در عصر سلجوقیان ، که یکی از بزرگترین امپراطوری های مسلمان منطقه خراسان زمین شرقی و غربی بود جلال الدین ملک شاه سلجوقی سلطان مقتدر این امپراطوری دست به تشبث تاریخی و علمی زد و فرهنگ منطقه را تغییر داد . سلجوقیان ترک تبار بودند نه افغانی بودند و نه ایرانی . این را به خاطر این نوشتم که یک عده ایرانی ها همه چیز را به خاطر غفلت ما مردم از خود می دانند در حالیکه در همه مسایل با هم وجه مشترک داریم ، یعنی نه افغانی اســت و نه ایرانی . من منحیث یک محقق افغان – امریکایی هرگز ادعا نمی کنم که طور مثال مولانا بلخی که در بلخ تولد شده بود از افغانستان بود . این روحیه نه اخلاقی اســت و نه علمی و نه به مفاد مطالعات خاور میانه .زیرا در آن زمان افغانستانی وجود نداشت . مخصوصا که در دین ناسبونالیزم نیست و اما این جفا به تاریخ اســت که ما هر مطلب را به نام خود کنیم . گفتیم که در آن زمان نه ایران امروزی بود و نه افغانستان امروزی . منطقه خراسان زمین بود . سال ۴۶٧ هجری قمری بود و شخص مسول امور زراعتی به سلطان خبر داد که عایدات قسمیکه باید باشد نیست و یک دلیل آن تقویم قمری اســت زیرا در هر سال تغییر می کند و این باعث رکود زراعتی میگردد به جای اینکه ما چهار فصل داشته باشیم . راه حل چه باید می بود ؟ با حکیم عمر خیام ریاضی دان و ستاره شناس و شاعر معروف مشوره کردند و او گفت که راه حل این اســت که تقویم هجری قمری به تقویم هجری خورشیدی تبدیل شود . این تشبث علمی جامه عمل پوشید و تقویم هجری خورشیدی که امسال ١۴٠٣ را جشن میگیریم ظهور کرد . و این تقویم مشهور اســت به نام تقویم جلالی که از نام سلطان گرفته شده اســت . در حساب و کتاب اول پانزدهم مارچ ١٠٧٩ میلادی را روز اول سال تخمین کردند و اما بعد از حساب و کتاب دقیق دومی ، ٢١ مارچ را مطابق اول حمل ثبت کردند . یعنی اول حمل/ فروردین مطابق اســت به روز اول سال هجری خورشیدی . این تقویم هم به اساس هجرت رسول کریم ( ص) سنجیده شده اســت اما به اساس چرخش زمین به دور آفتاب . بعد از سلجوقیان ملا های که مخالف علم و ساینس بودند نگذاشتند که تقویم رسمًا کاربرد داشته باشد و اما در آغاز قرن بیستم پادشاهان ایران و افغانستان تصمیم گرفتند که تقویم برای آسانی کار های زراعتی و اداری از قمری به خورشیدی تبدیل شود . ایرانی ها همان نام های ماه ها که دوره ساسانیان رواج داشت حفظ کردند مانند فروردین یعنی حمل اردیبهشت یعنی ثور و غیره و اما دانشمندان افغانستان تصمیم گرفتند که نام های ماه ها از رویت استرولوژی بگیرند مانند حمل و ثور و جوزا و غیره . نوروز باستانی قبل از اسلام هم بود و اما مسلمانان خراسان زمین با تدوین تقویم خورشیدی به آن رنگ و عطر اسلامی دادند و اما ماه های دینی مانند رمضان را حفظ کردند که امور دینی به ماه قمری باشد و امور دنیایی به ماه خورشیدی باشد .چنانچه طواف کعبه قبل از اسلام بود و با آمدن اسلام رنگی عطر توحیدی به آن داده شد . زیبایی اول حمل / فروردین اول درین اســت که اول بهار اســت ، دوم اول سال نو اســت و سوم equinox اســت یعنی درین روز ، شب و روز برابر اســت. چقدر مسلمانان زمانی پیشرفته بودند و اما امروز را بیبینید که طالب نادان دختر را زنده به گور می کند.
سال نو مبارک
دکتر فرید یونس
استاد بازنشسته ی بشر شناسی فرهنگی خاور میانه ، فلسفه و مطالعات اسلامی
