همواره دوستان و رهروان مسعود شهید از ادامه راه آن بزرگمرد یاد می کنند. اما دریغا تا به حال تعریف مشخص و یا چهار چوب معینی از “راه مسعود” به صورت رسمی از سوی نهاد و یا اشخاص با صلاحیتی ارایه نشده است و یا اگر شده است، شوربختانه من از آن بیخبرم. آنانی که از “راه مسعود” می گویند، معمولن مفهوم و یا تصویری را از آن در نظر دارند که در ذهن خود از مسعود شهید، اندیشه ها و مبارزات او ترسیم کرده اند. گاهی این تصاویر کلی و گاهی هم بخش هایی از کل افکار و مبارزات آن بزرگمرد را در بر می گیرد. بناء مراد از راه مسعود، نظر به منظور نویسنده و یا گوینده می تواند مختلف باشد.
احمد شاه مسعود نه تنها شخصیت خارق العاده سیاسی و نظامی، بلکه مسلمان مومن، پرهیزگار و وطندوستی نیز بود. هنگامی که می گوییم راه مسعود، باید در نظر داشته باشیم که کدام جنبه از شخصیت و یا کدام بخش از مبارزات او را در نظر داریم. آیا منظور ما از ادامه راه مسعود، راهی است که او در راستای مسایل نظامی در پیش گرفته بود ویا کارکردهای سیاسی او را در نظر داریم و یا اینکه تقوا و نجابت او را در زندگی اجتماعی، خانوادگی و شخصی در نظر داریم. این از برکت شخصیت چند بعدی احمد شاه مسعود شهید است که هم یک نظامی می تواند از آن فیض ببرد و هم کسی که گام در راه سیاست نهاده است.
مطالعه دقیق افکار، کارکردها و مبارزات احمد شاه مسعود شهید می تواند پیروان و دوستان او را در شناخت “راه” او به سر منزل مقصود برساند و از کلی گویی در این مورد رهایی بخشد. شناخت ابعاد مختلف مبارزه خستگی ناپذیر و آگاهانه احمد شاه مسعود برای یک افغانستان واحد، آزاد و آباد به حق می تواند الگوی تابناکی باشد برای کسانی که راه بیرون رفت از بن بست بحرانی کنونی را جستجو می کنند.
با این مقدمه فشرده، به اصل مطلب که همانا اهمیت تشکیلات سازی و سازماندهی در مبارزات سیاسی و نظامی احمد شاه مسعود شهید است بپردازم.
تاریخ گواه است که احمد شاه مسعود در طول مبارزات نظامی خود هیچگاهی از سازماندهی تشکیلات سیاسی، فرهنگی و اجتماعی نه تنها غافل نبوده، بلکه ابتکارات تاثیر گذاری را درمراحل مختلف به منصه اجراء درآورده است. اگر شرایط فوق العاده دشوار جنگی و جغرافیایی را در زمان جهاد و بعد در زمان حکومت مجاهدین و پسانتر دوران مقاومت در نظر بگیریم، می بینیم که تلاش های مسعود در عرصه های فوق الذکر، کمتر از کوشش های وی در ساحه نظامی نبوده است. ایجاد شورای نظار در سال ۱۳۶۲، تلاش برای تشکیل شورای فرماندهان، ایجاد کمیته فعال سیاسی و فرهنگی در داخل جبهه و غیره از کارنامه های ماندگار در مبارزات سیاسی احمد شاه مسعود شهید است که بدون شک تاثیر گذاری هر کدام آن ها را در اوضاع سیاسی و نظامی کشور مهم و قابل توجه بوده اند. بدون تردید مهمترین و بارزترین همه این اقدامات در عرصه سیاسی ایجاد شورای نظار جمعیت اسلامی افغانستان بود که تحولات عظیمی را در اوضاع سیاسی و نظامی کشور سبب گشت.
