دانشمندان اسلامی در مورد عدل از ایام قدیم سخنان زبادی ارائه کرده اند که این همه اصل عدل و عدالت را برای مردم امی مغشوش ساخته است
اولا بهتر است در معنی عدل نگاه کنیم .
عدل به معنی توازن است . یعنی همه جهان هستی با توازن خلق شده است . انسان جزء همین خلقت است . خالق جهان هستی و خالق انسان یک خداست . وقتی انسان جزء همین خلقت باشد ، جهان هستی جزء انسان است . زیرا حکم خدا در خلقت جهان هستی به اساس وحدت وجود یکی است . چون جهان هستی با توازن خلق شده أست انسان باید با توازن باشد در غیر آن انسان سقوط می کند . توجه کنید که آب صفر کالوری دارد. اما اگر پنجاه بوتل آب را یک انسان یکجا صرف کند از توازن خارج می شود و میمیرد . چون انسان ، قسمیکه گفتیم جزء خلقت است پس باید مانند جهان هستی با توازن باشد .
انعکاس عدل در جهان هستی باعث تحکیم عدل انسانی باید باشد . پس هر گاهی که انسان از عدالت عدول می کند ، ظلم صورت پذیر می شود . یعنی انتی تز عدل ظلم است. انسان یک موجود آزاد خلق شده است . و این آزادی از طرف خداوند به انسان داده شده است . پس ، هر گاهی که از حق آزادی انسان محروم شود ظلم اتفاق می افتد . چون خداوند احتیاجات مخلوق خود را می داند پس آن را فراهم کرده است و اگر انسان از احتیاجات که برایش از طرف خالق مهیا شده است محروم می شود ظلم صورت گرفته است . آزادی فکر و عقل و قلم از آزادی های است که خداوند به بنده داده است و اگر مردم محروم می شوند ظلم صورت گرفته است . غذا خوردن و آب نوشبدن از احتیاجات انسان است و همچنان مسایل جنسی و اگر مردم از حق غذا خوردن محروم می شوند و با گرسنگی دست و پا می زنند ظلم است . عدل الهی آن است که همه بندگان را دوست دارد و برای شان همه مراتب حیاتی را فراهم کرده است . خداوند به همه بندگان رحمن است . میوه جات ، خوراکی ها ، حرارت آفتاب که انسان شدید نیازمند است برای مومن و کافر مهیا شده است نه اینکه تنها برای مسلمانان فراهم شده باشد . پس هر گاهی که یک پدیده ای از جای آن در حیات اجتماعی انسانی بیجا می شود ظلم صورت گرفته و نابخشودنی است . انسان ، زن و مرد از نفس واحد خلق شده است . و از دید قرآن مکمل همدیگر هستند . و قرآن می گوید زن لباس مرد است و مرد لباس زن . حالًا اگر ما بین انسانیت تفاوت قایل می شویم ظلم کرده ایم . عدل الهی همین است که با همه رحمن است و به آنان که جهان هستی را که انسان جزء آن است مخلوق می دانند و به ملکیت خدا تجاوز نه می کنند و توحید محض را می شناسند ، خداوند رحیم است . عدل این تنها نیست که یک شخص دزدی می کند و او را محکمه کنند . عدل آن است که انسان هر آنچه که خدا برایش فراهم کرده است محروم شود ظلم شده است و ظلم نا بخشودنی است . عدالت خدا در غفوری و رحیمی خداست نه اینکه در عقوبت او باشد چنانچه اشاعره و غیره در گذشته های دور استدلال کردند . خدا نه می تواند که هم عادل باشد و هم در عین زمان ظالم . همانطوریکه انسان ، انسان خوب را پاداش میدهد و یا جزا میدهد ، خدا هم به انسان های خوب پاداش میدهد و انسان های بد را جزا میدهد تا توازن کلی حکمفرما باشد
یکی از اساسات عمده عدالت خداوندی دادن خود مختاری انسان است که انسان را خود مختار خلق کرده است تا خودش برای خود تصمیم بگیرد . انسان خودش مکلف است که در مورد کفر و ایمان خود تصمیم بگیرد نه اینکه ایمان را بر او تحمیل کند . اما هرگاه انسان ازین خود مختاری سوء استفاده کند و به ملکیت خداوند تجاوز کند ، خداوند برای رفاه مخلوق از او بازخواست می کند . فرد مسلمان اعتقاد دارد که خداوند عادل مطلق است . عدل خداوند در پاسداری جهان هستی اوست که ملکیت خودش است و نزد انسان یک امانت است . .
محروم کردن مردم از حق تحصیل و آموزش ظلم است زیرا قرآن مردم را به آموختن علم تشویق می کند و از انسان ، مرد و زن میخواهد تا برای کسب علم دعا کند زیرا این علم است که انسان خود و خدا و خلقت را می شناسد
چو شمع از پی علم باید گداخت
که بی علم نتوان خدا را شناخت
انسان عادل مظهر صفات الهی است که هم نوع خود را از هیچگونه امتیاز که خداوند به بنده اعطا کرده است محروم نه می کند
دکتور فرید یونس استاد متقاعد بشر شناسی خاور میانه و فلسفه اسلامی از دانشگاه ایالتی کلیفورنیا می باشد
