درمانده گی حلقۀ خبیثۀ اتصال گروههای تروریستی
پاکستان به مثابۀ بزرگترین کشور حامی تروریسم در جهان است که مردم آن از هفت دهه بدین سو زیر چتر دموکراسی قلابی تحت پاشنه های آهنین جنرالان تروریست پرور این کشور بسر می برند. سیطرۀ فولادین نظامیان پاکستان در این کشور نه تنها این کشور را به بزرگترین حامی تروریسم و پناه گاۀ تروریستان جهانی بدل کرده است؛ بلکه سیطره و وحشت نظامیان، حکومت های ملکی پاکستان را دست و پا بِین جنرالان این کشور نموده و حالا این کشور با چالش های بزرگ اقتصادی و سیاسی و اجتماعی دست و پنجه نرم می کند. مردم پاکستان تنها زیر انبان سیاست های تروریست پرورانۀ نظامیان این کشور ضجه نمی کشند؛ بلکه آنان در این روز بحران های شدید مالی را در موجی از انفلاسیون بی پیشینه نیز تجربه می کنند. تنها دشواری های اقتصادی و مالی و انفلاسیون کمر این کشور بزرگترین حامی تروریسم را خم نکرده است؛ بلکه بحران سیاسی، انفلاسیون بی پیشینه، چالش های جمعیتی، کم آبی، مناقشه های داخلی، تراز منفی تجاری بین چین و پاکستان، کاهش قدرت پول، افزایش ترور شیعیان، شمولیت پاکستان در فهرست تعزیرات ام ای تی اف به دلیل پولشویی و تامین مالی تروریسم بیش از هر زمانی قامت شیطانی نظامیان این کشور را شکسته است. علل و عوامل یاد شده دست بدست هم داده و سیلاب های ویرانگر اخیر ثبات سیاسی و اقتصادی و بقای این کشور حامی تروریسم را زیر پرسش برده و احتمال فروپاشی آن را افزایش داده است. گمانه زنی ها بر آن است که کاسۀ صبر مردم پاکستان لبریز شده و به زودی پیکر این شیطان جنوب آسیا به خاک افتد و به کلی از هم فرو بپاشد.
بحث بر سر پاکستان،بحث بر سرزمینی را در خاطره ها تداعی می کند که مردم آن از آغاز تشکیل این کشور تا کنون شاهد کودتا های نظامیان برضد حکومت های ملکی آن بوده است. از زمان تشکیل پاکستان تا کنون حکومت های ملکی این کشور تا کنون دستخوش کودتا های نظامیان این کشور بوده و هیچ حکومت ملکی نتوانسته، میعاد معین خود را دراین کشو رسپری کند. نخستین تلاش کودتایی بوسیلۀ جنرال اکبر به همراه فعالان چپ و افسران نظامی برضد فیض احمد فیض نخست وزیر شاعر و روشنفکر برجستۀ پاکستان در سال ۱۹۵۱ بدون نتیجه ماند تا آنکه کودتای دیگربوسیلۀ غلام ممحمد رئیس ارتش این کشور برضد وزیر خواجه نخست وزیر این کشور در سال ۱۹۵۳ به پیروزی رسید و بساط حکومت ملکی را برچید. سکندر مرزا رئیس جمهور پاکستان در سال ۱۹۵۸ مجلس موسسان پاکستان و دولت نخست وزیر را برکنار و جنرال ایوب را در راس حکومت نظامی تعیین نمود. جنرال ایوب سیزده روز بعدتر عزل او را اعلان کرد. کودتای جنرال ضیاالحق درسال ۱۹۷۷ برضد ذوالفقار علی بوتو؛ برکناری نخست وزیر های پاکستان هریک بی نظیر بوتو در سال ۱۹۹۰ و نوازشریف در سال ۱۹۹۳ بوسیلۀ غلام اسحاق خان رئیس جمهور پاکستان؛ کودتای جون ۱۹۷۷ ضیاالحق در برابر بوتو، کودتای اکتوبر ۱۹۹۹ پرویز مشرف در برابر نوازشریف از جمله رخداد های نظامی در پاکستان است که هر از گاهی طومار زنده گی مردم پاکستان را بسته اند. در کنار این کودتا ها تلاش های شماری نظامیان پاکستان برای براندازی نظام ها در این کشور عقیم مانده است. از جمله ازافشای ترور ضیاالحق بوسیلۀ جنرال حسین مالک در سال ۱۹۸۰ و افشای کودتای ظهیرالاسلام عباسی در تبانی با اسلام گرایان افراطی برضد بی نظیر بوتو در سال ۱۹۹۵ و افشای کودتای مصطفی خار برضد ضیاالحق در هنگام تبعید می توان یادآور شد.
