صلح و آزادی ،باارزش ترین و مهمترین پدیدۀ حیاتی در زندگی انسانها است.
به گفته باروخ اسپینوزا فیلسوف مشهور هلندی صلح به معنی نبود جنگ نیست ، به همان قسمی که آزادی به معنی نبودن در زندان نیست .
در ادبیات قدیم پارسی صُلح هم‌معنای لغت آشتی و به معنای مقابل حرب و جنگ آمده‌است ، اما در دوران معاصر مفهوم صلح گسترش یافته و با تفکرهای شرقی آسیایی و بعدها تفکرات مسیحی که صلح درونی را معرفی کرده‌اند آمیخته شده‌است در این مفهوم صلح شرایطی آرام، بی‌دغدغه و خالی از تشویش، کشمکش و ستیز است. صلح یک آرمان مردمی و جهانی تلقی می‌شود.
صلح ماندگار یا صلح آرمانی، بر پایه آرای امانوئل کانت فیلسوف نامدار آلمانی محصول وضعیتی است که در آن دولت‌ها با پذیرش نظام مردم‌سالار به اتحاد آشتی‌جویانه و قوانین جهان‌گستر دست می‌یابند.
کانت درین جا برای دست یابی به صلح پایدار به نظام مردم سالار اشاره نموده است.
اگر وضعیت موجود کشور به ویژه درین دو دهه اخیر را به بررسی قرار دهیم، شوربختانه که با وجود سرازیر شدن میلیاردها دلار کمک جامعه جهانی در موجودیت نظام ریاستی مطلقه متمرکز هنوز هم مواجه به بحران عمیق گردیده ایم.
زیرادر موجودیت همین نظام مطلقه متمرکز است که درین سه دوره اخیر ریاست جمهوری با نصب گروه‌های غیر مردمی و مزدور در قدرت متمرکز ، توسط بیگانگان ، کشور به لبه تجزیه و نابودی کشانده شده است .
سیستم متمرکز اداره دولت در ذات خود بحران زا است. برای تصاحب این قدرت متمرکز تاریخ شاهد کشتار های خانوادگی (پدر پسر را ، پسر پدر را ، برادر برادر را ) و در سده اخیر ما شاهد کودتا های قبیلوی و و نظامی و در سه دهه اخیر شاهد کودتا ها ی مدرن انتخاباتی زر و زور و حمایت بادارِ قدرتمند به صورت علنی هستیم .
فرض کنیم اگر همین لحظه به جای قدرت متمرکز بحران زا ، یک سیستم غیر متمرکز دموکراتیک فدرالی می داشتیم وبا توزیع و تقسیم قدرت سیاسی بین اداره مرکزی فدرالی و اداره های ایالتی متعلق به خود مردم در ایالات، هیچ وقتی به بحران انتخاباتی مواجه نمی‌شدیم.
در شرایط موجود معضل در کشور ما تنها جنگ با، تروریستان و آنهم یک گروه ازین جنایتکاران نیست که جامعه جهانی روند صلح را با آنها به راه انداخته است و ما هم ساده لوحانه و خوش‌بینانه به یک صلح دایمی و همه جانبه باورمند شده‌ایم .
من در بالا متذکر شدم که کشور ما در بحران عمومی و منجمله بحران عمیق سیاسی(ساختار نظام سیاسی یا اداره دولت ) که منشا همه بحران ها ،از جمله بحران سیاسی امنیتی ، اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی میباشد قرار دارد .
افغانستان یا خراسان در تاریخ بیش از یک سده خویش اکثرا شاهد نظام های متمرکز خانواده گی و قومی بوده و از سوی عده محدودی رهبری شده است به همین دلیل از ظرفیت و مشروعیت لازم در راستای تامین نیازمندی‌های شهروندان و پاسخگویی به خواست‌های آنها برخوردار نبوده اند. در کنار این، بخش قابل ملاحظه‌ای از بحـران‌هـای سیاسـی–امنیتـی، ریشه در اقتدار گرایی و تمرکزگرایی مفرط در ساختار نظام سیاسی کشور دارد. در طول تاریخ این کشور، تنها چندتن معدود آن هم مربوط یک قوم مشخص مدیریت کلان سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی کشور را در دست داشته‌اند و هر طوری که خواسته‌اند، بالای مردم حکومت کرده‌اند. این افراد به دلیل دیدگاه‌های تنگ و کوچک قبیله‌‌ای، جلو رشد مردم‌سالاری و سهم‌گیری فعالانه‌ی شهروندان را در نظام گرفته‌اند.
