خبر و دیدگاه

فضیلت علم بر روزه از دید قرآن کریم و پیامبر (ص)

 

چند سال قبل من پیشنهاد کردم که جوانان در ایام امتحانات باید  روزه نگیرند زیرا نشود که در اثر تاثیر گشنگی روزه، نمرات خراب بگیرند و ناکام مانند و این باعث پسمانی تحصیلی و اقتصادی شان میشود. یک غوغا بر پا شد که من کفر می گویم. عزیزان که ازین فتوی ناراحت شده بودند برای این بود که شرایط زمان و مکان را مد نظر نه میگیرند. در زمان حیات حضرت رسول کریم (ص) دانشگاه های امروزی و  امتحانات  نبود . لابراتوار های گوناگون نبود. در کشور های اسلامی در ماه مبارک رمضان برای همه مردم به شمول دانشجویان تسهیلات فراهم کرده اند که مردم آسان تر روزه بگیرند و کمتر به زحمت شوند. طور مثال در ماه  مبارک رمضان مردم نیم روزه کار میکنند.  مردم در وقت افطار با خانواده های خود هستند و همه جامعه همین درک و دلسوزی را در ماه مبارک دارد. اما ما هایکه در غرب زندگی می کنیم این همه تسهیلات را نداریم. به یاد دارم زمانی که در دانشگاه در ماه مبارک رمضان تدریس میکردم ، من در وقت افطار در صنف می بودم و تدریس میکردم. در وقت افطار یک جرعه آب می نوشیدم و درس من ساعت ده شب خلاص می شد و من ساعت یازده شب غذا میخوردم. در امریکا  دانشجویان در حدود سه هزار دالر برای هر سمستر درسی پول میدهند. اگر ناکام می مانند نه تنها نمرات شان خراب می شود و نمرات خراب ثبت سوانح درسی میشود  که برای آینده شان بسیار ضرر دارد ، در عین زمان  هزاران دالر صدمه ی اقتصادی می بینند مخصوصاً که قرض کرده باشند. و اگر سکالرشپ داشته باشند در اثر نمرات خراب، سکالرشپ شان قطع میشود.

سوال این است که آیا فضلیت روزه زیاد تر است و یا علم؟ درین مقال همین را از دید قرآن مجید و ارشادات حضرت رسول (ص) .به بحث میگیریم.

اول موضوع که باید بدانیم که روزه یک موضوع شخصی و خصوصی است و رابطۀ خاص بندۀ مومن با خدایش می باشد. به هیچ کس مربوط نیست که کسی روزه میگیرد یا نمیگیرد و یا فدیه میدهد یا نمیدهد.  یک مومن با تربیت از یک مسلمان نباید سوال کند که روزه دارد یا خیر. دوم موضوع مهم را که باید بدانیم این است که ما روزه میگیریم برای اینکه ایمان خود را برای خود ثابت کنیم. خداوند از راز دل های ما آگاست. او میداند  که ما ایمان داریم یا نداریم، (ِان اللهَ علیمُ بِذات الصُدُور) و چون قرآن مجید در ماه رمضان نازل شده است ازینرو ما با روزه گرفتن درین ماه ایمان خود را به خود ثابت می کنیم و ثابت می کنیم که ما قرآن را قبول داریم. و سوم روزه فرض است و اما شرایط دارد . مریض و یا کسی که در سفر است و یا یک مشکل دیگر دارد روزه گرفته نه می تواند و فدیه میدهد تا بازهم ثابت کرده باشد که به قرآن ایمان دارد. اما وقتی قرآن می گوید الها بر علم من بیفزای، (و قل رب زدنی علما) ، درین  جا شرایط نگذاشته است مانند سفر کردن در رمضان. بر عکس حضرت رسول کریم فرموده است که ” در جستجوی علم باش حتی در چین”.( حدیث شماره 324 نهج الفصاحه. شماره حدیث را تقدیم میکنم زیرا وهابی ها و سلفی ها به این حدیث اعتقاد ندارند و فکر میکنند که تنها صحیح بخاری و مسلم درست است و بس).  در رمضان اگر سفر کردی می توانی روزه را بخوری و اما برای آموختن باید فرسنگ ها راه سفر کنی تا به علم برسی. 

