رفتار ناشیانه‌ی یک دانشمند

درین روزها رفتارهای داکتر اشرف‌غنی احمدزی، نامزد انتخابات ریاست‌جمهوری، در شبکه‌های اجتماعی بسیار بحث‌برانگیز شده است. بحث‌های شهروندان کشور در شبکه‌های اجتماعی در مورد رفتارهای داکتر اشرف‌غنی نشان می‌دهد که قشر باسواد کشور، قشری که با شبکه‌های اجتماعی، رسانه‌ها وکتاب سروکار دارد، رفتارهای نامزدان انتخابات ریاست‌جمهوری را زیر نظر دارند. شاید نامزدان انتخابات ریاست‌جمهوری، از جمله داکتر اشرف‌غنی، تا حال متوجه این امر نشده‌اند. داکتر اشرف‌غنی احمدزی که گفته می‌شود، روزگاری نه‌چندان دور در دانشگاه هاپکنز امریکا، درس می‌داد و یکی از مشاوران بانک جهانی بود، اخیرا رفتارهایی از خودش بروز داده است که با انتظاری که از او می‌رود، ناسازگار است. ویدیویی در شبکه‌های اجتماعی به نشر رسیده است که نشان می‌دهد، داکتر اشرف‌غنی، به یک محقق غربی دشنام می‌دهد.

دشنام واهانت، رفتاری است که از شخصیت‌های تحصیل‌کرده، شناخته‌شده و اکادمیک، انتظار نمی‌رود. جامعه از هر قشری انتظارهای ویژه دارد. از کسی‌که سابقه استادی دانشگاه دارد، به هیچ‌وجه انتظار نمی‌رود که یک هم‌مسلک خارجی خود را دشنام دهد. اختلاف نظر و رای در جامعه علمی و دانشگاهی، ناهنجاری نیست. اختلاف در آرا و یافته‌های پژوهشی پژوهشگران، آن‌هم پژوهشگران رشته‌های علوم انسانی، عین هنجارمندی و نظم است. این عرف پذیرفته شده در تمام دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشی جهان است که پروهشگران، استادان دانشگاه و صاحب‌نظران با کمال احترام، نظرات و یافته‌های دانشمندانی را که با آن مخالف هستند، رد کنند. دشنام دادن علاوه بر این‌که به لحاظ اخلاقی رفتاری زشت است، می‌تواند نشانه‌ی ناتوانی علمی دشنام‌دهنده، تلقی شود. هم‌چنین دشنام دادن، به حیثیت اجتماعی دشنام‌دهنده، لطمه می‌زند. رفتاری موهن از هر کسی‌که سر بزند، او را در موقعیت آدم‌های معمولی قرار می‌دهد. اهانت به اشخاص، نه تنها این‌که در اخلاق دانشگاهی جایی ندارد، رفتار ضداخلاق عمومی نیز است.

نامزدان انتخابات ریاست‌جمهوری و سیاستمدارانی که می‌خواهند، از مردم رای بگیرند، نباید به اهانت و رفتارهای سبک سرانه متوسل شوند. آنان از زمانی‌که نامزد انتخابات ریاست‌جمهوری می‌شوند، باید خود را در نقش رییس‌جمهور یک کشور سی میلیونی، تصور کنند. یکی از ضعف‌های رییس‌جمهور کنونی این است که متوجه حرف زدن خود در موقعیت‌های گوناگون نیست، اما با آن‌هم هیچ‌گاهی دیده نشده است، که رییس‌جمهور کرزی به کسی دشنام دهد. اما آقای اشرف‌غنی احمدزی، از همین حالا مرز اخلاق و ادب را عبور کرده است. جناب داکتر اشرف‌غنی باید بدانند که حالا افغانستان از نعمت رسانه‌های آزاد برخوردار شده است، رفتارهای رییس‌جمهور آینده، هر کسی‌که باشد، زیر ذره‌بین این رسانه‌ها قرار دارد. اگر ایشان رای مردم را به‌دست بیاورند و به مسند تکیه بزنند، بدانند که رسانه‌ها کارکردهای‌شان را نقد خواهند کرد. آیا آن وقت هم ایشان روزنامه‌نگاران منتقدرا دشنام خواهد داد؟

