دوست عزیز و برادر گرامی ام اسماعیل جان پاینده که ما همدیگر را بچه کاکا می گوییم و در پاریس ، فرانسه زندگی می کند، نظر من را در مورد آشتی ملی خواسته أست با این متن :
سلامهای صمیمانه خدمت شما دوست عزیز و گرانقدر و فامیل های محترم ” تقدیم میدارم امیدوارم با جمیع فامیل محترم صحت و عافیت باشید.
البته واضح است که هر هموطن آرزومند استقرار آرامی ، مصئو نیت و صلح دائمی در کشور ما برای ملت مظلوم و ستمدیدهء ما است.
یک سوال خیلی مهم دراین روز ها مورد بحث است :
“آشتی ملی”
نظریهء شما دوست محترم درین مورد برایم اهمیت بارزی دارد .
– با در نظر داشت کدام – نکات ؟
– با کدام کوشش ها ؟
– با در نظر قرار دادن کدام موارد ؟
چطور میتوانیم آشتی ملی را در ساحهء عمل در کشور پیاده نمائیم؟
البته از نگاهء علمی و منطقی.
با عرض حرمت و ابراز سپاسگذاری از لطف شما.
اسماعیل پاینده
من اصل متن سوال را با شما شریک شدم تا بیجا جواب نگفته باشم .
در گذشته حتی دوازه سال قبل زیر عنوان پیشنهادات برای معضله سیاسی و اجتماعی افغانستان نوشتم و بعضی موارد برای عزیزان که مضامین من را میخوانند نو نیست. چون موضوع نهایت مهم أست خواستم تا این سوال اسماعیل جان را در سایت وزین جاودان به نشر سپرده شود تا اکثر مردم مستفید شوند .
جواب علمی و منطقی که از من درخواست شده أست :
اول_ ما باید بدانیم و اعتراف کنیم که در قرن بیست و یکم زندگی می کنیم و این قرن ایجابات خود را دارد و مهم ترین آن حقوق شهروندی أست که همه مردم در مقابل قانون حقوق مساوی داشته باشند.
قرن بیستم وقتی به دقت مطالعه می کنیم، قرن ایدیولوژی بود. سوسیالیزم ، کمونبزم ، مائویزم، صهیونیزم ، کاپیتالیزم ، لیبرالیزم و هر ” ایزم ” که شما سراغ دارید در قرن بیستم ظهور کرد .
قرن بیست و یکم قرن حقوق مساوی شهروندان جهان أست که مردم جهان به اساس احترام متقابل ، کرامت انسانی و حقوق مساوی در امور سیاسی ، اجتماعی و قضائی داشته باشند. همه مردم به نام انسان و انسانیت احترام شود نه قوم ، دین و مذهب ، نژاد ، زبان و جنسیت مرد و زن که متاسفانه کشور های اسلامی و مخصوصا کشور افغانستان درین قسمت کمبودی های قابل ملاحظه دارد که آشتی ملی را جریحه دار کرده أست و مانع آشتی ملی شده أست. توجه کنید در امریکا که قدیم ترین دموکراسی یا مردم سالاری است سالها قبل به مهماندار هواپیما ” ایستوردیس ” می گفتند . پسان متوجه شدند که همین واژه یا کلمه برای بانوان تحقیر آمیز أست و آن واژه را تغییر دادند به همکار پرواز یا Flight attendant.
مثال دیگر از قدیم ترین دموکراسی برای شما می آوریم. یک مرد سیاه پوست امریکایی به نام جورج فلوید توسط پولیس سفید پوست در ٢۵ ماه می ٢٠٢٠ به قتل رسید و معلوم شد که موضوع قتل تبعیض نژادی بوده أست. موضوع قتل در سطح جهانی غوغا بر پا کرد و در نتیجه تغییرات عمده در امریکا به وجود آمد. یکی از آن تغییرات برداشتن تندیس های دولتمران امریکایی که نژاد پرست بودند از میدان شهر ها به موزیم ها انتقال داده شد . این عمل به خاطر آشتی ملی بود .
