دانشمندان اسلامي در مورد عدل از ايام قديم سخنان زبادي ارائه كرده اند كه اين همه اصل عدل و عدالت را براي مردم امي مغشوش ساخته است
اولا بهتر است در معني عدل نگاه كنيم .
عدل به معني توازن است . يعني همه جهان هستي با توازن خلق شده است . انسان جزء همين خلقت است . خالق جهان هستي و خالق انسان يك خداست . وقتي انسان جزء همين خلقت باشد ، جهان هستي جزء انسان است . زيرا حكم خدا در خلقت جهان هستي به اساس وحدت وجود يكي است . چون جهان هستي با توازن خلق شده أست انسان بايد با توازن باشد در غير آن انسان سقوط مي كند . توجه كنيد كه آب صفر كالوري دارد. اما اگر پنجاه بوتل آب را يك انسان يكجا صرف كند از توازن خارج مي شود و ميميرد . چون انسان ، قسميكه گفتيم جزء خلقت است پس بايد مانند جهان هستي با توازن باشد .
انعكاس عدل در جهان هستي باعث تحكيم عدل انساني بايد باشد . پس هر گاهي كه انسان از عدالت عدول مي كند ، ظلم صورت پذير مي شود . يعني انتي تز عدل ظلم است. انسان يك موجود آزاد خلق شده است . و اين آزادي از طرف خداوند به انسان داده شده است . پس ، هر گاهي كه از حق آزادي انسان محروم شود ظلم اتفاق مي افتد . چون خداوند احتياجات مخلوق خود را مي داند پس آن را فراهم كرده است و اگر انسان از احتياجات كه برايش از طرف خالق مهيا شده است محروم مي شود ظلم صورت گرفته است . آزادي فكر و عقل و قلم از آزادي هاي است كه خداوند به بنده داده است و اگر مردم محروم مي شوند ظلم صورت گرفته است . غذا خوردن و آب نوشبدن از احتياجات انسان است و همچنان مسايل جنسي و اگر مردم از حق غذا خوردن محروم مي شوند و با گرسنگي دست و پا مي زنند ظلم است . عدل الهي آن است كه همه بندگان را دوست دارد و براي شان همه مراتب حياتي را فراهم كرده است . خداوند به همه بندگان رحمن است . ميوه جات ، خوراكي ها ، حرارت آفتاب كه انسان شديد نيازمند است براي مومن و كافر مهيا شده است نه اينكه تنها براي مسلمانان فراهم شده باشد . پس هر گاهي كه يك پديده اي از جاي آن در حيات اجتماعي انساني بيجا مي شود ظلم صورت گرفته و نابخشودني است . انسان ، زن و مرد از نفس واحد خلق شده است . و از ديد قرآن مكمل همديگر هستند . و قرآن مي گويد زن لباس مرد است و مرد لباس زن . حالًا اگر ما بين انسانيت تفاوت قايل مي شويم ظلم كرده ايم . عدل الهي همين است كه با همه رحمن است و به آنان كه جهان هستي را كه انسان جزء آن است مخلوق مي دانند و به ملكيت خدا تجاوز نه مي كنند و توحيد محض را مي شناسند ، خداوند رحيم است . عدل اين تنها نيست كه يك شخص دزدي مي كند و او را محكمه كنند . عدل آن است كه انسان هر آنچه كه خدا برايش فراهم كرده است محروم شود ظلم شده است و ظلم نا بخشودني است . عدالت خدا در غفوري و رحيمي خداست نه اينكه در عقوبت او باشد چنانچه اشاعره و غيره در گذشته هاي دور استدلال كردند . خدا نه مي تواند كه هم عادل باشد و هم در عين زمان ظالم . همانطوريكه انسان ، انسان خوب را پاداش ميدهد و يا جزا ميدهد ، خدا هم به انسان هاي خوب پاداش ميدهد و انسان هاي بد را جزا ميدهد تا توازن كلي حكمفرما باشد
يكي از اساسات عمده عدالت خداوندي دادن خود مختاري انسان است كه انسان را خود مختار خلق كرده است تا خودش براي خود تصميم بگيرد . انسان خودش مكلف است كه در مورد كفر و ايمان خود تصميم بگيرد نه اينكه ايمان را بر او تحميل كند . اما هرگاه انسان ازين خود مختاري سوء استفاده كند و به ملكيت خداوند تجاوز كند ، خداوند براي رفاه مخلوق از او بازخواست مي كند . فرد مسلمان اعتقاد دارد كه خداوند عادل مطلق است . عدل خداوند در پاسداري جهان هستي اوست كه ملكيت خودش است و نزد انسان يك امانت است . .
محروم كردن مردم از حق تحصيل و آموزش ظلم است زيرا قرآن مردم را به آموختن علم تشويق مي كند و از انسان ، مرد و زن ميخواهد تا براي كسب علم دعا كند زيرا اين علم است كه انسان خود و خدا و خلقت را مي شناسد
چو شمع از پي علم بايد گداخت
كه بي علم نتوان خدا را شناخت
انسان عادل مظهر صفات الهي است كه هم نوع خود را از هيچگونه امتياز كه خداوند به بنده اعطا كرده است محروم نه مي كند
دكتور فريد يونس استاد متقاعد بشر شناسي خاور ميانه و فلسفه اسلامي از دانشگاه ايالتي كليفورنيا مي باشد