اولین آیۀ که نازل شد ، ” اقرا” بود یعنی بخوان نه اینکه “صوم”  یعنی روزه بوده باشد. زیرا ما خدا را بدون علم قرآن نه می توانیم بشناسیم. از قرآن مجید  باید بیاموزیم و خدا نخواسته است که ما کورکورانه به ریاضت بینیشینیم و مانند بودا روزه بگیریم تا به نیروانا برسیم. خدا خواسته است که اول ما از طریق علم خدا را بشناسیم و به بهشت برسیم . و باید خدا را سرچشمۀ  علم و معرفت قرار دهیم و از همین سبب  قرآن مجید با آیۀ الحمد لله رب العلمین آغاز می یاید. یعنی سپاس خداوند را که پروردگار جهانیان است. درین آیۀ آغازی قرآن مجید دو نکتۀ مهم نهفته است. اول ما از خداوند سپاسگزاری می کنیم و دوم معنی  “رب” است. ما سپاسگزاری می کنیم که قرآن را به ما نازل کرد تا از طریق علم و حکمت آن به سعادت دنیوی و اخروی برسیم . و دوم از کی می آموزیم؟ از ” رب العالمین”. خداوند در قران کریم خود را به دو نام یاد کرده است:  “الله” که یگانگی و توحید را افاده می کند و “رب” یعنی موجودی که از او ما می آموزیم. بدون رهنمایی خداوند ما قادر نیستیم درک حقیقت کنیم و به حق برسیم چه خاصه که روزه بگیریم.. چنانچه قرآن کریم در سوره علق می فرماید:

ٱقۡرَأۡ بِٱسۡمِ رَبِّكَ ٱلَّذِى خَلَقَ (١) خَلَقَ ٱلۡإِنسَـٰنَ مِنۡ عَلَقٍ (٢) ٱقۡرَأۡ وَرَبُّكَ ٱلۡأَكۡرَمُ (٣) ٱلَّذِى عَلَّمَ بِٱلۡقَلَمِ (٤) عَلَّمَ ٱلۡإِنسَـٰنَ مَا لَمۡ يَعۡلَمۡ (٥)

یعنی 

بخوان به نام پرودگارت که آفریده است

که انسان را از نطفه ایکه آشیانه گرفته است،* آفریده است

بخوان پرودگار تو بس گرامی است

همان که با قلم [و کتابت انسان را ] آموزش داد

به انسان چیزی را که نمیدانست آموخت.

انسان چطور می تواند بدون علم قرآن  مجید و ارشادات حضرت رسول کریم (ص) مفاهیم روزه  را بداند؟ قرآن کتاب علم و حکمت است و برای رهنمایی بشر نازل شده است  تا بشر رهیاب شود و یکی از راه های رهیابی و به حقیقت رسیدن روزه گرفتن است که برای مردمان گیتی پیش از اسلام هم سفارش شده بود. اما این روزه گرفتن بدون علم و معرفت نیست . در سوره بقره میخوانیم:

كَمَآ أَرۡسَلۡنَا فِيڪُمۡ رَسُولاً۬ مِّنڪُمۡ يَتۡلُواْ عَلَيۡكُمۡ ءَايَـٰتِنَا وَيُزَكِّيڪُمۡ وَيُعَلِّمُڪُمُ ٱلۡكِتَـٰبَ وَٱلۡحِڪۡمَةَ وَيُعَلِّمُكُم مَّا لَمۡ تَكُونُواْ تَعۡلَمُونَ (١٥١)

یعنی چنانکه در میان شما پیامبری از خود تان فرستادیم تا آیات ما را  بر شما تلاوت کند و شما را منزه سازد، به شما کتاب و حکمت می آموزد و آنچه را نه میدانستید تعلیم تان میدهد.

