نسل جوان در هر كشور بسيار ارزنده است و از نگاه انتروپولوژي دليل آن اين است كه جوانان نه تنها انرژي كافي دارند هميشه نظريات جديد دارند و ايده هاي كهنه براي شان قابل قبول نيست . از نگاه انتروپولوژي فرهنگي يك دليل كه كشور هاي ما عقب مانده هستند براي اين است كه اجتماع اجازه نميدهد تا نظريات نو جايگزين كهنه شود و حتي به جوانان موقع را مساعد نه مي سازند . طور مثال در مسايل سياسي ما هميشه با نظريات كهنه ميخواهيم جامعه نوين را بسازيم و اين ناممكن است .
مصطفي كمال مشهور به اتاترك يعني پدر ترك به اين نظر بود كه طبقه ملا و مذهبي باعث همه بدبختي شده است و اينها تغيير هم نه مي كنند. ميدانست كه امپراطوري از هم پاشيده است و قوه هاي مخالف اسلام كه هدف شان از پا انداختن امپراطوري بود مصطفي كمال بهترين كسي بود كه ميخواستند تا أهداف شان به ثمر رسد .هم از بيرون اين حمايه صورت گرفت و از درون بالاي طبقه جوان سرمايه گزاري كرد. به جاي ريفورم مذهبي و مصالحه دست مذهبيون را در مسايل سياسي و اجتماعي مطلق قطع كرد. اولين كشور اسلامي بود كه حقوق زن و مرد را مساوي اعلام كرد و حق ميراث مرد برابر به زن شد . ريفورم كماليست ها بسيار تندگرا بود و هر چه كه به نام عنعنه و دين بود بايد از بين برده ميشد . اتاترك ، مطلق ميخواست تركيه غربي شود. الفبا زبان تركي را به لاتين تغيير داد. يكشنبه روز رخصتي شد . لباس تغيير كرد. همه و همه بايد از شكل ديني آن خارج ميشد. تغيير فرهنگ كاري است بس مشكل و با قانون نميتوان مردم را تعيير داد. مگر اينكه مردم خود تغييرات در زندگي خود بياورند. Sécularisation يا غير ديني سأختن تركيه نتيجه نداد . در انتخابات سالهاي پنجاه مسلمانان به اساس ايجابات دموكراسي عرض اندام كردند و امروز بعد از مبارزه دوام دار شانزده سال است كه يك حزب اسلامي سر اقتدار است. از نگاه جامعه شناسي اين يك واقعيت بزرگ است كه اتاترك دست گروه ديني را قطع كرد و اما ناكام ماند كه اسلام را در جامعه تركيه از بين ببرد .
بنده بار اول اين كشور را در سال ١٩٧٧ ديدم و در آنوقت وضع تركيه واقعا خراب بود . همه تاريخ تركيه جديد با حكومت نظامي سپري شد. تا اينكه ريفورم هاي قابل ملاحظه در امور سياسي اخيرا آورده شد و تركيه كه امروز شما مي بينيد ثمره تحولات بيست سال اخير است . تركيه كوشش كرد تا در اتحاديه اروپا داخل شود كه قسما در بخش اقتصادي داخل هم شد و اما اتحاديه اروپا يك موسسه غير اسلامي است و ازينرو سنگ اندازي هاي زياد كردند و هميشه تركيه به دلايل مختلف زير انتقاد است . اخيرا عضويت تركيه را در سال ٢٠١٨ به خاطر حقوق بشر متوقف ساختند . و اما مبارزه دوام دارد . اين بار چهارم است كه من تركيه مي آيم نه به خاطر تفريح بلكه مطالعه اوضاع زيرا من در نظر دارم تا اولين كتاب دموكراسي اسلامي را بنويسم و من بايد به اين كشور ها سفر كنم و از نزديك مطالعه كنم . ديروز شانزدهم جون٢٠١٩ نماز ظهر را به كمك دوست گرامي ام جناب وهاب جان ” دوست” در مسجد جامع چليمجه كه در ماه مارچ امسال افتتاح شده است و در قسمت آسيايي إستانبول موقيعت دارد ادا كرديم . اول اينكه در سال ١٩٧٧ فرق فاحش بين استانبول آسيايي و اروپايي موجود بود كه حالا اين تفاوت بسيار كمتر ديده ميشود. و يكي از دلايل كه اين مسجد به اين بزرگي در قسمت آسيايي آباد شده است اين است تا خاليگاه بين آسيايي و اروپايي از بين برود . اين مسجد گنجايش ٦٣ هزار نَفَر را دارد و با طرح مهندسي مسجد سلطان احمد و اما أصول مدرن فوق العاده زيبا آباد شده است . ديده ميشد كه مردم جوقه جوقه مي آمدند و نماز ادا ميكردند . نماز عصر را در مسجد أيوب انصاري رح ادا كرديم . جاي پا ماندن نبود و پير و جوان براي نماز عصر حضور به هم رسانده بود . تنها در استانبول زياد تر از سه هزار مسجد وجود دارد. وقتي مردم اروپا بر عليه كليسا قد اعلم كردند واقعا كليسا ها خالي شد و اما اتاترك بر عليه اسلام قد اعلم كرد ومساجد از نماز گزار مملو و متشكل از پير و جوان است . همانطوريكه روسيه امروز ميخواهد شكوه دوران سزار روس را احيا كند حكومت تركيه ميخواهد شكوه دوران عثماني ها را زنده كند و درين را شديد سرمايه گزاري ميكنند. درس كه من در سفر هاي مختلف از خاور ميانه آموختم اين است كه جامعه نوين بدون تحولات بنيادي به وجود نه مي آيد . در تونس نتوانستند تا تحول ديني را به وجود بياورند و به سيكولريزم پيوستند . اما تركيه در صدد يك دموكراسي اسلامي است و يك دليل كه عرب و عجم مخالف اردغان است براي همين اسلامي بودن اوست . و اما ميخواهد تركيه نمونه بارز دموكراسي اسلامي در خاور ميانه باشد . ادرغان يك مسلمان مدرن است قاري قرآن است و حتي بعضي اوقات خودش به مردم پيش نماز ميشود . و اين يك خار زير بغل براي مخالفين شيعه و سني او در منطقه است . اتا ترك به اسلام مخالفت ورزيد و اما اردغان ميخواهد تا مردم مسلمان تر كيه به اساس فرهنگ و تاريخ ديني شان به تعالي برسد و اين از مصاحبه هاي است كه من از مردم بازار و دانشكاه آموختم . غرب اردوغان را به ديكتاتوري محكوم ميكند . اما وقتي كتابHow Demcocracies Dieاثر Steven Levitsky and Daniel Ziblatt را مي خوانيم مي دانيم كه بعضي اوقات دموكراسي هم از مسير خود بايد خارج شود.
از إستانبول
