زادروز پرمیمنت اندیشمند و متفکر بزرگ جهان اسلام، عارف کامل، شیخ اکبر محیی‌الدین ابن عربی(۲۶ ژوییه ۱۱۶۵- ۱۶ نوامبر ۱۲۴۰ )صاحب متن مکتوب فصوص الحکم و کتاب گرانسنگ فتوحات مکیه، بر پیروان صراط حقیقی مکتب عشق و عرفان فرخنده و مبارک باد.
۱- اعتقاد به پلورالیزم دینی
هیچ عارف و متفکری منطق و فلسفه‌ی پلورالیزم دینی را از منظر تفکر عرفان فلسفی به این زیبایی بیان نکرده است:
1. خدای وحدت وجود و خدایان ادیان
ابن عربی کسی را عارف کامل می داند: «که هر معبودی را مجلایی می بیندکه حق در آن عبادت می شود و هر کس جز این عبادت کند نسبت به حقیقت معبود خود جاهل است.
شخص معتقد خدایی را که در دنیای اعتقاد خودآفریده می پرستد و خدایان اعتقادی دیگر را انکار می کند؛ او ثنای حق می گوید اما نمی داند که ثنا خوان خویش است.»
۲. فصوص الحکم چگونه پدید آمد؟
در یکی از شب های سال ۶۲۷ هجری که ابن عربی مقیم شام«دمشق»بود،حضرت محمد«ص» را در رویا بدید و حاصل آن نزول کتاب مبارک فصوص الحکم بود.
ابن عربی گوید:
«آنچه در این کتاب بیان داشته ام، جز آنکه بر من نازل شده است نمی باشد، اما من نه پیامبرم و نه رسولم لاکن هر آنچه در این کتاب نوشته ام بر من نازل شده است.»
۳- سماع از دیدگاه ابن عربی
ابن عربی سماع را جائز و آن را بر دو نوع: سماع مقید و سماع مطلق می داند.
در این خصوص حکایتی از استاد خود، ابی السعود شبلی بغدادی نقل میکند که از وی درباره سماع پرسیدند، گفت:
«بر مبتدی حرام و منتهی و عارف بینیاز از آن است و تنها افراد متوسط و اصحاب قلوب محتاج آن هستند.»
۴- تأویل قرآن از دیدگاه ابن‌عربی و نقد حضرت ابراهیم
ابن عربی معتقد است،که:
قرآن ظاهرش تفسیر است و باطنش تأویل که عارف کامل بدان وقوف دارد.
او با اتکا بر همین تئوری و منطق و با استناد به آیات قرآن بر حضرت ابراهیم انتقاد می کند که رویا و خواب خود را تعبیر نکرد و لهذا نزدیک بود به خطا برود.
ابن عربی در فصوص الحکم در باره خواب حضرت ابراهیم و عدم تعبیر او بیان داشته است:
«وکان کبش ظهر فی صورة ابن ابراهیم فی المنام فصدّق ابراهیمُ فی الرؤیا ، ففداه ربه من وهم ابراهیمَ بالذبح الذی هو تعبیرُ رؤیاهُ عندالله تعالی و هو لا یشعرُ . فالتجلی الصوریّ فی حضرة الخیال یحتاجُ الی علم ٍآخرَ یُدرَکُ به ما ارادَ اللهُ تعالی بتلکَ الصورةِ»
گوسفند در صورت فرزند ابراهیم در خواب ظاهر گشت و ابراهیم خواب را راست دانست.
پس پرودگارش اسحق را به جای وهم ابراهیم، به ذبح عظیم که عبارت از تعبیر رویای او نزد خدا بود، فدا و عوض داد و او نمی دانست.
بنا براین تجلی صوری در مرتبه خیال نیازمند به علم دیگر است که صورت اراده خداوند ادراک گردد.
ابن عربی با استناد به آیات قرآن بیان می دارد که :
خداوند به ابراهیم گفت؛
قَدْ صَدَّقْتَ الرُّؤْيَا
حقی که رویای خویش را راست پنداشتی
و بدو نفرمود در رویا راست گفتی که او فرزندت است، زیرا ابراهیم رویایش را تعبیر نکرد بلکه به ظاهر آنچه که دیده بود عمل کرد، در حالیکه رویا تعبیر را می طلبد.
۵ – ملاقات با سلطان العلما شیخ بهاءالدین ولد و مولانا
سلطان العلما شیخ بهاءالدین ولد ( ۵۴۳-۶۲۸ ) در شهر دمشق به همراه جلال الدین محمد فرزند خردسالش به ملاقات ابن عربی رفت، در هنگام خروج ابن‌عربی با نگاه ژرف و تأمل برانگیز به مولانا که به رسم ادب پشت سر پدر حرکت می کرد، گفت:
«سبحان الله! اقیانوسی می بینم که از پی یک دریاچه می رود» و شیخ اکبر بعد از عطار دومین عارفی بود که عظمت روح، معراج انسانیت و تجلی عرفان را در جبین مبارک مولانا خواند.
۶- دیدار با شهاب‌الدین سهروردی
شبی در مکه شهاب الدین سهروردی با محیی الدین ابن عربی دیدار داشت و چون از هم جدا شدند، شهاب الدین سهروردی فرمود:
«دریایی بی ساحل دیدمش دریایی دیدم که نه قعرش پیداست و نه عمق اش هویدا …»
جوانان عزیز
بدون مطالعه‌ی مکرر و فهم درست مفاهیم و پیام فصوص الحکم و فتوحات مکیه، نمی توان مدعی فهم باطن قرآن و مدارج عالی عرفان و عظمت انسانیت بود، هیچ کس به معنی واقعی کلمه بی نیاز از مطالعه این دو اثر گرانسنگ نیست.
درود ما بر روان پاک ابن عربی باد.