تلاتش های مسعود و یارانش در ایجاد تشکیلات منظم سیاسی در داخل کشور که همزمان با ایجاد تشکیلات فرهنگی و نظامی بود، شناخت قوی او را از جامعه و مردم و خواست زمان خودش بازتاب می دهد. البته با وجود تبلیغات و بهم افگنی های دشمنان مسعود، تلاش های وی در این راستا به هیچ وجه مفهوم جدایی از جمعیت اسلامی افغانستان را که خود از اعضای برجسته آن بود، نداشت. به همین اساس بود، که پسانتر در دوران حکومت مجاهدین او کمیته های سیاسی شورای نظار را با کمیته های سیاسی جمعیت اسلامی افغانستان مدغم ساخت و کار روی ایجاد یک تشکیلات منظم، قوی و گسترده در چوکات جمعیت اسلامی افغانستان آغاز گشت. اما انکشافات بعدی نظامی مجال آن را نداد تا این تلاش ها به ثمر برسد.
اینک نه سال از شهادت احمد شاه مسعود می گذرد و همه از “راه” و ادامه “راه” مسعود سخن می گویند. با دریغ باید گفت که حداقل در این راستا، نزدیکترین کسان مسعود نه تنها راه او را ادامه نداده اند، که شاید فراموش هم کرده اند. بسیاری کمرنگ شدن روز افزون نقش مجاهدین را در موازنه های قدرت، عدم انسجام و هماهنگی و خود محوری بازماندگان سیاسی او می دانند.
به خوبی واقفیم که هر گونه تلاش تعدادی از یاران نزدیک مسعود شهید برای راه اندازی تشکیلات سیاسی “جدا از دیگران” ره به جایی نبرده است. این تکروی ها متاسفانه نه تنها پیامد های اسفباری در سطح ملی داشته، بلکه تبعات بدی در اذهان و برخورد های دوستان بین المللی مجاهدین نیز داشته است. تجارب نه سال گذشته نشان داده است که تکروی های سیاسی، صرف به تضعیف موقعیت مجاهدین در تعاملات سیاسی انجامیده است، نه در تقویت آن ها. جمعیت اسلامی افغانستان به مثابه یکی از فراگیر ترین احزاب سیاسی و یکی از قدرتمندترین نیروهای نظامی کشور در طول این نه سال نیز دست آورد چشمگیر تشکیلاتی نداشته است. کنگره و یا گردهمایی بزرگ این حزب که شرایط نه سال گذشته سیاسی، بزرگترین زمینه را برای تدویر آن فراهم کرده بود، تا هنوز دایر نگردیده تا روی تشکیلات و خط مشی این حزب در شرایط جدید سیاسی و نظامی تصمیم بگیرد. از همینروست که در طی این نه سال و در اثر همین پراگندگی و افتراق سیاسی برخورد محافل حاکم بر مقدرات سیاسی مردم صرف با افراد بوده است، نه با تشکیلات واحد و مقتدر که خود زمینه “سوء استفاده” را در زمینه های مختلف به نفع محافل حاکم در پی داشته است.
فکر می کنم شرایط بحرانی و حاد کشور همه را به یک بازنگری سیاسی کارکردهای نه سال گذشته فرامی خواند. زمینه های عینی راه اندازی یک تشکیلات منظم و مقتدر سیاسی برای پیروان مسعود شهید، چه از لحاظ سیاسی در سطح ملی و بین المللی و چه از لحاظ اجتماعی آماده است.
به نظر نگارنده، اگر “راه مسعود” را در عرصه سیاست می خواهیم دنبال کنیم، کار روی ایجاد یک تشکیلات قوی سیاسی، فرهنگی و اجتماعی می تواند آغاز نیکویی باشد. امیدوارم این نبشته حداقل گشایشگر گفتمانی روی این موضوع مهم و حیاتی باشد.
خداوند روح مسعود شهید و همه شهدای سرزمین به خاک و خون نشسته ما را شاد داشته باشد.