نظامیان پاکستان هر از گاهی دست به چنین کودتا ها زده اند تا حکومت های ملکی این کشور را دست و پا بین خود ساخته و تمامی فرصت ها را از آنان برای خدمتگذاری به مردم پاکستان گرفته اند. از این رو پاکستان از آغاز تشکیل خود تا کنون بحران های شدید سیاسی و اقتصادی را تجربه می کند. تنها بار شوم این کودتا ها بر شانه های مردم پاکستان سنگینی نمی کند و زنده گی آنان را به کابوسی بدل کرده است؛ بلکه این کودتا ها قامت استوار زنده گی مردم این کشور را زیر بار بحران های تند سیاسی و اقتصادی و اجتماعی بیش از هر زمانی خم کرده است.
پاکستان که از نزدیک به چهار سال گذشته به دلیل ضعف در مقابله با جرائم پول شویی و تامین مالی تروریسم از سوی گروه ویژه اقدام مالی موسوم به اف ای تی اف در فهرست خاکستری آن قرار گرفته است. هرچند رسانه‌های پاکستانی در جون ۲۰۲۲ اعلام کردند که نشست مجمع عمومی گروه ویژه اقدام مالی در برلین پایتخت آلمان به پایان رسید و مسوولان این نهاد از اقدامات پاکستان در راستای عمل به تعهدات بین المللی اش در پیوند به اجرای کامل دستور کار ۳۴ ماده ای گروه ویژۀ اقدام مالی برای جلوگیری از جرایم مالی تمجید کردند؛ اما نام این کشور تا کنون از فهرست تعزیرات این گروه ویژۀ اقدام مالی بیرون نشده است.
این در حالی است که پاکستان دو میلیارد و سیصد میلیون دالر از یک شرکت چینایی قرض گرفته تا ذخیرۀ پولی خود را که به سرعت در حال کاهش است، ثابت نگهدارد. پاکستان همچنین ده درصد مالیه بر شرکت های صنعتی بزرگ را افزایش داد تا یک میلیارد و ۹۳۰ میلیون دالر بدست آورد تا بتواند شرایط را برای گرفتن پول از صندوق وجهی بین المللی پوره نماید. باجوه رئیس ارتش پاکستان چندی پیش از امریکا خواست تا این کشور را برای دریافت قرضه ازصندوق بین المللی پول کمک کند؛ اما امریکایی ها تا کنون دراین مورد اقدامی نکرده اند. ارزش کلدار در برابر دالر در بازار تا ۲۳۰ کلدار سقوط کرده است. روند ارزشی قیمت روپیه در برابر دلار و دیگر ارزهای خارجی طی ۷۰ سال گذشته دو هزار و ۱۰۰ درصد کاهش داشته است. بانک توسعه آسیایی نیز در گزارش اخیر خود اعلام کرد که افزایش بدهی های خارجی و کسری حساب جاری بر توسعه و رشد اقتصادی پاکستان اثرات منفی بر جای خواهد گذاشت. پاکستان تا کنون از بانک توسعۀ آسیایی ۱.۲ میلیارد دالر و از عربستان سعودی ۳ میلیارد دالر قرضه بدست آورده است. مسؤولان صندوق بین المللی پول اعطای قرضۀ ۱.۱۷ میلیارد دالر را برای پاکستان نهایی کرده است. پاکستان اکنون ۸۲۹۸۰۷۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰ دالر قرضدار است و سالانه میلیون ها دالر سود می دهد.
سیاست های تروریست پرورانۀ نظامیان پاکستان و پیروی حکومت های ملکی از نظامیان این کشورنه تنها مردم پاکستان را در قرضه های خارجی تا گلو فرو برده؛ ؛ بلکه چالش های جمعیتی و کم آبی از دیر زمانی دامن گیر پاکستان است. ۴۴ درصد جمعیت پاکستان مصروف زراعت و ۱۶ درصد مصروف دامداری اند. ۸۰ درصد صادرات آن مبتنی بر این بخش ها است. رشد جمعیت در این کشور ۲.۴ درصد است که جمعیت این کشور به بیش از ۲۰۷ میلیون نفر بالغ می شود. محاسبه عوامل افزایش و بررسی چالشهای جمعیتی در کشورهای با جمعیت بالا همچون پاکستان نشان می دهد، فشار بر منابع محدود باعث افزایش فقر می شود که عواقب ناخوشایندی بر ساختار اقتصادی، اجتماعی و حتی فرهنگی این کشور تحمیل می کند. بنابراین روند افزایش جمعیت برای این کشور از موانع و چالشهای توسعه به حساب خواهد آمد. کشور پاکستان یکی از ۳۶ کشور دارای تنش آبی در جهان است و در حال حاضر کمبود شدید آب تاثیر ناگواری بر صحت عمومی و اقتصاد این سرزمین در پی دارد. بربنیاد گزارش رسانه ها، امنیت ۸۰ درصد از آب عرضه شده در این کشور در خطر است و همین عامل همراه با کمبود آب و بیماری های ناشی از آن سبب از بین رفتن بخشی از تولید ناخالص داخلی این کشور شده است. کارشناسان به دولت این کشور هشدار داده اند که تا سال ۲۰۲۵ بحران آب بیشتر مناطق این کشور را در برخواهد گرفت.
