احمد شاه مسعود در تاریخ افغانستان و همچنین در تاریخ جهان، به‌عنوان یک چهره نمونه و ممتاز شناخته می‌شود، اگر به پایداری و مبارزه او در برابر نُه حمله گسترده هوایی و زمینی ارتش اتحاد شوروی و شکست ارتش سرخ و همچنین مبارزه بی‌امان او علیه تروریسم توجه کنیم.

متأسفانه، به دلیل ابتلای زمامداران افغانستان به بیماری مسری برتری‌جویی قومی و گسترش این بیماری در میان نخبگان اقوام مختلف، تمامی نخبگان افغانستان به یک‌صدا و هماهنگ از شکوه و عظمت این ابرمرد یاد نمی‌کنند. درد دیگر این است که برخی از نخبگان افغانستان منافع شخصی و قومی خود را معیار قضاوت و داوری در مورد حوادث و قضایای کشور قرار می‌دهند.

قرار دادن منافع شخصی و قومی به‌عنوان معیار در مسائل ملی و در شناخت شخصیت‌های کشور، باعث می‌شود که افغانستان همچنان در عقب‌ماندگی، بیچارگی، نیازمندی و وابستگی باقی بماند و همیشه طوق تحقیر و بیچارگی را به گردن داشته باشد. افغانستان در حال حاضر در مقایسه با کشورهای همسایه و اطراف، از عقب‌مانده‌ترین کشورها به‌شمار می‌آید. به همین دلیل است که هم‌میهنان عزیز ما در کشورهای پاکستان و ایران با توهین، تحقیر و مشکلات زیادی مواجه هستند. زمانه به ما حکم می‌کند که از افکار بیمارگونه خودخواهی و برتری‌جویی قومی رها شویم و خرد خود را به کار بگیریم تا راه ترقی و پیشرفت افغانستان را پیدا کرده و در آن مسیر حرکت کنیم.

هرگاه ما بر دستاوردهای عقل و خرد جهان امروز تکیه کنیم و آن را در فکر و عمل به‌کار گیریم، قادر خواهیم بود که در داوری‌های خود از معیارهای مبتنی بر خرد استفاده کنیم و از این طریق امیدی برای احیای عزت افغانستان و بهروزی مردم در دل‌ها زنده کنیم.

در اینجا من به چند ویژگی و کارنامه احمدشاه مسعود اشاره می‌کنم که میراثی بزرگ برای ماست، ولی متأسفانه نتوانسته‌ایم از این میراث به‌خوبی استفاده کنیم تا کشور خود را به سطح لازم ارتقاء دهیم.

چند ویژگی احمدشاه مسعود، قهرمان ملی افغانستان:

ویژگی اول – بازبینی و بازاندیشی:

شخصیت‌های تاریخی بزرگ جهان همواره این ویژگی را در خود پرورش داده و به کار بسته‌اند. به همین دلیل است که این شخصیت‌های نامی همواره زنده و قابل احترام هستند و راه و روششان، راهنمای عمل انسان‌ها قرار گرفته است. این ویژگی برجسته، یعنی بازبینی و تغییر راه و انتخاب مسیر سالم، به شخصیت احمدشاه مسعود رشد صعودی بخشید و او را در ردیف شخصیت‌های ممتاز جهان قرار داد.

به‌عنوان مثال، او از دوران جوانی به‌عنوان یک جوان اخوانی به مبارزه آغاز کرد و تحت تعقیب قرار گرفت و مجبور به فرار به پاکستان شد. در پاکستان، پس از گذراندن مدتی، به ارزیابی سیاست‌ها و مداخلات آمرانه پاکستان پرداخت و متوجه شد که هیچ کشوری با قبول سیادت یک کشور خارجی به سعادت نمی‌رسد. کشوری که به سعادت می‌رسد، آن است که خود اختیار خود را داشته باشد و در مورد خوب و بد کشور خود، خود تصمیم بگیرد. در نتیجه این بازاندیشی، او به پاکستان “نه” گفت و راهی افغانستان شد. ابتدا به نورستان و سپس به پنجشیر رفت و پنجشیر را به مرکز فعالیت‌های خود تبدیل کرد. در پنجشیر، تحت رهبری سازمان اخوانی به فعالیت ادامه داد. روزی از مرکز دستور گرفت که انقلاب اسلامی در راه است و او نیز باید پنجشیر را اشغال و حکومت اسلامی برقرار سازد. مسعود طبق دستور مرکز، پنجشیر را اشغال کرد، اما به زودی متوجه شد که این هدایت از مرکز بدون محاسبه و سنجش بود. در همین‌جا تصمیم گرفت که مرکز ولسوالی پنجشیر را ترک کند و به سنگرهای خود عقب‌نشینی نماید. او این رویداد را بازبینی و اشتباه آن را تشخیص داد و تصمیم گرفت که ارتباط خود را با سازمان اخوانی مرکز قطع کرده و واحدی مستقل به نام “شورای نظار” را تشکیل و رهبری کند. استقلال او از سازمان اخوانی مرکز و اتخاذ تصمیم‌های مستقل و رهبری واحدهای تحت فرمانش، به او اعتبار بیشتری بخشید. انضباط او در جبهات جنگ و دفاع مستقلانه در برابر حملات ارتش سرخ، او را به یک شخصیت برجسته و کاریزماتیک تبدیل کرد. به همین دلیل، حزب دموکراتیک خلق افغانستان (حزب وطن) او را برای تسلیم گرفتن قدرت دولتی شایسته یافت. بازبینی سوم او زمانی اتفاق افتاد که قدرت دولتی را در دست داشت.

