پس از خروج نظامی انگلیس از نیم قارۀ هند و تشکلیل کشوری جدید بنام پاکستان، روابط دیپلوماتیک این کشور جدید التأسیس با همسایه هایش دچار تنشها بوده است. سیاست تفرقه افگن انگلیس در این منطقه علت اصلی مشکل پنداشته میشود. انگلیس هنگام خروج نظامی اش پاکستان را با هردو همسایه اش درگیر رها کرد. پاکستان در شمال با افغانستان بر سر خط دیورند دچار منازعه بوده است. زیرا حکومت افغانستان این خط را به رسمیت نمیشناسد و همچو تقسیم را غیر منصفانه و جدایی میان قوم واحد پشتون تلقی میکند. این خط همواره اساس مشکل و روابط سرد و بعضی اوقات امکانات جنگ مسلحانه را با پاکستان بمیان اروده است.
اساس تشنج در روابط هند و پاکستان نیز مرز غیر قابل قبول برای هر دو کشور بوده است. این دو کشور از تشکیل پاکستان بدینسو دچار جنجال روی مسئلۀ کشمیرهستند. این دو نیروی اتومی سه بار باهم جنگیده اند.
روابط هند با افغانستان همواره عادی بوده. بویژه در سدۀ اخیر به جز حکومت طالبان، با همۀ حکومتها در کابل روابط نیک داشته است. در مقایسۀ روابط افغانستان با هند و پاکستان میتوان گفت که افغانستان نسبت به پاکستان روابط تنگاتنگی با هند داشته که حکومتهای ظاهرشاه و داوود و اخیراً کمونیستها دال بر این ادعا هستند، اما با پاکستان نه تنها اینکه روابط خوب نبوده بلکه گاه گاه تا سرحد درگیری مسلحانه نیز روابط تیره شده است. طوریکه قبلاً گفته شد پاکستان با افغانستان نیز دچار منازعۀ مرزی بوده است که به گفتۀ تحلیلگران امور سیاسی افغانستان و پاکستان ریشۀ جنگ سه دهۀ اخیر در افغانستان، در پافشاری حکومتهای افغانستان روی حقوق پشتونها و بلوچهای آنسوی مرز و ترسیم غیر منصفانۀ مرز نهفته بوده است. هند جهت محاصرۀ پاکستان همواره روابطش را با افغانستان خوب نگهداشته و از این شانس استفادۀ بهتر نموده است.
هنگام تهاجم اتحاد جماهیر سابق بر افغانستان بتاریخ ( ۶ جدی ۱۳۵۸خورشیدی، ۲۷ دسامبر ۱۹۷۹م) هند چون متحد ستراتیژیک اتحاد شوروی بشمار میرفت، جانب حکومت دست نشاندۀ کابل را گرفت و غیر از این الترنتیف دیگر در اختیار نداشت، زیرا از یکسو هند با افغانستان سرحد ندارد و از جانب دیگر هند یک کشوری دارای دین هندویزم بود و نمیتوانست با مجاهدین روابط نیکی داشته باشد که در این مورد از نقش پاکستان نیز چشم پوشی نمیتوان کرد.
جهاد افغانستان و موقف گیریهای هند و پاکستان
پس از تهاجم مسلحانۀ شوروی وضعیت کاملاً تغییر کلی یافت و پاکستان به نمایندگی امریکا به حمایت از مجاهدین پرداخت. تهاجم شوروی شانس بهتری را برای پاکستان در موقف گیری و ایفای نقش در امور افغانستان بدست داد. همکاری جهان با مجاهدین جز از طربق پاکستان امکان پذیر نبود، از اینرو تمامی کشورهای کمک دهنده مانند امریکا و عربستان سعودی از طریق پاکستان همکاری می نمودند که پاکستان نیز از کمکهای گزاف بی بهر نبود.
تهاجم اتحاد جماهیر شوروی سابق منافع هندرا با افغانستان به نحوی از انحا متضرر ساخت ودر عوض تمامی کمکهای پولی و نظامی کشورهای خارجی با مجاهدین افغان به پاکستان سرازیر میشد و پاکستان میان احزاب جهادی تقسیم مینمود.
در زمان جهاد افغانستان کشور هند جز برقراری روابط دیپلوماتیک با حکومت کمونیستی کابل بدیلی دیگر نداشت. زیرا هند نمیتوانست از طربق پاکستان با مجاهدین همکاری نماید و یا روابط برقرار نماید. و از جانب دیگر سیاست خارجی هند در انزمان با قطب شرق، اتحاد شوروی گره خورده بود.
اما منافع ملی پاکستان ایجاب میکرد تا از مجاهدین در برابر حکومت دست نشاندۀ کابل حمایت کند. زیرا از یکسو پاکستان انزمان بخاطر برنامۀ هستۀ اش با محدودیتهای اقتصادی مواجه بود و از جانب دیگر سیاست توسع طلبانۀ شوروی در دراز مدت امنیت ملی پاکستان را تحدید میکرد. از اینرو پاکستان در مقابل پشتبانی از مجاهدین کمکهای گزاف از ایالات متحدۀ امریکا و جهان عرب بدست اورد و همچنان توانست خطری را که سیاست توسعه طلبانۀ شوروی متوجه پاکستان ساخته بود در افغانستان دفع نماید و مهمتر اینکه در صورت رسیدن مجاهدین به حکومت در کابل، پاکستان به عمق ستراتیژیک در افغانستان دست می یافت.