ازسویی هم تراز منفی تجاری چین و پاکستان و کریدور اقتصادی چین و پاکستان در موجی از فساد اداری و سرمایه گذاری ناکافی، ضربۀ سنگینی بر اقتصاد شکستۀ این کشور وارد کرده است. یکی از پروژه های مهم برای اسلام آباد کریدور اقتصادی چین – پاکستان است. هرچند پاکستان با استفاده از این کریدور ارتباطات و مبادله های تجاری آن با چین افزایش می یابد؛ اما بربنیاد گزارشهای رسانه ای، این پروژه نه تنها به چین و پاکستان کمک خواهد کرد بلکه تأثیر مثبتی بر ایران، افغانستان، هند و دیگر کشورهای منطقه نیز خواهد داشت. پس از گذشت ۱۰ سال از اجرای توافقنامه تجارت دوجانبه پاکستان و چین، آمارهای تجارت دو کشور نشان می دهد که بهره مندی چین از این توافق به مراتب بیشتر از پاکستان بوده است. افزایش مقررات آزادسازی تجارت میان پاکستان و چین با مخالفت گسترده صاحبان صنایع و کسب و کار در پاکستان مواجه شده است. این درحالی است که حجم تجارت دوجانبه بین چین و پاکستان طی ۱۰ سال از ۴.۷۵ میلیارد دلار به ۱۵.۷ میلیارد دلار رسید که ۱۴ میلیارد آن مربوط به صادرات چین به پاکستان و ۱.۷ آن، مربوط به صادرات پاکستان به چین بوده است. از طرفی هم تشکیل ائتلاف میان هند و آمریکا بر علیه اتحاد منطقه‌ای چین و پاکستان تاثیراتی در شرایط منطقه‌ای اسلام آباد گذاشت که حتی بحران موجود در خط کنترل مرزی با هند نیز بی ارتباط به آن نیست و این نیز تاثیر ناگواری بر اقتصاد بیمارپاکستان دارد. در کنار این فساد و سرمایه گذاری ناکافی تیغ از دمار اقتصاد پاکستان بیرون کرده واین نشان دهندۀ این است که طی ۴ سال اخیر بزرگترین چالش های پاکستان تروریستی نبوده؛ بلکه تبدیل به دشواری های اقتصادی شده‌اند که البته آنها را می توان ادامه مسیر مبارزه با تروریسم دانست.
از طرف دیگر جدال های داخلی پاکستان در کنار تضاد های مذهبی و قومی که کشتار روز افزون شیعیان را در این کشور درپی دارد ؛ لطمۀ شدیدی بر اقتصاد پاکستان گذاشته است. ایالت های پاکستان دارای تفاوت های زبانی و نژادی منحصر به فرد هر منطقه است. ارتش و اقتصاد را پنجابی ها در دست دارند و یک ایالت صنعتی است. ایالت سند نیمه فئودالی و کشاورزی و سرحد شمالی مهم ترین جمعیت پشتون را در خود جای داده و بیشتر پناهندگان افغان در آن جا ساکن هستند ومسیر قاچاق به افغانستان را گشوده اند. ایالت صحرایی بلوچستان هم مرز ایران و افغانستان در فقر و بی سوادی دست و پا می زنند. با وجود منابع معدنی، زغال سنگ و ذخایر گاز و نفت مردم این ایالت بسیار فقیر هستند. افزون بر چهار ایالت پاکستان مناطق قبایلی خودمختار موجود اند که به صورت فدرال اداره می شوند. مردمان آن از اختلافات ریشه ای رنج می برند و تنش بین آن ها در مورد دسترسی به منابع طبیعی مثل آب و گاز در موجی از برتری طلبی های پنجابی ها بویژه نظامیان آن، اختلافات عمیق تری را به وجود آورده و گرایش های جدایی طلبانه را دراین منطقه افزایش داده است.