احمدشاه مسعود به ارزیابی کار خود و دولت اسلامی پرداخت و شیوه کار خود را تغییر داد و راه سعادت افغانستان و مردم را در تأسیس دولت قانونی به اراده و انتخاب آزاد مردم افغانستان تشخیص داد. این تصمیم او، قله‌ای از دستاوردهای خرد بشری است که کشورهای پیشرفته جهان با تکیه بر آن، دولت‌های مردم‌سالار و پیشرفته را پایه‌گذاری کرده‌اند که نمونه‌های آن را در کشورهای اروپایی به خوبی می‌توان دید.

ویژگی دوم – تکیه بر نیروی مردم کشور:

این یک واقعیت مسلم است و تجربه نشان داده که هیچ کشوری از منافع خود به نفع کشور دیگر چشم‌پوشی نمی‌کند. یعنی منافع هر کشور برای آن کشور در اولویت است. به همین دلیل، انتظار از کشورهای خارجی برای آزادسازی و خوشبخت ساختن مردم افغانستان، یک توقع ساده‌لوحانه و خوش‌باورانه خواهد بود. برای بسیج مردم خود و هدایت آن‌ها در مسیر آزادسازی کشور، تنها نیاز به عمل فداکارانه و صادقانه رهبری و کار روشنگری فداکارانه است. هرگاه مردم افغانستان مطمئن شوند که هدف اصلی رهبری، تنها نجات افغانستان و خوشبختی مردم است، همه حاضر به فداکاری خواهند شد و با شکم گرسنه و امکانات محدود، بساط ظلم و بی‌عدالتی را از کشور برخواهند داشت. تنها رهبر و پیشوا باید بتواند وظیفه شرافتمندانه آزادی وطن را قاطعانه، صادقانه و فداکارانه رهبری و به انجام برساند. دفاع از وطن در برابر نُه حمله وسیع زمینی و هوایی اتحاد شوروی سابق و شکست دادن ارتش سرخ، نتیجه همین امر بوده است.

ویژگی سوم – پیوند مستمر با مردم و کادرهای صاحب فکر:

یک رهبر زمانی می‌تواند حمایت میلیون‌ها نفر از مردم را با خود داشته باشد که با آن‌ها پیوند دائمی و مستمر داشته باشد. ارتباط دائمی و مستمر رهبر با مردم می‌تواند از طریق کادرهای صاحب فکر و اندیشه باشد. رهبر باید با این کادرها تماس دائمی داشته باشد و برای برقراری این تماس، می‌توان دفتری ایجاد کرد که مسئول آن موظف باشد خواسته‌ها و نیازهای مردم را به رهبر منتقل کند و در عین حال، روح رهبر را به کادرها و مردم منتقل نماید و آن‌ها را برای اجرای برنامه‌های رهبر آماده کند.

• عکس‌های دیدنی از فرمانده مسعود

ویژگی چهارم – اسلام اعتدالی در برابر اسلام افراطی:

مردم افغانستان همگی مسلمان هستند و سخن پیامبر اسلام (ص) که فرمودند “خیر الامور اوسطها” می‌تواند منبع الهام مردم برای اتحاد علیه تروریسم طالبانی شود. مردم می‌دانند و می‌پذیرند که اسلام واقعی همان اسلام اعتدالی است. اسلام واقعی ضد ظلم، بیکاری و تنبلی است، همان‌طور که پیامبر اکرم فرمودند “الکاسب حبیب‌الله” یعنی کارگران، دهقانان، پیشه‌وران و کارمندان همگی دوست خدا هستند. درک این موضوع می‌تواند زمینه‌ساز بسیج مردم زیر پرچم اسلام واقعی علیه طالبان و برقراری یک نظام اسلامی مبتنی بر پیشرفت‌های مدنی باشد.

ویژگی پنجم – آگاه‌سازی مردم از قدرت و اراده خودشان:

احمدشاه مسعود راه سربلندی و عزت افغانستان را در تشکیل دولت قانونی مبتنی بر انتخاب آزاد مردم می‌دانست. او به این باور بود که افغانستان زمانی می‌تواند در مسیر ترقی و پیشرفت قرار گیرد که شهروندان بتوانند رهبری دولتی خود را به اراده آزاد انتخاب کنند و بر مسند قدرت بنشانند. دولتی که بر اساس انتخاب آزاد مردم تشکیل شده باشد، مجبور خواهد بود که افغانستان را به سوی پیشرفت هدایت کند، زیرا همان‌طور که مردم رهبر را انتخاب کرده‌اند، می‌توانند اعتماد خود را از او سلب و او را برکنار کنند.

