سخنان استاد قابل احترام اســت و اما نه از نگاه مطالعات درست اسلامي عملي و قابل تطبيق اســت و نه از نگاه مسايل مدني عصر حاضر . مي پردازبم به تحليل موضوع : از نگاه جامعه شناسي اگر دين بالاي مردم مسلمان تحميل شود اين ديكتاتوري محسوب مي شود و اين را همه مي دانيم كه دين ديكتاتوري نيست. دين يك پديده اي عقل و دل اســت و تا با عقل و دل قبول نشود ايمان نيست. و در كودكي آموخته بوديم كه قبول به دل و اقرار به زبان يعني اول به دل دين را قبول كنيم و بعد اعتراف كنيم كه مسلمان هستيم .
” آیات مربوط به ارتداد به دو گروه تقسیم شود:
1- گروهی که لفظ «ارتداد» در آن ذکر شده است.
الف – « وَ مَنْ یَرْتَدِدْ مِنْکُمْ عَنْ دینِهِ فَیَمُتْ وَ هُوَ کافِرٌ فَأُولئِکَ حَبِطَتْ أَعْمالُهُمْ فِی الدُّنْیا وَ اْلآخِرَةِ وَ أُولئِکَ أَصْحابُ النّارِ هُمْ فیها خالِدُونَ ، ولی کسی که از آیینش برگردد ، و در حال کفر بمیرد، تمام اعمال نیک (گذشته) او، در دنیا و آخرت، برباد میرود؛ و آنان اهل دوزخند؛ و همیشه در آن خواهند بود.»[1]
ب – « یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا إِنْ تُطیعُوا الَّذینَ کَفَرُوا یَرُدُّوکُمْ عَلی أَعْقابِکُمْ فَتَنْقَلِبُوا خاسِرینَ ، ای کسانی که ایمان آورده اید! اگر از کسانی که کافر شده اند اطاعت کنید، شما را به گذشته هایتان باز میگردانند؛ و سرانجام، زیانکار خواهید شد» [2]
ج – « یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا مَنْ یَرْتَدَّ مِنْکُمْ عَنْ دینِهِ فَسَوْفَ یَأْتِی اللّهُ بِقَوْمٍ یُحِبُّهُمْ وَ یُحِبُّونَهُ ، ای کسانی که ایمان آورده اید! هر کس از شما، از آیین خود بازگردد، (به خدا زیانی نمیرساند؛ خداوند جمعیّتی را میآورد که آنها را دوست دارد و آنان (نیز) او را دوست دارند» [3]
د- « الَّذینَ ارْتَدُّوا عَلی أَدْبارِهِمْ مِنْ بَعْدِ ما تَبَیَّنَ لَهُمُ الْهُدَی الشَّیْطانُ سَوَّلَ لَهُمْ وَ أَمْلی لَهُمْ ، کسانی که بعد از روشن شدن هدایت برای آنها، پشت به حق کردند، شیطان اعمال زشتشان را در نظرشان زینت داده و آنان را با آرزوهای طولانی فریفته است!» [4]
2- گروه دوم، آیات که لفظ ارتداد در آنها وارد نشده و لکن معنای ارتاد در این آیات ذکر شده است:
الف – « مَنْ کَفَرَ بِاللّهِ مِنْ بَعْدِ إیمانِهِ إِلاّ مَنْ أُکْرِهَ وَ قَلْبُهُ مُطْمَئِنٌّ بِاْلإیمانِ وَ لکِنْ مَنْ شَرَحَ بِالْکُفْرِ صَدْرًا فَعَلَیْهِمْ غَضَبٌ مِنَ اللّهِ وَ لَهُمْ عَذابٌ عَظیمٌ ، کسانی که بعد از ایمان کافر شوند، بجز آنها که تحت فشار واقع شده اند در حالی که قلبشان آرام و با ایمان است- آری، آنها که سینه خود را برای پذیرش کفر گشودهاند، غضب خدا بر آنهاست؛ و عذاب عظیمی در انتظارشان!» [5]
ب – « وَ مَنْ کَفَرَ بَعْدَ ذلِکَ فَأُولئِکَ هُمُ الْفاسِقُونَ ، و کسانی که پس از آن کافر شوند، آنها فاسقانند»[6]
ج – « وَ لَئِنْ سَأَلْتَهُمْ لَیَقُولُنَّ إِنَّما کُنّا نَخُوضُ وَ نَلْعَبُ قُلْ أَ بِاللّهِ وَ آیاتِهِ وَ رَسُولِهِ کُنْتُمْ تَسْتَهْزِؤُنَ.لا تَعْتَذِرُوا قَدْ کَفَرْتُمْ بَعْدَ إیمانِکُمْ إِنْ نَعْفُ عَنْ طائِفَةٍ مِنْکُمْ نُعَذِّبْ طائِفَةً بِأَنَّهُمْ کانُوا مُجْرِمینَ.، و اگر از آنها بپرسی(: «چرا این اعمال خلاف را انجام دادید؟!»)، میگویند: «ما بازی و شوخی میکردیم!» بگو:« آیا خدا و آیات او و پیامبرش را مسخره میکردید؟! (بگو:) عذر خواهی نکنید (که بیهوده است؛ چرا که) شما پس از ایمان آوردن، کافر شدید! اگر گروهی از شما را (بخاطر توبه) مورد عفو قرار دهیم، گروه دیگری را عذاب خواهیم کرد؛ زیرا مجرم بودند!»[7]
د- « وَ مَنْ یَتَبَدَّلِ الْکُفْرَ بِاْلإیمانِ فَقَدْ ضَلَّ سَواءَ السَّبیلِ ، کسی که کفر را به جای ایمان بپذیرد، از راه مستقیم (عقل و فطرت) گمراه شده است.» [8]