در شرایط فعلی موجودیت نظام ریاست جمهوری متمرکز در جامعه کثیرالملیت با اقلیت‌های قومی که درین دو دهه توسط گروه‌های حاکم در قدرت به نظام مطلقه ، خودکامه و یکه تازانه مرکزی تبدیل گردیده خود یک فاجعه عظیمی را بوجود آورده است که همه امروز شاهد آن می باشیم .
اگر درین سیستم مطلقه متمرکز هرکسی و از هر قومی در راس قدرت قرار می‌داشت ویا قرار بگیرد وضعیت بدتر ازین را شاهد خواهیم بود.
بناان درچنین وضعیت ازنظر من و همباوران من موثرترین گزینه برای نجات کشور از بحران موجود، تغییر ساختار ریاستی جمهوری متمرکز به ساختار جمهوری غیر متمرکز دموکراتیک فدرال یعنی توزیع قدرت ،سیاسی، امنیتی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی به ایالت ها به خود مردم و یا به عبارت دیگر تعیین سرنوشت مردم بدست خود مردم در محلات شان مطابق به قانون مرکزی جمهوری فدرال و قوانین ایالتی.میباشد .
موضوع ساختار ویا میکانیزم سیستم غیر متمرکز دموکراتیک فدرال بحث وسیع و مفصل است که د رین جا پرداختن به آن خارج از محدوده وقت بوده که من تنها به چند مورد از برقراری روند صلح دایمی در ساختار
سیستم غیر متمرکز دموکراتیک فدرال اشاره خواهم داشت .
از وضعیت بحرانی موجود به این نتیجه می‌رسیم که ما به نقطه‌ی پایان رسیده‌ایم و نیاز است تا فصلی جدید در کشور رقم بخورد.
موجودیت گروه‌های تروریستی به هر وسیله و شیوه که بوجود آمده و رشد یافته‌اند که بحث آن را درین جا لازمی ، نمی‌دانم، اگر بخواهیم ویا نخواهیم به واقعیت انکار ناپذیر جامعه ما مبدل گردیده و بخشی از عامل عمده بحران بویژه بحران امنیتی را تشکیل می‌دهند، نه جامعه جهانی و نه هم مزدوران نصب شده شان در قدرت متمرکز دولتی اراده از بین بردن تروریستان را دارند ونه هم تروریستان اراده گذاشتن سلاح های شان را به زمین ، نه مدغم شدن شان را زیر اداره حاکمیت موجود و نه هم توانایی تصاحب مکمل اداره دولتی را دارند.
بناان نیاز است تا بادر نظر داشت واقعیت‌های عینی موجود پروسه یا فرایند صلح را با گروه‌های تروریستی در چارچوب سیستم ویا ساختار سیاسی غیر متمرکز فدرال آغاز و با تقسیم قدرت متمرکز به ایالت ها و یا ولایات به مردم
که اگر طالبان هم جز آن مردم باشند به تفاهم رسید.
طالبان و یا هر کدام دگر از گروهای تروریستی مسلح ، مطابق به قانون اساسی مرکزی فدرال و تفاهم با حاکمیت مرکزی فدرال می توانند با حفظ سلاح های شان بطور موقت در مناطق زیر حاکمیت شان به پروسه سیاسی روند صلح زیر اداره مرکزی فدرال بپیوندند.
برای برقراری صلح پایدار و همه جانبه در جامعه کثیرالملیت با اقلیت‌های قومی افغانستان در قدم نخست نیاز به تأمین حقوق حقه تمام اقوام، ساکنین و شهروندان و تأمین عدالت اجتماعی در همه امور سیاسی ،اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی و تفاهم با همه گروه‌های مسلح درگیر در چارچوب سیستم غیر متمرکز دموکراتیک فدرال میباشد.
صلح پایدار با گروه‌های مسلح تروریستی با سه گزینه می‌تواند عملی گردد :
گزینه اول : پیوستن گروه‌های مسلح به دولت با به زمین گذاشتن سلاح و مدغم شدن شان به پروسه عادی سیاسی، که این امر با در نظر داشت وضعیت و موقف تروریستان از نظر من دشوار و ناممکن خواهد بود .
گزینه دوم: جابجایی تروریستان در محلات تحت حاکمیت شان در چارچوب سیستم غیر متمرکز فدرال زیر اداره مرکزی فدرال .
