در یک همایش علمی، که روز چهارشنبه، ۴ نوامبر به ابتکار سفارت ایران در شهر دوشنبه و اتحادیه نویسندگان تاجیکستان برگزار شد، پیشرفتها در همگرایی فرهنگی میان این سه کشور فارسی زبان در ده سال اخیر چشمگیر ارزیابی گردید.
به گفته مهمان بختی، رئیس اتحادیه نویسندگان تاجیکستان در پی فروپاشی اتحاد شوروی در سال ۱۹۹۱ دیوارهای مصنوعی میان کشورهای فارسی زبان ایران، افغانستان و تاجیکستان از هم ریخته و راه را برای رشد روابط فرهنگی میان این کشورها باز کرده است.
آکادمیسین محمدجان شکوری، دانشمند سرشناس تاجیک گفت که زبان فارسی تاجیکی که در دوران شوروی پیشین ضعیف و خراب شده بود، هم اکنون دوباره احیا می شود.
آقای شکوری تاکید کرد که شعر و ادب تاجیک در ظرف ۷۰ سال از اصل خویش دور مانده بود، دوباره به حوزه ادبیات فارسی پیوسته است.
علیاصغر شعردوست، سفیر ایران در تاجیکستان نیز تصویب قانون زبان و اعلام شدن روز زبان را تلاشها برای احیای غناوت پیشین زبان فارسی تاجیکی تلقی کرد.
همزمان، آقای شعردوست ابراز تاسف کرد که بحران افغانستان و جنگ بیش از سی ساله در این کشور به گنجینه فرهنگ و ادب در این سرزمین فارسی زبان لطمه وارد کرده است.
در این همایش تاکید شد که حالا سه شاخه زبان فارسی با نامهای فارسی ایرانی، تاجیکی و دری رایج بوده و در زبان محاوره از هم یک اندازه تفاوت دارند.
به اعتقاد ناصر سرمدی پارسا، سفیر پیشین ایران در تاجیکستان تفاوت جدی میان این زبانها در استفاده اصطلاحات یا واژه های علمی و فنی به مشاهده می رسد.
آقای پارسا کفت که عمدتا ایرانیها از اصطلاحات علمی فرانسوی استفاده می کنند، افغانها از اصطلاحات انگلیسی و تاجیکان از واژه های علمی و فنی روسی و ترکی برخوردارند.
ضمنا، سیف الدین نظرزاده، رئیس پژوهشگاه زبان و ادبیات فرهنگستان علوم تاجیکستان تاکید کرد که اخیرا در همکاری با فرهنگستان زبان و ادب فارسی ایران تلاشها برای همگونسازی اصطلاحات تاجیکی و فارسی شروع شده است.
همچنین آقای نظرزاده ابراز امیدواری کرد که تاسیس کمیته زبان و اصطلاحات در حکومت تاجیکستان به توسعه زبان فارسی تاجیکی و همگونسازی اصطلاحات با ممالک فارسی زبان مساعدت خواهد کرد.
در حالی که دانشمندان ایران، افغانستان و تاجیکستان از طریق رشد زبان و ادبیات ملی برای همگرایی فرهنگی تلاش می کنند، برخی از دانشمندان تاجیک زبان فارسی تاجیکی را زبان در حال مرگ اعلام کرده و خواستار اصلاح جدی آن شده اند.
آکادمیسین محمدجان شکوری گفت که اخیرا عده ای از فیلسوفان و زبانشناسان تاجیک در یک همایش علمی خواستار ایجاد زبان جدید تاجیکی بر اسا گویش منطقه کولاب، در جنوب تاجیکستان شده اند.
آقای شکوری تاکید کرد که در دهه ۱۹۲۰ نیز برخی از دانشمندان زبان فارسی تاجیکی را زبان کلاسیک و مرده خوانده و برای ایجاد زبان نو تاجیکی در زمینه زبان مردم بازار و خیابان تلاش کرده بودند.
اما صدرالدین عینی، نویسنده و دانشمند معروف تاجیک با دلایل علمی این ادعا را رد کرده و گفته بود زبان فارسی تاجیکی امکان افاده وضع انقلاب علمی و فنی را دارد.
ناصر سرمدی پارسا، سفیر پیشین ایران در تاجیکستان نیز در این راستا گفت که زبان فارسی، تاجیکی و دری تنها زبان شعر و ادب نبوده، بلکه زبان علم هم محسوب می شود.
آقای پارسا تاکید کرد که در زمان رشد ارتباطات زبان نه تنها تاثیرپذیر، بلکه تاثیرگذار بوده و شرایط جدید مطابق می شود.