در ویدیویی که در شبکه‌های اجتماعی گذاشته شده، دیده می‌شود که جناب داکتر برای مخاطب خاص سخنرانی می‌کند. اهانت به یک شخص چه داخلی و چه خارجی، حتا در حضور مردم عام، مجوز اخلاقی ندارد. شاید این تلقی درست باشد که برخی از شرق‌شناسان و دانشمندان غربی، با دیدی مغرضانه، قضایای کشورهای شرقی را بررسی کنند، شاید این هم درست باشد که برخی از دانشمندان، نسخه‌های نادرستی برای مشکلات کشور ما و کشورهای دیگر بپیچند، اما اهانت به هیچ یک از آنان شایسته شان کسی‌که ادعای دانش و تفکر دارد، نیست. نامزد انتخابات ریاست‌جمهوری، آن‌هم نامزدی که مدعی فضل و دانش است، باید بیشتر از همه معیارهای اخلاق عمومی را در سخنرانی‌ها و موضع‌گیری‌هایش در نظر بگیرد. گستاخی و اهانت به ساحت اشخاص، چیزی نیست که از یک مدعی فضل و دانش انتظار می‌رود. انسان‌ها همه خطاکاراند. حتا نخبگان بشریت، از فلاسفه گرفته، تا عرفا و رهبران مذهبی، همه خطا کرده‌اند. شاید آقای اشرف‌غنی و هواداران‌شان بگویند که اهانت به آن دانشمند خارجی، خطایی بوده که از جناب ایشان سر زده است و خطا هم چیزی است که از هر انسانی سر می‌زند. این عذر موجه است، اما از آقای داکتر اشرف‌غنی انتظار می‌رفت که با طرح شدن بحث اهانتش به دانشمند خارجی، خطایش را می‌پذیرفت و از بابت آن، پوزش می‌خواست. عذرخواهی رفتاری عاقلانه است. هم‌چنین اعتراف به خطا و عذرخواهی، هیچ ضرر ندارد. کسی‌که عذر می‌خواهد، احترامش را به انسان‌های دیگر و پابندی‌اش به اخلاق عمومی را به نمایش می‌گذارد. جناب داکتر که اشرف‌غنی می‌توانست، عذرخواهی کند.

معاون اشرف‌غنی، آقای جنرال دوستم، که تحصیل‌کرده هم نیست و در غرب هم زندگی نکرده است حاضر شد، از بابت رنج و درد‌هایی که در گذشته شهروندان این سرزمین از بابت فعالیت‌های نظامی او متحمل شده‌اند، عذر بخواهد. بدون تردید عذرخواهی جنرال دوستم، در تبانی با آقای اشرف‌غنی احمدزی بوده است. آقای اشرف‌غنی احمدزی وقتی به معاونش- معاونی را که روزگاری «قاتل شناخته‌شده» می‌خواند- مشوره می‌دهد که از مردم افغانستان عذر بخواهد، چرا خود از خطاهایش عذرخواهی نمی‌کند. آقای اشرف‌غنی در مورد حرفی که سال ۲۰۰۹ به آدرس جنرال دوستم گفته بود هم، توضیح نداده است. آیا او در سال ۲۰۰۹، در مورد آقای دوستم به مدارک و اسناد نادرست و نامعتبر دست یافته بود، یا این‌که عباره «قاتل شناخته‌شده» حرف هوایی بوده است. آقای داکتر اشرف‌غنی در این مورد چه جواب دارد؟

رفتار سبک‌سرانه آقای داکتر اشرف‌غنی احمدزی به اهانت به یک دانشمند امریکایی محدود نمی‌شود. او مدتی پیش، رقیبان انتخاباتی‌اش را به بزکشی با جنرال دوستم، دعوت کرد. وقتی این سخنان آقای داکتر اشرف‌غنی از رسانه‌ها پخش شد، بسیاری‌ها باور نکردند که چنین حرفی از زبان او بیرون شده باشد. دعوت نامزدان رقیب به بزکشی با جنرال دوستم، مصداق روشن رفتار سبک‌سرانه بود. چنین رفتاری، همه را شگفت‌زده کرد. به همین دلیل بود که در شبکه‌های اجتماعی بازتاب گسترده یافت، بسیاری‌ها در مورد آن حرف زدند و این رفتار او را نکوهش کردند. چنین رفتاری از داکتر اشرف‌غنی حتا در یک محفل خصوصی هم انتظار نمی‌رود. آقای داکتر اشرف‌غنی بارها در مصاحبه‌هایش گفته است که شعور سیاسی مردم افغانستان، به حد قابل قبولی توسعه یافته است، اما سوال این است که چرا جناب داکتر اشرف‌غنی با رفتار‌های این چنینی، این شعور سیاسی را دست‌کم گرفته است. شاید محاسبه داکتر اشرف‌غنی این است که رفتار او صرف در محدوده طبقه متوسط شهری و جوانانی که به انترنت دسترسی دارند، نکوهش شده است، اما ایشان باید بدانند که این خبرها توسط رسانه‌ها به سراسر کشور مخابره می‌شود و از سوی مردمی که به قول داکتر اشرف‌غنی شعور سیاسی‌شان توسعه یافته است، مورد داوری قرار می‌گیرد.

علاوه بر این‌ها آقای داکتر اشرف‌غنی رفتارهای متضاد نیز از خودش بروز داده است، گزارش شده است که ایشان در حضور آقای کرزی از موقف رییس‌جمهور در مورد امضای موافقت‌نامه امنیتی دوجانبه، حمایت کرده است، اما از اظهار نظر در این مورد در ملاعام خودداری می‌کند. اخلاق سیاسی ایجاب می‌کند که ایشان موضع‌شان را در قبال موافقت‌نامه دوجانبه امنیتی در حضور رسانه‌ها برای مردم افغانستان نیز بیان کند.

__

مطلب بالا در روزنامه هشت صبح منتشر شده است.