ما از هجرت بسيار آموختيم. به بزرگترين كتابخانه ها دسترسي حاصل كرديم و امروز. مردم در اثر تحقيقات مطالب جديد را به نشر سپردند
درين جاي شك نيست كه مرحوم اعليحضرت امان الله. استقلال سياسي را بدست آورد و اما حالا كه اوضاع و احوال صد سال پيش را مطالعه مي كنيم خودش باعث شد كه استقلال افغانستان. بعد از سقوط او مصالحه شود و افغانستان. به نحوه ديگري زير يوغ انگليس ها قرار گرفت و آنها نادر خان را به قدرت رساندند
ما مردم افغانستان بسيار مردم إحساساتي و هيجاني هستيم و عميق موضوعات را بررسي نه مي كنيم.
اشتباه اول مرحوم. تنها در عجله كردن او در امور نبود. كه اكثرا مي نويسند . اشتباه اول يك تفاهم كلي بين مذهبيون و دولت بود كه به وجود نيامد . دوم در دوران سلطنت براي مدني سازي افغانستان كاري صورت نگرفت و تا امروز افغانستان. در آتش قوم گرايي و قوم پرستي مي سوزد . آزادي قرباني دارد و به مشكل گرفته ميشود. . ما زود اين آزادي را از دست داديم و اعليحضرت نبايد سلطنت را به برادرش ميگذاشت. مرحومي براي يك دولت مقتدر كار نكرد و دولت مقتد ر با يك قواي نظامي قوي به وجود مي آيد كه تا امروز. ما نداريم و اگر پسان چيزي داشتيم با كشور هاي همسايه برابري كرده نمي توانست. اشتباه سومي اين بود كه به سخن اتاترك گوش نداد كه اول بايد قواي نظامي قوي داشته باشد تا مخالفين را سركوب كند.
اشتباه بسيار خراب ديگر كرد كه بعد از شورش هاي سمت شرقي كشور به. گفت شورشيان كرد و از روش هاي خود كه زير دست گرفته بود برگشت كرد و اين موقف سياسي او را بسيار ضعيف كرد. گاندي هند را به ياد بياوريد كه يك وجب از موقف سياسي خود در وقت آزادي هند برنگشت . وقتي يك عده مردم مخصوصا مردم هزاره. از او پشتيباني كردند بايد از قندهار برميگشت و يا تخت است يا تابوت دوام ميداد.
بعد از صد سال همان إيزار است و تنبان و نصوار است . بعد از صد سال ازدواج نامشروع قوم و مذهب قوي تر شد چنانچه مرحوم صبغت الله كه جدش امان الله را از پاي درآورد او براي اشرف غني استخاره كرد. در ين صد سال ايران و پاكستان دسترسي به بمب هسته اي دارند و ما هيچ نداريم . وقتي آزادي گرفته ميشود بايد مردم روز به روز به پيشرفت مي بودند و اما چون آزادي ما مانند آزادي امريكا اصولي سمنت نشده بود همه چيز را از دست داديم به سرحد كه همان متعصبين ديوبندي صد سال پيش كه مرحوم امان الله را از پا انداختند. امروز صد سال بعد توسط همان انگليس به قدرت ميرسد.
انقلاب فرانسه كشور را به كجا رساند. انقلاب امريكا كشور را به كجا رساند و استقلال افغانستان به كجا رسيده است. نا گفته نماند مرحوم امان الله براي حصول استقلال افغانستان. در مورد خط ديورند خاموش ماند كه امروز جز رسمي خاك پاكستان است. حقيقت تلخ است و اما همين است كه من از تاريخ آموختم . من هنوز هم به اين فكر هستم كه كدام آزادي ؟ ما آزادي نداريم و از روي احساسات. داد و فرياد مي كنيم.
