امرالله صالح سرپرست سابق وزارت امور داخله افغانستان یکی از معدود سیاست‌مداران افغانستان می باشد که در میان مردم عام از او به نیک نامی یاد می شود. امرالله صالح طی ۲۴ روز کاری خود منحیث سرپرست وزارت امور داخله اصلاحات زیادی را روی‌دست گرفت که به باور برخی ها در ۱۵ سال اخیر بی‌پیشینه بوده است. مردم افغانستان با تمام شور و هیجان از اصلاحات اقای صالح حمایت کرده تا نظم و امنیت به شهر های افغانستان برگردد. اما اقای صالح در یک اقدام غیرمترقبه در روز پایانی روند ثبت نام نامزدان انتخابات ریاست جمهوری ۱۳۹۸ از سمت وزارت امور داخله استعفا داده و به دسته انتخاباتی اشرف غنی پیوست.
با توجه به پیشینه سیاسی امرالله صالح و دیدگاه های منفی وی نسبت به تیم اشرف غنی (امرالله صالح در جایی اشرف غنی و اطرفیان او را یک گروه حریص، بی‌ریشه و کوچک خوانده بود) چه عواملی باعث شد تا اقای صالح با دسته انتخاباتی دولت ساز یک‌جا شود؟
در این مقاله سه سناریویی احتمالی ممکن مبنی بر پیوستن اقای صالح به دسته انتخاباتی اشرف غنی مدنظر گرفته شده است.
سناریوی اول
پس از حمله مسلحانه بر چادر مجلس بزرگ (خیمه لویه جرگه) در سال ۲۰۱۰ اقای صالح از ریاست امنیت ملی استعفاده داده و به مدت ۸ سال خانه‌نشین گردید. در این مدت صالح روند سبز را تاسیس نمود و در دور دوم انتخابات جنجالی ریاست جمهوری سال ۲۰۱۴ از داکتر عبدالله عبدالله حمایت کرد.
با اغاز روند ثبت نام نامزدان انتخابات ریاست جمهوری ۱۳۹۸ اقای غنی تلاش های زیادی را برای رسیدن به توافق با یکی از چهره های مطرح و با نفوذ تاجیک به خرچ داد. صلاح الدین ربانی یکی از این چهره ها بود که مذاکرات غنی با وی منجر به شکست گردید. از طرف دیگر با پیوستن عطا محمد نور، یونس قانونی، اسماعیل خان و بسم الله محمدی به دسته انتخاباتی حنیف اتمر باعث شد تا غنی توجه‌اش به اقای صالح که در میان مردم عام به شخص کارفهم و قاطع مشهور است، گردد. اقای صالح از یک‌طرف از ۸ سال خانه‌نشینی ظاهرن به ستوه آمده بود و از طرف دیگر سرخوردگی جامعه تاجیک از سران حزب جمعیت اسلامی (عبدالله، عطا، قانونی…) زمینه را برای احراز کرسی معاونیت یکی از دسته های انتخاباتی را برای او هموار ساخته بود، بدش نیامد تا از این فرصت طلایی استفاده نموده و شانس خود را با دسته انتخاباتی غنی بیازماید.
سناریوی دوم
امرالله صالح پس از کناره گیری از ریاست امنیت ملی همیشه مورد بی‌مهری و بی‌توجهی سران جمعیت اسلامی قرار گرفته و به مدت ۸ سال از کرسی های دولتی به دور نگهداشته شد. در این مدت نه‌تنها که سران جمعیت از او حمایت نکردند، بل‌که به توانایی، فهم و دانش او حسادت ورزیدند. روی همین دلیل امرالله صالح صبر و شکیبایی را کنار گذاشته و با غنی وارد معامله سیاسی در انتخابات ریاست جمهوری پیش‌رو گردید.
صحبت های امرالله صالح در روز ثبت نام دسته انتخاباتی دولت ساز نشانگر این امر‌ست که وی دیگر خود را متعلق به حزب جمعیت و شورای نظار نمی داند و با رهبری روند سبز و به پیروزی رساندن تکت انتخاباتی دولت‌ساز در پی ایجاد یک نیروی فرا‌قومی به منظور دولت‌سازی، مبارزه با گسست داخلی، گذار از عدالت خیابانی و مبارزه با تقسیم نامشروع و قومی قدرت در افغانستان می باشد.
