یونما دفتر نمایندگی سازمان ملل متحد در افغانستان یکی از بازیگران خارجی صحنه سیاست افغانستان می باشد که ماموریت اصلی آن نظارت از فیصله های اجلاس بن و رساندن کمک به روند صلح، نظام سازی ، باز سازی و حاکمیت قانون در افغانستان در نه سال اخیر است. اما فعالیت های این سازمان مثل بسیاری نهاد های خارجی دیگر همواره مورد انتقاد شدید قرار داشته است. چنانچه بسیاری نهاد های خارجی از جمله یونما نیز در لست سازمانهای فاسد خارجی در افغانستان قرار دارد و در حیف و میل کمک های جامعه جهانی متهم می باشد. عقیده بر این است حتا برخی مامورین داخلی و خارجی این نهاد متهم به قاچاق مواد مخدر، قاچاق آثار باستانی افغانستان می باشند و اتهامات فراوان دیگری به آدرس این نهاد وجود دارد. این نهاد با بهره از ضعف دولتمردان افغانستان در بسیاری موارد فراتر از صلاحیت های خویش عمل کرده و در واقع بحیث دولت در درون دولت افغانستان عمل کرده است.
از زمان فعالیت یونما درافغانستان چندین نماینده خاص سر منشی ملل متحد تغییر و تبدیل شده اند و مردم افغانستان بد ترین خاطرات از نقش منفی آقای لخدر ابراهیمی در کنفرانس بن و بویژه بازی در هنگام تصویب قانون اساسی افغانستان در لویه جرگه در پهلوی آقای زلمی خلیلزاد نماینده خاص جورج بوش دارند. میراثهای نا خوش آیند آقای لخدر ابراهیمی را جانشینان او به ویژه کای آیده در طول ماموریت خویش در افغانستان دنبال نمود.
اخیراً دوره ماموریت کای آیده در افغانستان به پایان رسید و بجای او آقای استفان دی میستورا بحیث نماینده جدید ملل متحد در امور افغانستان بکار آغاز نمود. کای آیده به نظر بسیاری ها یک شخصیت خیلی مرموز و متضاد بود و چندان کارنامه مثبت از خود بجا نگذاشته است. هم چنان او یک شخصیت اراده گرا و استفاده جو از مقامش در افغانستان بود؛ نه تنها در میان همکارانش محبوبیت نداشت، بلکه در افغانستان از شهرتی خوبی برخورد دار نیست.
یکی از بد ترین نقش ها را او در انتخابات ریاست جمهوری اخیر افغانستان بازی نمود.اختلافات شدید با معاونش آقای پیتر گالبرایت بر سر پوشاندن تقلبات به نفع کرزی نه تنها آزادانه و عادلانه بودن انتخابات را زیر سوال قرارداد، بلکه انتخابات افغانستان را به بحران بزرگ تبدیل نموده باعث کشمکش میان کاندیدان عمده رقیب شد. بدینگونه او باعث بی اعتبارساختن سازمان ملل و شکست روند دموکراسی نوپا در افغانستان گردید. برخی ها معتقد هستند که یکی از عوامل اساسی برکناری او همین نقش منفی وی در انتخابات جنجال برانگیز ریاست جمهوری و شوراهای ولایتی افغانستان است. به نظر می رسد که بسیاری ها از برکناری او خرسند شده اند.
یکی دیگر از جوانب منفی نقش آقای کای برخورد متضاد و دوگانه او به حقوق بشر و تلاشهای سازشکارانه و مرموز با طالبان در طول ماموریتش در افغانستان بود. او از یک طرف مخالفت خود را با حضور برخی ها تحت نام ناقضان حقوق بشر در حکومت کرزی نشان می داد و از جانب دیگر از جنایات طالبان چشم پوشی نموده همواره از آنها دعوت به پیوستن به دولت حامد کرزی می نمود. گرایش طالب طلبی کای آیده زمانی شدت می گرفت که طالبان ده ها انسان بی گناه را به خان و خون کشانیده و حتا کارمندان ملل متحد را می کشتند. دعوت های بی مورد و بی وقت از طالبان نه تنها آنها را گستاختر و دلیرتر ساخت، بلکه اشتهای امتیازطلبی آنها را نیز بلند برد.
آقای کای آیده در طول ماموریت خویش یک بار هم حاضر نشد که از نقش منفی پاکستان در تقویت طالبان حتا در مواردیکه ده ها کارمند ملل متحد در مهمانسرای ملل متحد کشته شدند، یاد کند و یا با قاطعیت انتقاد کند. اما او حالا زمانیکه از کار برکنار شده پاکستان را انتقاد می کند که جریان گفتگوهای سری او را با طالبان سبوتاژ نمود. این در حالی بود که او تا این اواخر از ملاقات سری با طالبان در دوبی انکار می نمود.
امید می رود که نماینده جدید ملل متحد واقعیت های افغانستان را در نظر گیرد و اعتبار از دست رفته ملل متحد در افغانستان را احیا کند. توقع میرود که رهبری جدید یونما یک سیاست شفاف در برخورد با طالبان بحیث گروه های تروریستی و هم چنان سایر جنایتکاران و ناقضان حقوق بشر را در پیش گیرد.
یکی از مهمترین وظایف رهبری جدید یونما حمایت از انتخابات پارلمانی در افغانستان است. رهبری جدید یونما باید از اتهام همدستی آقای کای آیده در تقلبات انتخابات ریاست جمهوری و شوراهای ولایتی اخیر که منجر به شکست دموکراسی و بد نامی سازمان ملل متحد شد و در نتیجه یک دولت نامشروع به قدرت رسید درس بگیرد. ازینرو رهبری جدید یونما نباید از کمیسیون مستقل انتخابات که نقش اساسی در تقلبات انتخابات ریاست جمهوری داشت ، حمایت کند. سازمان ملل نباید بیش از ۲۰۰ میلیون دالر را که صرف انتخابات تقلبی ریاست جمهوری نمود بار دیگر در خدمت کمیسون نا مستقل انتخابات قرار دهد.
شامل شدن دو عضو خارجی ملل متحد در ترکیب کمیسیون انتخابات یک گام مثبت است، امید می رود که آنها با استقلال عمل کار نموده و نگذارند که باری دیگر اعتبار ملل متحد و دموکراسی در تحت تاثیر تقلب صدمه ببیند.انتخابات پارلمانی آینده یک آزمون بزرگ برای رهبری جدید یونما و اعتبار سازمان ملل متحد خواهد بود.
