يكي از مشكلات علمي كشور هاي رو به انكشاف و مخصوصا كشور هاي اسلامي كه باعث پسماني ما مردم شده است سبك تحقيق است . در كشور هاي مانند مصر و ايران و غيره تحقيق آن است كه به كتاب هاي گذشتگان رجوع مي كنند و ازين كتاب و آن كتاب ميگيرند و به نشر مي سپارند و مطلق فراموش مي كنند كه اين تحقيق نيست بلكه كاركرد ديگران را محقق دوباره با ماخذ مي نويسد و محقق چيزي جديدي پيدا نكرده اســت. در حاليكه حتي در فرهنگ ما تحقيق يعني پيدا كن. برو يك مسله را تحقيق كن يعني پيدا كن ، جستجو كن . مثلا در مسايل جنائي مي گوييم تحقيق جريان دارد تا حقيقت معلوم شود. در زبان انگليسي هم research دو باره پيدا كردن معني ميدهد. و اين مسله در همه علوم مطرح اســت نه تنها ساينس .
محقق شرقي وقتي به كتاب هاي ديگران و مقالات ديگران رجوع مي كند و براي ما از گذشتگان نقل قول مي كند توجه نمي كند كه ما مطلب كه در گذشته توسط علماي دين ، ساينس ، زبانشناسي و غيره نوشته شده خوانده ايم و مي دانيم . حالا تحقيق خودت براي من كدام مطلب جديد را بازگو مي كند كه من نخوانده باشم . تحقيق آن اســت كه شما در اثر تحقيقات يك مطلب جديد را كشف كنيد يا بنويسيد كه كسي ديگر نوشته نباشد. و حتي گذشتگان را به شمول علماي دين و ساينس كار شانرا انتقاد كنيد و ثمره كار خود را به مردم پيشكش كنيد. يك دليل كه در ايالات متحده امريكا تنها دو در صد نفوس دكتورا ميگيرند اين اســت كه دانشجو نمي تواند يك مسله جديد را كه كسي ديگر تحقيق نكرده باشد به هيئت قضات اكادميك پيشكش كند. يعني تز دكتورا بايد يك موضوع جديد باشد كه ديگران كار نكرده باشند و آن را قادر باشد كه دانشجو دفاع كند. اين بدين معني نيست كه كار هاي علمي ديگران را نخواند و يا نقل قول نكند و اما در نتيجه بايد يك موضوع جديد را كشف كرده باشد و پيشكش اهل علم و معرفت كند .
سبك تحقيق با يك سوال شروع مي شود . و تحفيق دامنه پيدا مي كند كه محقق كوشش مي كند تا جواب سوال را پيدا كند . طور مثال زياد تر از بيست سال قبل من كتاب تساوي جنسي در اسلام را به زبان انگليسي نوشتم . سوال تحقيق اين بود كه آيا خداوند عادل اســت يا خير ؟ اگر عادل اســت پس چطور امكان دارد كه يك خداي عادل در مقابل خلقت خودش كه زن و مرد باشد تبعيض قائل شود ؟؟ اگر خداوند عادل نيست پس چرا من بايد به يك خداي كه عادل نيست سجده كنم ؟؟؟. تحقيق من نشان داد كه خداوند عادل مطلق اســت و جزيي ترين تبعيض را در خلفت خود نكرده اســت و زن و مرد از نگاه مدني مساوي اســت . خوانده بودم كه زن از قبرغه چپ مرد خلق شده اســت . تحقيق نشان داد كه ترجمه غلط باعث شده كه همچو چيز مضحك را مردم قبول كنند در حاليكه اصل ترجمه آن حديث اين اســت كه زن از سرشت مرد خلق شده اســت نه قبرغه چپ مرد .
بخش دوم تحقيق اين اســت كه چه را جواب مي گوييم . سوال كه از خود كرديم جواب مي گوييم كه قسميكه گفتيم آيا براستي خداوند بر عليه زنان تبعيض روا داشته اســت يا خير و بخش آخري تحقيق اين اســت كه نتيجه گيري مي كنيم يعني چه را ثبوت مي كنيم .
علم در انكشاف اســت و ايستادگي ندارد و چون علم در توسعه و تحول اســت تعريف همه مسايل تغيير مي كند و اين موضوع توسعه و انكشاف علم را قرآن مجيد در سوره لقمان گفته است كه اگر درختان قلم شود و دريا ها رنگ قلم ، سخن خدا ايستادگي ندارد . خوب ، ما مي دانيم كه وحي قطع شد و ديگر وحي نمي آيد . پس هدف از سخن خدا علم اســت كه ايستادگي ندارد . سوال كه كرده ايم جواب مي گويبم و ثبوت مي كنيم كه طور مثال خداوند عادل اســت يا اسغفرالله عادل نيست . چون علم ايستادگي ندارد پس از طريق مشاهدات و تحقيق و تعمق علمي ما در ساينس يا ديگر علوم به حقيقت مي رسيم و اين مسله را هم در جهان بشريت حضرت ابراهيم ع به ما آموخت . حضرت ابراهيم وقتي از مغاره برآمد سنارگان را ديد و فكر كرد كه خدايش همان اســت . وقتي مهتاب را با زيبايي خاص ديد فكر كرد كه خدايش همان مهتاب اســت و وقتي آفتاب را ديد فكر كرد كه خدايش آفتاب اســت و اما وقتي آفتاب غروب كرد به حقيقت رسيد كه موجودي اســت كه همه را كنترل مي كند و سجده كرد. حضرت ابراهيم ع باعث به وجود آوردن تحقيقات علمي شد يعني عين اليقين ( مشاهدات ) علم اليقين ( تفكر و تعقل علمي) و حق اليقين يعني به حقيقت رسيدن .
امروز يك قاموس زبان كه شما حتي پنج سال قبل خريداري كرده باشيد به درد نمي خورد زيرا واژه هاي جديد اضافه شده و يا تعريف واژه ها تغيير كرده اســت . طور مثال اخيرا سازمان يونسكو در پاريس واژه با سواد را دوباره تعريف كرد . باسواد در گذشته به كسي گفته مي شد كه خواندن و نوشتن را ميدانست . امروز اعلان ميكند كه ني ! باسواد كسي اســت كه قادر اســت به خود و ديگران تغيير بياورد . يعني شخص باسواد آن كسي اســت كه فرهنگ بلند دارد نه هرو مرو خواندن و نوشتن زا آموخته باشد . ما داريم اشخاص باسواد كه فرهنگ بلند ندارند يا زن ستيز هستند و يا قوم پرست هستند يعني كه چون فرهنگ بلند ندارند پس سواد ندارند ،
دكتر فريد يونس
استاد بازنشسته ي بشر شناسي خاور ميانه و فلسفه اسلامي