همراهی آقای صالح با دسته انتخاباتی اشرف غنی، بازی برد-برد است. از یک‌طرف، پیروزی این تیم نسبت به تیم‌های دیگر بیشتر است. اشرف غنی در چهار سال گذشته رییس جمهور بوده و تمامی امکانات دولتی در اختیارش است. او با نفوذش در دولت، می‌تواند از امکانات دولتی به نفع دسته انتخاباتی‌اش استفاده کند. با پیروزی این تیم، آقای صالح به عنوان معاون اول جایگاه مهمی در دولت آینده خواهد داشت. از طرف دیگر، حتی اگر تیم اشرف غنی پیروز انتخابات نباشد، آقای صالح در دوره بعد از انتخابات به عنوان یکی از چهره‌های با نفوذ و قدرت مند در میان تاجیک ها مطرح و جایگاه حداقل همطراز با احمد ضیا مسعود، صلاح الدین ربانی و عطا محمد نور را داشته و در آینده ادرس مشخصی خواهد داشت. به این ترتیب، در هر دو حالت پیروزی این دسته یا شکست‌اش، برد با آقای صالح خواهد بود.
سناریوی سوم:
سناریوی سوم در حالی‌که خیلی ضعیف به نظر می رسد اما ذکر ان عاری از فایده نیست. زمانی امرالله صالح به غنی گفته بود: «من هیچ چوکی ای ره بدون موافقت دکتر عبدالله قبول ندارم» و هم‌چنان در یکی از پست های فیس‌بوکی دیدگاه خود را در مورد حفظ ریاست اجرایی چنین ابراز نموده بود: «ریاست اجرایی یک گام مثبت در راستای شکستن یک‌جانبه قدرت و جلوگیری از دیکتاتوری‌ست» حال با توجه به صبحت های اقای صالح در مورد داکتر عبدالله و ریاست اجرایی، پرسش اساسی این‌ست که چه چیزی باعث شد تا صالح به دسته انتخاباتی‌یی بپیوندد که حذف ریاست اجرایی در صدر کار ان قرار دارد؟
به باور من احتمال یک توافق پنهانی و پشت پرده میان غنی- عبدالله برای پس از انتخابات به دور از امکان نیست. اگرچه غنی در روز ثبت نام دسته انتخاباتی‌اش ظاهرن از حذف ریاست اجرایی سخن راند اما در پشت پرده با عبدالله مبنی بر حفظ ریاست اجرایی ممکن به توافق رسیده باشد و در مقابل، اقای صالح با اشاره داکتر عبدالله به دسته انتخاباتی غنی پیوسته باشد. اما این‌که این سناریو چه قدر می تواند به حقیقت نزدیک باشد، گذر زمان ان‌را مشخص خواهد کرد.
احتمال هر چه باشد، آقای امرالله صالح با خوشبینی و با یک سری شرایط و تعهدات به دسته انتخاباتی اشرف غنی پیوسته است. احتمالن اشرف غنی به آقای صالح، مثل وعده‌هایش به بقیه یاران انتخاباتی اش در دوره‌های قبل، وعده‌هایی داده و آقای صالح هم با خوشبینی آنها را قبول کرده است. آقای صالح با تمام توان و انرژی درصدد خواهد بود تا شرایط دولت سازی و امنیتی بهتر شود و به باورش در جایگاه معاون اول این کار را خواهد توانست. اما از آن طرف نباید فراموش کرد که قانون اساسی صلاحیتی برای معاون اول در نظر نمی‌گیرد و این در اختیار رییس دولت است که چه صلاحیت‌هایی به او تفویض می‌کند. با توجه به شخصیت و گذشته اشرف غنی، بعید به نظر می‌رسد او صلاحیتی به آقای صالح به عنوان معاون اولش بدهد. اشرف غنی باور به تمرکز قدرت دارد و می‌خواهد همه چیز در کنترول خودش باشد. این وضعیت ممکن است به سرخوردگی آقای صالح منجر شود.
دلو ۱۳۹۷
