پادشاهان آریایی: شاهنشاهی کوشانیان

یوچیها یا کوشانی ها که از جانب شمال وارد باکتریا شده بودند ، درحوزه های سیحون و شمال بحیره خزرو شمال بحیره سیاه زندگی داشتند.

منابع هندی یوچیها را اصلاً تخاری میخواند و بعضی از متشرقین اروپائی نیز به همین عقیده میباشند. اکثر مورخین به این باوراند که خاندان کوشانا یا سلاله پادشاهان یوچیها اصلاً تخــــاری بودند. (۱)

این طایفه در اوایل قرن اول میلادی کمی بعد از مرگ گوندفر یا گوندفارس ( پاد شاه مقتدر دولت هند و اشکانی ، کــــه در استان های شرقی آریانای بزرگ از حدود سال بیستم میلادی به بعد فرمانروایی داشت . ) (۲) باختر را اشغال کردند واستان کابلستان را از زیـــر نفوذ شاهنشاهی اشکانیان ( پارتها ) آریایی بیرون نمودند ، وشاهنشاهی کوشانی را در مناطق : شرقی آریانای بزرگ و هندوستان شمالی ایجاد نمودند .

سلسلۀ کوشانیان از نژاد آریایی هستند. زبان ایشان فارسی وخود را متعلق به ملیت تاجیک میدانند.

شاهنشاهی کوشانی از سالهای( ۷۸ ــ ۳۷۶ میلادی ) (۳) بر قسمتی از سر زمین های آسیای مرکزی ، افغانستان امروزی و پاکستان امروزی ، مناطق شمالی هندوستان وشمال غرب چین ، حکمروایی کرده اند.

دین رسمی سلسلۀ شاهنشاهی کوشانی دین بودایی بود . زیرا آئین بودایی نزدیک به ۳۴۲ سال قبل از استقرار سلسلۀ کوشانی ( ۷۸ میلادی ) درسرزمین باختریان یعنی آریانایی شرقی پذیرفته شده بود.

اشـــــوکا یکی از پادشاهان بزرگ هند از سلسۀ « مــوریا» (Maurya ) پسر « بیندوس » و نوۀ « چندرا گوپتا » ( که به احتمال زیاد از سکاهای آریایی تبار بودند ) از ( ۲۶۴ قبل از میلاد . تا ۲۲۷ قبل از میلاد) سلطنت کرده است.

او افغانستان امروز ، حوزه رود خانۀ سند وگنگ یعنی تمام قسمت هند امروزی را به استثنای ناحیۀ انتهایی جنوبی نجد دکن در تحت حکومت واحد در آورد وبه پیشرفت آئین بودا سعی فراوانی نمود . در عهد اشوکا پادشاه بود که « دین بودایی » به سرزمین آریانایی شرقی وارد شد. (۴)

تندیس های بودای بامیان که توسط طالبان ( گروه های مسلح اسلام گرای افراطی از قبایل پشتون ) در مارچ ۲۰۰۱ میلادی منفجر گردیده ونابود شدند ؛ و همچنان : ” مسکوکات یافت شده از « گردیز » ، خزانۀ تپه مرجان کابل ، زیور های « عاجی » از بگرام ، معبد مکشوفه در « قول نادر » کاپیسا ، آثار مکشوفه از معابد « شترک » و « شمشیر غار » وسایر معابد و مسکوکات ” (۵) از یاد گار دوره با عظمت فرهنگی کوشانیان و بودائیان قبل ازآن دوره بوده اند.

نخستین شاهنشاه کوشانی « کجولا کد فزس » نام داشت. او کاپیسا و کابلستان را تا رود سند با باختروسغدیانه متصل ساخت . بقول « تاریخ تاجیکان جهان » کجولا کدفزس ، میان سالهای ( ۱۷۸ ــ ۲۳۸ میلادی ) برسرزمین آریانای شرقی حکومت کرده است . اما بروایت غلام محمد غــبار، شروع پادشاهی « کجــولا کد فزس » بسال ۷۸ میلادی تائید گــــردیده است. (۶)

یما کد فزس دوم ، پسر کجولا کد فزس بعد از پدر قلمروی شاهنشاهی کوشانی را وسعت داد.

وزمینه های مناسبی برای رشد اقتصاد کشور وبهره بری از ممکنه های تجارت راه ابریشم را میان چین و هندو آریانای شرقی وغربی و سواحل مدیترانه و روم ، درمنطقه ایجـــاد نمود.

ماهیت راهبردی سیاست فرهنگی دولت کوشانی ــ ساز گار ترین شیوه ای براى همگرایی فرهنگهاى مختلف جهان متمدن آن زمان بود . زیرا تحقق برنامه های اقتصاد سیاسی و تأمین مسئله ثبات وامنیت حاکمیت کوشانی ها از یکسو و پیروی آنها از پذیرش اصول آزادی عقیده وایمان ازسوی دیگر ،شرایط جلب بازرگانی وتجارت آزاد را در سرزمین باختریان مساعد گردانیده بود. که بعد ها این اصول احتمال تلفیق کثرت فرهنگى ملیت های مختلف را درآریانای بزرگ مساعد ساخت.