گزینه سوم : آوردن فشار نظامی تا سرحد قطع فعالیت‌های نظامی شان توسط اردوی ملی فدرال و ایجاد مقاومت در پروسه دفاع خودی مردم از محلات شان در برابر تروریستان در چارچوب سیستم غیر متمرکز فدرال .
در سیستم غیرمتمرکز فدرال دو نوع اداره وجود می داشته باشد:
اداره قدرتمند مرکزی فدرال که شامل سه قوا، قوه اجراییه یا کابینه مرکزی ( اردوی مسلح ملی ، امنیت داخلی سراسری ،سیاست خارجی ، بودجه سراسری ملی) قوه مقننه (پارلمان مرکزی که شامل دو مجلس ، مجلس نمایندگان و مجلس اعیان یا نمایندگان فدرال ) ، دادگستری عالی مرکزی ویا قوه قضاییه سراسری فدرال .و اداره های ایالتی.
تنها ساختار سیاسی دموکراتیک فدرال می‌تواند که با توزیع قدرت سیاسی بطور دموکراتیک و عادلانه به مردم در ایالات شان و در اختیار قرار دادن سرنوشت شان بدست خودشان کشور را از بحران عمومی نجات دهد موضوع فدرالی شدن افغانستان در بالا هم یادآور شدم به یک گفتمان وسیع و همه جانبه نیاز دارد که درین جا پرداختن به آن نا ممکن بوده و من در اخیر به یک پرسش از عده دوستان می‌خواهم بپردازم که سیستم فدرالی را در جهان مثبت و امتحان شده می‌دانند ولی برای جامعه افغانستان غیر لازمی
در طی شش، هفت سال اخیرکه طرح سیستم فدرال در افغانستان به یک گفتمان وسیع ملی تبدیل گردیده است با سه نوع برخورد مواجه هستیم:
مخالفین، موافقین و مشکوکین
١– مخالفین نظام فدرال در افغانستان را نیز می توان به دو دسته تقسیم نمود
آگاهانه و ناآگاهانه
کسانی که آگاهانه به نظام فدرال می تازند متشکل از برتری طلبان قومیی هستند این ها می دانند که با تحقق نظام فدرال در افغانستان امتیازات قومی، سمتی و برتری طلبی شان به خطر می افتد. و به هیچ وجه حاضر به از دست دادن قدرت مرکزی نیستند و به همین اساس با تبلیغات شوم اینکه گویا فدرالیزم در افغانستان کشور را به تجزیه می‌کشاند می‌خواهند این پروثسه را در ذهنیت ها بدنام و ناکام بسازند .
نا آگاهانه کسانی به فدرالیسم در افغانستان می تازند که واقعاً درباره ی فدرال چیزی نمی دانند و یا کمتر می دانند . مخالفین ناآگاهانه به این باور هستند که فدرالیسم متعلق به کشور های پیشرفته است ، این ها با نظر داشت این مشکل در تغییر در طرز دید بعد ها در صف موافقین قرار خواهند گرفت.
– موافقین
این ها کسانی هستند که ستم قومی را در افغانستان احساس و لمس کرده و خطر های نظام متمرکز را درک نموده اند. حتا بعضی این حلقات مشکل را جدی تر می دانند و مشکلات دیگری را ازجمله کثیرالقومی با تشنجات موجود ، موقعیت جغرافیایی و به ویژه بحران موجود سیاسی ،امنیتی ، اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی ، ناشی از بی‌عدالتی و فاصله مردم از حاکمیت رانیز طرح می کنند که این مشکلات را جز رفتن به سوی فدرالیسم نمی توان حل کرد. بنابراین احساس می کنند که برای بیرون رفت از این بحران راهی جز فدرالی شدن کشور وجود ندارد.
در پرسش دوستانیکه استقرار ساختار فدرال را در شرایط موجود به دیده شک می نگرند وبه این فکر اند که نخست کشور ازبحران نجات پیدا کند و وضعیت موجود نرمال گردد و بعدن فدرالیزم تحقق یابد .
باید گفت طرح ساختار فدرال در شرایط موجود برای نجات کشور از بحران است نه برای شرایط نرمال جامعه و کشور ،
زیرا در هیچ کشور جهان با ساختار نرمال سیاسی ، فدرال طرح و عملی نگردیده است در.تمام کشور های فدرالی دریک شرایط با نیاز های برای نجات از بحران و بهبود جوامع شان ساختار فدرال تحقق یافته است .