ویژگی ششم – تساوی حقوق زن و مرد:

احمدشاه مسعود خواستار نقش برجسته زنان در جامعه مدرن بود. او می‌دانست که بدون سهم فعال زنان، نمی‌توان جامعه‌ای سالم و پویا ایجاد کرد. حتی در دوران جنگ و جهاد نیز او شرایط آموزش زنان را فراهم می‌کرد. او می‌دانست زنان تحصیل‌کرده می‌توانند فرزندان سالم و مفیدی برای جامعه تربیت کنند. اجتماعی که زنان در آن نقش نداشته باشند، اجتماعی مرده و بی‌ابتکار خواهد بود و قادر به انجام هیچ کار مثبتی نخواهد بود.

ویژگی هفتم – پایبندی به اصول اخلاقی:

احمدشاه مسعود اصول اخلاقی چون “آنچه را برای خود نمی‌پسندی، برای دیگران نیز روا مدار” را در زندگی خود عملی می‌کرد و همچنین اصول عدالت، انصاف، آزادی، محبت، درک واقعیت، کشف حقیقت و حرمت انسان‌ها را در فکر و عمل خود پیاده می‌کرد و دیگران را نیز به رعایت این اصول اخلاقی تشویق می‌کرد.

ویژگی هشتم – دفاع از آزادی و استقلال وطن:

دفاع از آزادی و استقلال، یکی از ارزشمندترین میراث‌های احمدشاه مسعود است. زمانی که رژیم جوان اسلامی مورد تجاوز و حمله شورشیان وابسته به بیگانگان قرار گرفت، او ابتدا راه مذاکره و مباحثه را در پیش گرفت تا بتواند شورشیان را به فیض آزادی و استقلال وطن آگاه کند و آن‌ها را متقاعد سازد. او با هر جناح شورشی وارد مذاکره شد و حتی به مکان‌هایی که آن‌ها مشخص کرده بودند، سفر کرد، از جمله سفر به خاک جبار برای مذاکره با گلبدین حکمتیار و سفر به میدان‌شهر برای مذاکره با طالبان. اما پس از تلاش‌های فراوان، او به این نتیجه رسید که چون شورشیان توسط کشورهای بیگانه اجیر شده‌اند و خود را به قدرت‌های خارجی فروخته‌اند، به هیچ دلیل و منطقی قانع نمی‌شوند و جز بهانه‌تراشی و جنگ‌طلبی به چیزی دیگری نمی‌اندیشند. بنابراین، تصمیم گرفت در برابر آن‌ها ایستادگی کند و اجازه ندهد که افغانستان توسط این اجیران از آزادی و استقلال محروم شود. جای تأسف است که بسیاری از نویسندگان امروزی این دفاع مقدس از آزادی افغانستان را به نام “جنگ داخلی” یا “جنگ بین تنظیم‌ها” عنوان می‌کنند. در حالی که این دفاع، جنگی مقدس برای آزادی و استقلال افغانستان در برابر شورشیان وابسته به بیگانگان بود. مسعود قهرمانانه از آزادی و استقلال دفاع کرد و دشمنان وابسته به اجنبی را به شکست کشاند.

ویژگی نهم – پایبندی به اعلامیه جهانی حقوق بشر:

بدون شک اعلامیه جهانی حقوق بشر از ارزشمندترین و اعجازآمیزترین دستاوردهای بشریت است که بدون رأی مخالف و با اکثریت نزدیک به اتفاق آرای نمایندگان تمامی ایدئولوژی‌ها و ملت‌های جهان به تصویب رسید. آزادی، حرمت، رشد و پیشرفت انسان‌ها هسته اصلی این اعلامیه را تشکیل می‌دهد و احمدشاه مسعود به این اصول پایبند بود.

ویژگی دهم – پاسداری از فرهنگ نیاکان:

پاسداری از فرهنگ نیاکان، میراث ارزشمندی است که احمدشاه مسعود به ما سپرده است. فرهنگ نیاکان ما فرهنگی مبتنی بر زندگی بهتر و شادتر است. در دنیای امروز، بهتر زیستن و شاد زیستن تنها با بهره‌گیری از علم و تکنولوژی پیشرفته ممکن است. متأسفانه طالبان با فرمان‌های ضد فرهنگ تمدنی ما، زنان و دختران جوان را در شرایط سخت و ناامیدکننده‌ای قرار داده‌اند. این موضوع برای هر فردی از حوزه فرهنگی ما مایه شرم و ننگ است. فردوسی بزرگ، پاسدار فرهنگ فارسی‌زبانان، چنین می‌گوید:

همه روی یکسر بجنگ آوریم
جهان بر بداندیش تنگ آوریم

همه سر به سر تن به کشتن دهیم
به از آن که کشور به دشمن دهیم

این بود بخشی از مکتب احمدشاه مسعود که به ما به میراث رسیده است. عمل کردن به این میراث عظیم می‌تواند مردم افغانستان را به استقلال، عزت و سربلندی برساند.