چون مردم افغانستان مسلمان أست پس بهتر أست بعضی موارد اسلامی را در آشتی ملی تذکر دهیم که به این صورت تقلید هم نکرده باشیم . قرآن مجید می گوید :
«یا ایها الناس انا خلقناکم من ذکر و انثی و جعلناکم شعوبا و قبائل لتعارفوا ان اکرمکم عند الله اتقاکم؛ ای مردم! ما شما را به صورت زن و مرد آفریدیم، و شما را گروه گروه گردانیدیم تا یکدیگر را بشناسید. بدون شک بهترین و گرامی‌ترین شما نزد خدا با تقواترین شماست».
در آیه کریمه تبعیض بین زن و مرد و اقوام را خداوند منع کرده أست . حضرت رسول کریم (ص) بعد از فتح مکه بلال حبشی را دستور داد تا در بالای بام مکه رفته و آذان گوید . اینجاست که می بینیم که تبعیض نژادی را رسما به زنجیر می کشد . در حدیث مشهور حضرت رسول کریم آمده أست که هیچ سفید پوستی بر سیاه پوستی و عرب از عجم تفاوت ندارد. . در قرآن کریم میخوانیم که زن لباس مرد أست و مرد لباس زن أست . این آیه هم برای خانواده أست و هم در اجتماع . یعنی زنان و مردان از نگاه مدنی با هم مساوی هستند .
اولین آشتی ملی در افغانستان برداشتن هر نوع تبعیض بر علیه یک قوم. یا تسلط یک قوم و تبعیض بر علیه زنان أست که زنان و مردان باید به اساس شهروندی در مقابل قانون از نگاه سیاسی ، اجتماعی و قضائی حقوق مساوی داشته باشند . آنانیکه انتقاد می کنند که مسله میراث زن چطور می شود باید گفت که اول احکام نظر به ایجابات و مقتضیات عصر حاضر تحلیل و ارزیابی می شود و علمای کرام اسلام گفته اند که اختلف الاحکام بالاختلاف زمان یعنی احکام نظر به شرایط زمان و مکان تحلیل و تفسیر می شود. چنانچه حضرت عمر ( رض) خلیفه دوم اسلام در زمان فحطی حد جزای دزدی را تغییر داد . دوم در حدیث ثقه حضرت رسول کریم میخوانیم که حتی در بوسیدن اولاد تان از عدالت کار گیرید . در حدیث دیگر می فرماید که اگر من عمل کنم به بانوان زیاد تر حق میدهم .
دوم _ آشتی ملی به رسمیت شناختن زبان های کشور أست. در افغانستان زبان های کشور اهمیت داده نشده أست و این هم یک تبعیض أست . از نگاه انتروپولوژی فرهنگی زبان ستون فقرات یک فرهنگ أست. اگر زبان بمیرد فرهنگ میمیرد. زیبایی افغانستان در فرهنگ های گوناگون آن أست پس باید سه زبان عمده کشور یعنی فارسی ، پشتو و ازبکی به رسمیت شناخته شود مانند کشور سویس که زبان فرانسوی ، آلمانی و ایتالوی رسمی هستند . نظام معارف باید مراتب تدریسی را برای دیگر زبان ها مانند پشه یی و نورستانی و غیره روی دست گیرد تا کودکان کشور از نعمت زبان مادری محروم نشوند و فرهنگ های اصیل افغانستان زنده ماند .
قرآن مجید در این باره مى گوید: «وَمِنْ آیَاتِهِ خَلْقُ السَّماوَاتِ وَالاَْرْضِ وَاخْتِلاَفُ أَلْسِنَتِکُمْ وَأَلْوَانِکُمْ إِنَّ فِى ذَلِکَ لاَیَات لِلْعَالِمِینَ»؛ (و از نشانه هاى او آفرینش آسمان ها و زمین، و تفاوت زبان ها و رنگ هاى شما است؛ در این نشانه هایى است براى اهل دانش .)
در آیه فوق مسله زبان را یادآوری می کند که ما نباید زبان ها را نادیده بگیریم .