کنیشکا ( ۱۲۰ ــ ۱۶۰ میلادی ) بزرگترین پادشاه کوشانی است که بخاطر دستاوردهای نظامی،سیاسی وروحانی‌اش درتاریخ باستان سرزمین آریانا شهرت بسزای دارد. پایتخت تابستانی اودر شهر بگرام وزمستانی اش در پیشاور ــ پاکستان امروزی قرارداشت . حدود قلمروحکمروایی کنیشکا بین دریاهای گنگ وجیحون ، واز تارم تا ایران امروزی افتاده بود.

بعدازکنیشکا جانشینان اودراشتهای تسخیرهندوستان فرورفتن وسرانجام درآن سرزمین بزرگ نابود گردیدند . بگونه مثال : واسودوا ( ۱۸۲ ـ ۲۲۰ میلادی ) آخرین پادشاه سلسلۀ کوشانی است که بساط خویش را درآرزوی اشغال هندوستان برچید وشهادت را پسندید . بعد از مرگ « واسودوا » قلمرو شاهنشاهی کوشانیها به شاهان کوچک محلی تقسیم گردید.

” ارد شیربابکان (۲۲۴ ـ ۲۴۱ میلادی ) نخستین شاهنشاه ساسانی آریایی پس از تسخیر سگستان و ابرشهر ، و مرو و خوارزم و بلخ قدرت خود را بر نواحی آریانای شرقی نیز بسط داد و پادشاهان کوشانی : درهٔ کابل و پنجاب ، و توران قزدار (در جنوب کویته) و مکوران (یا مکران)، سفیرانی بحضور او فرستادند، و او را به شاهنشاهى شناختند.” (۷)

دولت کوشانیها ازآن پس تا دوران بهرام دوم ساسانی ( ۲۷۶ ـ ۲۹۳ میلادی ) بار دیگرهمچو دوران : شاهنشاهی ماد ها و شاهنشاهی هخامنشها وشاهنشاهی اشکانی ها در جنب ساختار سیاسی تشکیلات ایالاتی آریانایی بزرگ دولت ساسانیان شامل گردید. (۸)

___________

منابع و مآخذ:

۱ ـ رجوع شود به منابع :

ــ تاریخ مختصر آریانا… ، نجیب الله توروایانا ، موسسه انتشارات ، بازار قصه خوانی ، سال ۱۳۷۹.

ــ تاریخ و فرهنگ ترکمن ها ، محمد صالح راسخ یلدرم ، کتابخانه سبا، سال ۱۳۸۲ .

ــ تحقیقات باستانشناسی در شمال شرق افغانستان ، محقق کتابخان فیضی، اکادمی علوم افغانستان ، چاپ مطبعه بهیر ، سال ۱۳۸۳ .

ــ باستانشناسی افغانستان ، دکتر اکتم بابایوف ودیگران ، دانشگاه کابل، سال ۱۳۶۱.

۲ ــ ایران در زمان ساسانیان ، ترجمهٔ رشید یاسمى ، جلد ۲ .

ــ ایران باستان، پیرنیا، جلد ۳ ، ص ۲۲۶۳ .

ــ سکه‌هایی به نام این شهریار در سیستان و هرات و قندهار و حتی در پنجاب پیدا شده است. بنابر یک داستان هندى، سن‌توماس یکى از حواریون مسیح بوده است، که در زمان گوندفر در سال ۲۹ میلادی به هند مسافرت کرده.

۳ ــ تاریخ تاجیکان جهان ، منصور بابه خان ، سال ۲۰۰۴ میلادی ، بزبان روسی ، ص ۳۱ .

۴ ـ فرهنگ فارسی ، دکتر محمد معین ، جلد ۵ ، ص ۱۵۳ .

۵ـ افغانستان در مسیر تاریخ ، غلام محمد غبار ، سال نشر ۱۳۴۶ ، ص ۵۱ .

۶ ـ افغانستان در مسیر تاریخ ، غلام محمد غبار ، سال نشر ۱۳۴۶ ، ص ۵۰ .

۷ ـ رجوع شود به ( mandegar.tarikhema.ir/اردشیر-یکم-بابکان -)

۸ ـ ایران در زمان ساسانیان، کریستن سن، آرتور ، ترجمهٔ رشید یاسمی ، تهران : انتشارات امیر کبیر،۱۳۶۷ .

ــ تاجیکان ، تاریخ قدیم ، قرون وسطا، و دورهٔ نوین ، غفوروف، باباجان ، دوشنبه : مؤسسهٔ انتشاراتی عرفان، لیتوگرافی چاپ و صحافی، سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، ۱۳۷۷.