از آنجایکه روزه یک موضوع شخصی و خصوصی است مفاد آن به شخص می رسد تا با روزه گرفتن عزت نفس و اتکا به نفس و ثبات بیاموزد و اخلاق خودش را صیقل کند تا بتواند یک انسان  بهتر و خوبتر شود . مهمتر اینکه اعتقاد خودش را به قرآن اعتراف کند در غیر آن خدا به روزه ما نیازمند نیست . یک انسان با اخلاق و با ایمان خوبتر در اجتماع عرض اندام می کند و  اما با فضیلت علم، خوبتر می درخشد . و اما سود و مفاد علم جهانی است چنانچه قرآن منحیث یک کتاب علم و حکمت جهانی است ، و فضیلت  قرآن و علم در همین است که نظر به آیات سوره علق و بقره ما بدون علم به معراج نه می رسیم چنانچه امروز ما از علم به دور ماندیم و با هزاران مشکل سر و دچار شده ایم  و دست ما بدون علم به دامن بیگانه دراز است. احادیث متعدد در بارۀ فضیلت روزه در اختیار ماست که از  چند تای آن یاد آور می شویم و با احادیث علم به مقایسه میگیریم. حضرت رسول کریم (ص) فرموده است که “پنج کار است که روزه را باطل میکند و وضو را می شکند: دروغ ، غیبت ، سخن چینی ، نظر شهوت و  قسم دروغ”. همچنان  فرموده است که ” روزه گیرید تا با صحت شوید” ؛ ” روزه سپر عذاب خداست” ؛ و ” روزه سپرآتش است و هر کی روزه گرفت سبکسری نکند .”  اینها همه برای اصلاح انسانی است. در مورد علم  زیاد تر از صد حدیث پیامبر (ص) در دسترس ما قرار دارد که از چند  تای آن درین بحث یاد آور می شویم . پیامبر (ص) فرموده است : ” از گهواره تا گور دانش آموز.” در هیچ حدیثی نیامده است که از گهواره تا گور روزه بگیر.  ” آموختن علم برای مرد و زن و مسلمان فرض آست” درین حدیث هم شرط نگذاشته است و مانند  روزه فرض است و اما روزه شرایط دارد. ” فراموشی آفت دانش است”؛ ” از همه گرسنه تر آنکس است که در پی دانش میرود و از همه سیر تر آنکس است که طالب آن نیست”؛ ” وقتی مرگ طالب علم فرا میرسد شهید میمیرد”؛  ” دانشمند تر از همه مردم کسی است که دانش دیگران را به دانش خود بیفزاید”؛ ” دانشمند باش یا دانش آموز یا مستمع یا دوستدار علم و پنجمی مباش که هلاک خواهی شد”؛ ” در طلب علم زود خیز باشید  زیرا زود خیزی مایۀ برکت و کام یابی است” ؛ ” هر که بدانش از دیگران پیش تر است قیمتش از دیگران بیشتر است”؛ ” یک ساعت تفکر بهتر است از شصت سال عبادت”؛ ” دانشمندی که مردم از دانش او مستفید شوند بهتر است از هزار عابد.”

 

یک دلیل عمدۀ پسمانی مسلمانان فراموش کردن اهمیت علم است. امروز در ماه رمضان اگر کسی عصبی می شود برای این است که او مفهوم روزه را نه میداند. اگر کسی در ماه رمضان فحش می گوید برای این است که ندانسته است که چرا روزه باید گرفت و هدف روزه چه است. اگر کسی در رمضان پُر خوری می کند برای این است که او دین را از نگاه علمی نه میداند.

جوانان ما در صورتیکه امتحان دارند می توانند پسان تر روزه بگیرند و اما اول باید جدی به آموزش و پرورش بپردازند. اگر ما مردم را به سویۀ روزه به آموختن علم تشویق نه می کنیم ما نه تنها ریشه به پای خود زده ایم به دین جفا کرده ایم زیرا این دین به اساس علم وحکمت استوار است که ما شدید غافل هستیم. فضیلت ماه  مبارک رمضان  به خاطر زیاد است که قرآن مجید که کتاب علم و حکمت است در همین ماه نازل شد . بنابرین بدون فهم درست این کتاب یعنی علم ، روزه ای ما ناقص است زیرا ما به علم قرآن توجه نکردیم .  این علم و حکمت قرآن است که به ما روزه را آموخت و از همین سبب فضیلت علم درین ماه مبارک بر روزه بیشتر است. چنانچه فضیلت این ماه بر دیگر ماه ها  به خاطر نزول قرآن کریم بیشتر است .

 

*نوت: در گذشته مطالعات امبریولوژی پیشرفت نکرده بود و دانشمندان علقه را خون بسته ترجمه کرده اند که از نگاه ساینس امروز مطلق اشتباه است. علقه یک ماده زنده است نه اینکه مرده  باشد.  اصل معنی آن نطفۀ که آشیانه گرفته است می باشد. رجوع شود به کتاب “بررسی تعبییر و تفسیر قرآن کریم ” اثر پروفیسور محمد شفیق یونس از نشرات بامیان در فرانسه سال چاپ 2021.

 

نوشته های مشابه

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

دکمه بازگشت به بالا