سو م_ آشتی ملی مسله شیعه و سنی است که در افغانستان سنی ها در اکثریت بودند و شیعه ها در اقلیت و این باعث تبعیض در طول تاریخ شده است. از نگاه جامعه شناسی اسلامی اکثریت و اقلیت وجود ندارد. هر کس که کلمه ای طیبه را میخواند در دین اسلام با هم خواهر و برادر است و هیچ مذهب نباید در اکثریت باشد و یا اقلیت باشد . حتی آنهایکه به دین اسلام نیستند در خلقت برادر ما هستند زیرا ما همه به هر مذهب که هستیم اولاد آدم هستیم و قرآن می گوید و “لقد کرمنا بنی آدم ” یعنی ما به بنی آدم کرامت دادیم . برای آشتی ملی همه مذاهب باید از نگاه اصول شهروندی در مقابل قانون حقوق مساوی داشته باشند .
چهارم _ در آشتی ملی اعتماد سازی در جامعه است. در افغانستان آنانبکه به حساب دولتمردان گذشته در اقلیت بودند بسیار ظلم صورت گرفته است حتی نام قصبات و قریه جات اصلی را تغییر دادند که این یک ظلم فرهنگی أست. برای اینکه اعتماد بین مردم و اقوام احیا شود همه قریه جات و قصبات که نام های آن به پشتو تغییر داده شده أست دوباره نام های اصلی آن گذاشته شود. جاده ها و خیابان ها به نام های بزرگان همه اقوام نامگذاری شود. فرودگاه ها به نام بزرگان همه اقوام نامگذاری شود . مردم به خاطر اهلیت و لیاقت و تجربه و تحصیلات کار داده شوند نه به خاطر جانب داری های قومی و نژادی و سمتی و غیره. در مورد نظام فدرالی باید یک همه پرسی عمومی صورت گیرد که مردم چه میخواهند نه اینکه یک حزب سیاسی و یا دولت تصمیم گیرنده باشد. مردم باید در همه امور نقش داشته باشد .
پنجم _ برای آشتی ملی افغانستان مبارزه با بیسوادی به شکل اساسی روی دست گرفته شود و تا سن هفتاد و پنج در ظرف پنج سال باید افغانستان بیسواد نداشته باشد .
نظریات در مورد سیاست خارجی افغانستان و سکتور های اقتصادی و مالی و کشاورزی و صنعتی جدا از آشتی ملی أست که می توان در آینده نوشت . همچنان در یک کشور عقب مانده و قومی و قبائلی حزب و حزب بازی به جزء نفاق دیکتاتوری ثمره دیگر ندارد. ما دیدیم که جامعه یک حزبی مانند خلق و پرچم و همچنان غورزنگ ملی سردار محمد داود چه به ارمغان داشت . حزب خوب أست وقتی اکثریت با سواد باشند و کشور صنعت و اقتصاد پیشرفته داشته باشد. برای فعلا مشوره در امور بین مردم تشویق شود نه ایجاد حزب و حزب بازی. در مسایل مهم ملی همه پرسی صورت گیرد. هدف هر فرد کشور آزادی ، اقتصاد پیشرفته ، مبارزه با تبعیض و تعصب و تنگ نظری ، حقوق مساوی شهروندان می باشد و این حزب کار ندارد. قانونمندی و انفاذ قانون را به کار دارد.
برای آشتی ملی دین نباید تحمیل شود و اما مسایل اخلاقی جامعه به اساس قانون مساوی بین افراد بنیانگزاری شود تا مردم به نام دین استثمار نشوند و آزاد زندگی کنند .
دکتر فرید یونس
استاد باز نشسته ای بشر شناسی فرهنگی و فلسفه اسلامی
برادر ودوست عزیز و محترم سلام ۶ای صمیمانه به خودت و همه هموطنان عزیز تقدیم میدارم و خوشبختی و سعادت همه را از بارگاهء ایزد متعال آرزومند.
از لطف و مرحمت خودت که به سوالم جواب و نظر خود را ارائه نمودید ابراز سپاسگذاری مینمایم.
اینجانب همیشه طرفدار مذاکرات مصالحت آمیز و مسالمت آمیز آباد ساز بوده ام نه جنگ های ویران ساز و همدیگر کشی.
برای هر مشکل یک راهء حل موجود است جوینده یابنده است. با عرض حرمت