هـ -« کَیْفَ یَهْدِی اللّهُ قَوْمًا کَفَرُوا بَعْدَ إیمانِهِمْ وَ شَهِدُوا أَنَّ الرَّسُولَ حَقٌّ وَ جاءَهُمُ الْبَیِّناتُ وَ اللّهُ لا یَهْدِی الْقَوْمَ الظّالِمینَ ، چگونه خداوند جمعیّتی را هدایت میکند که بعد از ایمان و گواهی به حقّانیّت رسول و آمدن نشانههای روشن برای آنها، کافر شدند؟! و خدا، جمعیّت ستمکاران را هدایت نخواهد کرد!» [9]
و – « إِنَّ الَّذینَ اشْتَرَوُا الْکُفْرَ بِاْلإِیْمانِ لَنْ یَضُرُّوا اللّهَ شَیْئًا وَ لَهُمْ عَذابٌ أَلیمٌ ، (آری،) کسانی که ایمان را دادند و کفر را خریداری کردند، هرگز به خدا زیانی نمیرسانند؛ و برای آنها، مجازات دردناکی است!» [10]
ح –« یَحْلِفُونَ بِاللّهِ ما قالُوا وَ لَقَدْ قالُوا کَلِمَةَ الْکُفْرِ وَ کَفَرُوا بَعْدَ إِسْلامِهِمْ وَ هَمُّوا بِما لَمْ یَنالُوا وَ ما نَقَمُوا إِلاّ أَنْ أَغْناهُمُ اللّهُ وَ رَسُولُهُ مِنْ فَضْلِهِ فَإِنْ یَتُوبُوا یَکُ خَیْرًا لَهُمْ وَ إِنْ یَتَوَلَّوْا یُعَذِّبْهُمُ اللّهُ عَذابًا أَلیمًا فِی الدُّنْیا وَ اْلآخِرَةِ وَ ما لَهُمْ فِی اْلأَرْضِ مِنْ وَلِیٍّ وَ لا نَصیرٍ ،[ 11] به خدا سوگند میخورند که (در غیاب پیامبر، سخنان نادرست) نگفته اند؛ در حالی که قطعاً سخنان کفرآمیز گفته اند؛ و پس از اسلامآوردنشان، کافر شده اند؛ و تصمیم (به کار خطرناکی) گرفتند، که به آن نرسیدند. آنها فقط از این انتقام میگیرند که خداوند و رسولش، آنان را به فضل (و کرم) خود، بینیاز ساختند! (با این حال،) اگر توبه کنند، برای آنها بهتر است؛ و اگر روی گردانند، خداوند آنها را در دنیا و آخرت، به مجازات دردناکی کیفر خواهد داد؛ و در سراسر زمین، نه ولیّ و حامی دارند، و نه یاوری”
اگر به دقت اين آيات را بررسي كنيد مي بينيد كه در هيچ مورد قرآن نگفته است كه شما يعني مردم و دولت ها مردم را اعدام كنيد يا جزا دهند. خداوند ، خودش جزا دهنده است نه مردم . خداوند إنانيكه به دين خدا توهين مي كنند ، از دين خارج مي شوند و يا به پيامبر توهين و تحقير مي كنند در همين دنيا جزا ميدهد و اما نگفته است كه شما جزا دهيد.
جناب استاد : امروز بسيار مردم به خاطر بي عدالتي هاي كه مردمان و دولتمردان باعث شده اند از دين تنفر دارند . از دين خارج شده اند. از كشور هاي اسلامي فرار مي كنند در تلويزبون ها دين را زير سوال مي برند و اما ما به جاي تفسير و تاويل واقعي دين همان چهره خشونت آميز كه اساسا در دين نيست نشان مي دهيم و اين نه به سود مردم اســت و نه به سود دين . من خودم شخصا نيافتم كه حضرت رسول كريم كسي را اعدام كرده باشد و اعدام كار غير مسلمانان بود كه به اعتقاد خود شان حضرت عيسي عليه السلم را به دار آويختند. اعدام و دار زدن و شكنجه در اسلام نيست و اينكه در طول تاريخ اشتباه شده ما نبايد اين اشتباهات گذشتگان را تكرار كنيم. وقتي شخصي از دين خارج مي شود بايد علت خارج شدن را بدانيم نه اينكه دفعتا او را اعدام كنيم ، عدالت همين را ايجاب مي كند. خداوند جزا دهنده ارتداد اســت نه بنده . بنده بايد رحم داشته باشد و حديث در دست داريم كه رحم كنيد تا سر شما رحم شود . اگر يك شخص از بي عدالتي جامعه و دولتمردان از دين خارج مي شود بايد دولت محكمه شود نه شخص . قرآن بسيار واضح لست كه مردم مسول گناه خود هستند مسلمان باشد يا نباشد . و اگر مسلمان توبه مي كند خداوند غفور و رحيم و بخشاينده است.
فريد يونس
استاد بازنشسته اي بشر شناسي خاور ميانه و مطالعات و فلسفه اسلامي
[1] – سوره بقره آیه 217
[2] – سوره آل عمران آیه 149
[3] – سوره مائده آیه 54
[4] – سوره محمد آیه 25
[5] – سوره نحل آیه 106
[6] – سوره نور آیه 55
[7] – سوره توبه آیه 65 و 66
[8] – سوره بقره آیه 108
[9] – سوره ال عمران آیه 86
[10] – سوره آل عمران آیه 177
[11] – سوره توبه آیه 74
سايت حوزه براي إيات و معني آن ديده شود