افزون بر دشواری های یادشده سیلاب های اخیر با خسارۀ ۱۰ میلیارد دالری آن آسیب های فراوانی بر این کشور وارد کرده است. آشکار است تا زمانی که بشر از خاک حاصلخیز دره‌ها و حریم رودخانه‌ها برای کشاورزی استفاده می‌کند، سیل نیز چالشی همیشگی خواهد بود و تنها راه‌حل، سرمایه‌گذاری‌های گسترده برای کاستن از خسارت‌های ناشی از آن است. به گزارش بلومبرگ، در میان ۲۰کشور پرجمعیت دنیا تنها مصر است که نرخ تولید ناخالص داخلی آن کمتر از پاکستان است. این آمار بدان معناست که این کشور قادر نیست زیرساخت‌های مورد نیاز برای حمایت از مردم خود را احداث کند. به این ترتیب با افزایش هزینه فجایع محیط‌زیستی، دولت اسلامآباد مجبور است پول بیشتری خرج کند؛ آن‌هم نه برای سرمایه‌گذاری بلندمدت و احداث زیرساخت‌هایی که از مردم در برابر فجایع حفاظت می‌کند، بلکه برای پاکسازی و جبران خسارت‌های ناشی از سیلاب.
حالا که میلیون ها پاکستانی معیشت روزانه خود را از دست داده و صدها هزار هکتار محصولات زراعی از میان رفته و دام‌های آنان را سیل نابود کرده است. جاده‌ها و سدهای زیادی تخریب شده و خسارت‌های واردشده به زیرساخت‌ها قابل توجه است. در این میان خبر موافقت صندوق بین‌المللی پول با اعطای وام به اسلامآباد شاید خبر خوب کوتاه‌مدت برای دولت است؛ اما برای مردم به معنای شرایط اقتصادی سخت‌تر خواهد بود؛ چراکه در بهترین حالت یارانه‌های دولتی کاهش خواهد یافت و بدهی پاکستان به رقم ۲۲۵میلیارد دلار در ۲سال آینده خواهد رسید. این در حالی است که تشدید تغییرات آب وهوا و افزایش باران ها و ذوب شدن یخچال ها وقوع سیل های ناگهانی را در پی دارد. از سویی هم این تغییرات جوی و افزایش سیلاب ها به صنعت گردشگری پاکستان آسیب وارد کرده است. هرچند بروز ناآرامی ها و اقدام های تروریستی، توسعه و رونق این صنعت را تحت تاثیر قرار داده و وقوع حملات انتحاری و تروریستی در مناطق شمالی پاکستان آمار گردشگران را کاهش داده بود؛ اما سیلاب های اخیر فرصت های اندک گردشکری را در این کشور کاهش داده و بر اقتصاد آن تاثیر منفی نهاد است. ممکن قرضۀ صندوق فرصتی برای تنفس به پاکستان بدهد؛ اما چالشهای پیش‌رو دراین کشور دلهره‌آورتر هستند.
از آنچه گفته آمد، سیاست های تروریست پرورانۀ نظامیان پاکستان و مهمیز شدن حکومت های ملکی بوسیلۀ آنان در موازات حوادث جوی، این کشور را بیش از هر زمانی آسیب پذیر و به لبۀ پرتگاه قرار داده است. امید می رود که رخداد های گذشته و کنونی دست بدست هم بدهند و بساط این شیطان بزرگ را برچینند تا جنوب آسیا و همۀ کشورهای جهان از شر نظامیان تروریست پرور پاکستان رهایی یابند. اینکه پاکستان دچار چگونه حوادثی خواهد شد، به زودی نمی توان روی چند و چون آن صحبت کرد؛ اما هرچه باشد، با شکستن این حلقۀ اتصال خبیثه شکستی فاحش در سلسلۀ زنجیر نیرو های خبیثۀ تروریستی بوجود می آید و تروریستان پایگاۀ اصلی خود را از دست می دهند. ممکن شماری استدلال کنند که فروپاشی پاکستان خطر های جدی تر و بزرگ تر از خطر تروریزم را بوجود خواهد آورد و تحول آن دامنگیر همه کشور های منطقه خواهد شد. بنابر این فروپاشی پاکستان جریان های جدایی طلب قومی و مذهبی در منطقه را تقویت خواهد کرد که دردسر بیشتری بوجود خواهد آورد و بشکن بشکن بی پیشینه ای از عراق تا ایران و ترکیه و افغانستان در منطقه بوجود خواهد آمد. باورها بر این است که هر تحولی که پس از فروپاشی پاکستان در سطح منطقه و جهان بوجود آید؛ به نابودی تروریسم و همه گروههای افراطی و سلفی می انجامد. پس هر تحولی که بوجود آید، خطرناک تر از تروریسم نخواهد بود؛ زیرا فروپاشی پاکستان معنای فروپاشی نظامیان اسلام آباد و بربادی گروههای تروریستی را در پی دارد که نخستین تکانۀ آن کاخ طالبان را به لرزه خواهد آورد و بساط وابسته ترین گروۀ تروریستی به نظامیان پاکستان را خواهد برچید. یاهو