در زمان زمامداری طالبان پاکستان از جملۀ سه کشوری بود که حکومت طالبان را به رسمیت شناخته بود و در مقابل روابط طالبان با هند کاملاً قطع بود.
حکومت حامد کرزی و روابط با هند و پاکستان
پس از تهاجم ایالات متحدۀ امریکا بتاریخ هفت کتوبر سال ۲۰۰۱م و به میان امدن حکومت حامد کرزی صفحۀ جدیدی روابط افغانستان با هند گشایش یافت. هند پس از دوری یک دهه بطور پهناور وارد افغانستان شد و یکی از کشورهای مهم دونر پنداشته شد. کمک مالی هند با افغانستان تا ۱.۳ بلیون دالر امریکایی رسید. کار ساختمان جدید پارلمان افغانستان نیز بدوش هند است. در حدود چهار هزار کارکنان هندی در عرصه های سرک سازی، پروژه های صحی و آب رسانی در افغانستان سرگرم کار هستند. و همه ساله صدها بورس تحصیلی از جانب حکومت هند جهت ادامۀ تحصیلات عالی در هند در رشته های گوناگون در خدمت محصلین افغان قرار میگیرد.
در حالیکه روابط حکومت حامد کرزی با پاکستان در زمان حکومت نظامی جنرال پرویز مشرف با فراز و نشیبها مواجه بود. گاه خوب و گاه به سرحد درگیر های لفظی میرسید. حتی حکومت بوش نتوانست با میانجیگری خویش درگیری های لفظی میان این دو کشور را فروکش سازد .
ولی پس از به قدرت رسیدن حزب مردم پاکستان روابط میان افغانستان و پاکستان در حال عادی قرار دارد. برای شرکت در مراسم تحلیف آصف علی زرداری رئیس جمهور پاکستان، حامدکرزی منحیث مهمان ویژه دعوت شده بود که از ان بدینسو روابط بگونۀ عادی به پیش میرود.
یکی از عوامل نبود روابط دوستانه با پاکستان موجودیت پهن هند در عرصه های مختلف در افغانستان است. پاکستان در واکنش به انفجارات اخیر در این کشور اتباع هندی مقیم کابل را متهم به دست داشتن ساخت. پاکستان در شورشهای ایالت بلوچستان نیز هند را متهم میسازد که از طربق افغانستان مداخله میکند. پاکستان هدف عمدۀ موجودیت هند در کابل را فقط مداخله در پاکستان وانمود میکند.
در مقابل هند نیز پاکستان را بر دست داشتن در حملات بمی که چندین بار بر قونسلگری و سفارت هند در افغانستان صورت گرفته متهم میسازد. در میان تمامی حملات صورت گرفته، حملۀ بمی به سفارت هند در کابل که منجر به کشته شدن ۴۱ تن بشمول دیپلومات هندی در ماه جولای ۲۰۰۸ شد از جمله مخربترین نوع آن ها بر ضد منافع هند در افغانستان بوده است. سفارت هند در کابل در سال ۲۰۰۹م نیز مورد هدف یک حملۀ بمی قرار گرفت که در کنار اتباع هندی تعداد زیادی افغانها نیز قربانی شدند. دو هفته قبل باری دیگر کارکنان بخش صحی هندی در اثر حملۀ بمی کشته شدند که به گفتۀ تحلیگران این حمله در پاسخ به مداخلات هند در پاکستان صورت گرفت.
افغانها قربانیان جنگ غیر مستقیم هند و پاکستان
اکثریت تحلیلگران اوضاع سیاسی افغانستان به این نظر اند که افغانستان به مصاف جنگ غیر مستقیم میان هند و پاکستان مبدل شده است.
راهول رویا چوهدری، متخصص امور جنوب آسیا در انستیتیوت مطالعات ستراتیژیک در لندن میگوید:”حملات بمی بالای سفارت هند در کابل، در واقع به هدف وادار ساختن هند به عقب نیشینی از افغانستان صورت میگیرد. تحلیلگر و ژورنالیست پاکستانی رحیم الله یوسفزی نیز اذعان دارد که پاکستان و هند درگیر یک جنگ غیر مستقیم در افغانستان هستند.
هر باری که سفارت یا قونسلگری و یا هم اتباع این دو کشور در افغانستان مورد هدف قرار میگیرند، بیشترین تلفات جانی و مالی را مردم مظلوم افغانستان نصیب میشوند. رقابتهای هند و پاکستان چالش دیگری برای امنیت در افغانستان محسوب میشود.
کوتاه سخن اینکه قربانی اصلی جنگ غیر مستقیم هند و پاکستان در افغانستان مردم مظلوم افغانستان هستند. طوریکه قبلاً یاداوری شد در هر یک از حملات جز چند تبعۀ این دو کشور متخاصم متباقی همه افغانها میباشند که بهای این جنگ کاملاً بیگانه را میپردازند.
این دو قدرت متخاصم اتومی نباید سرزمین جنگ زدۀ افغانستان را برای رقابتهای شان انتخاب کنند. در این مورد مسؤولت بر میگردد به حکومت حامد کرزی. حکومت کرزی باید سیاست خارجی اش را بگونۀ عیار سازد که توازن میان قدرت های منطقوی و بین المللی را در نظر گیرد تا هیچ یک اینها موجودیت دیگر را به ضرر خویش نه پندارند و یا تا حد امکان از بکار برد خاک افغانستان علیه کشور سوم جلوگیری نماید تا خون افغانها در نتیجۀ رقابت قدرتتهای منطقوی بشتر از این نریزد.
