فرق ساختار فدرالی از ساختار غیرمتمرکز
بنابر پرسش بعضی از دوستان و علاقمندان ساختار فدرالی
میخواهم به اختصار و ساده فرق این دوتا روش اداره امور دولت را باز کنم—چون همیشه این دو مفهوم شبیه همدیگراند اما یکی دو لایه عمیقتر که بروی، میبینی زمینتاآسمان فرق دارند.
فرق اصلی: «ساختار حقوقی» «روش اداره»
۱) فدرالی چیست؟ (سیستم فدرالی)
یک نوع معماری سیاسیِ حک شده در قانون اساسی است.
یعنی چی؟ یعنی:
کشور از چندین واحد اداری- ارضی یا اداری-تشکیلاتی مستقل تحت شعاع قانون اساسی مرکزی ساخته شده و بشکل (ایالت، لندر، کانتون، جمهوریت…)، اداره ميشود.
این واحدها اختیارات ذاتی دارند؛ یعنی قدرتشان «هدیهٔ دولت مرکزی» نیست—حق قانونیِ خودشان است.
هیچ دولتی نمیتواند یکشبه بگوید: «خب بچهها، از فردا همه اختیارات شما مال من است!» چون قانون اساسی جلویش میایستد و هیچ کسی قدرت آنرا ندارد که استقلالیت واحد های فدرالی را سلب کند.
در ساختار فدرال دو سطح حاکمیت همیشه وجود دارد:
حکومت مرکزی و حکومت واحدهای فدرال — هر کدام حوزههای قدرت مشخص و غیرقابل لغو یکطرفه دارند.
مثال: آلمان، سوییس، آمریکا، کانادا.
کلید ماجرا: فدرالیسم = توزیع قدرتِ “قانوناً تضمینشده”است
۲) غیرمتمرکز چیست؟ (سیستم غیرمتمرکز)
غیرمتمرکز بودن بیشتر یک روش اداره سیستم متمرکز است تا یک نوع ساختار سیاسی ذاتی که اختیارات اش تضمین شده باشد.
یعنی:
دولت مرکزی میتواند قدرت و اختیاراتی را به ولایتها، استانها یا شهرداریها بدهد،
اما این اختیارات از بالا تفویض شدهاند و اگر دولت مرکزی دلش بخواهد، میتواند فردا آنها را پس بگیرد.
همه تغییرات در روش اداره مربوط لزوم دید حکومت مرکزی است.
اینجا:
واحدها حاکمیت مستقل ندارند.
فقط «ادارهٔ امور» توزیع شده تا کارها سریعتر و نزدیکتر به مردم انجام شود.
مثال: فرانسه (بعد از اصلاحات)، ترکیه، ایران (تا حدی)، خیلی از کشورهای سنترال سيستم دیگر که بنام
(unitary states).
یاد میشوند.
کلید ماجرا: غیر متمرکز = تفویض قدرتی که قابل پسگرفتن است.
