( شخصی که دوبار اعلان امارت نمود)
قسمت هفتم
به ادامۀ گذشته
داکترعبدالغنی که خودش نیز عضو هیأت بود، از اعضای هیأت چنین نام میبرد:
“مجلس وزرای افغانستان اعضای ذیل را از بین خود کابینه منحیث نمایندگان آنها برای اشتراک در جلسۀ راولپندی انتخاب نمودند:
-۱ عالیقدرعلی احمد خان وزیر امور داخلۀ افغانستان که ضمناً ریاست نمایندگان را نیز به عهده داشت.
-۲ سردار محمد یونس خان گورنر سابق قندهار
-۳ عالیقدر ملاغلام محمد خان وزیر تجارت (که ضمناً عضویت شورای نظامی را نیز در کابینه به عهده داشت. (
-۴ سردار عبدالرحمن خان سفیر سابق افغانستان در سمله.
-۵ سردار عبدالعزیزخان نمایندۀ سابق افغانستان دردهلی.
-۶ دیوان نارینجان داس که مقام پست بلندی در وزارت مالیه داشت.
-۷ شخص خود من.
-۸ منشی غلام محمد خان رئیس وزارت خارجه که ضمناً سکرترعمومی نمایندگان را نیز به عهده داشت.”(۲۶)
این مذاکرات حدود سه ماه وقت را در برگرفت. نماینده گان هند بریتانیه ونمایندۀ وزارت خارجۀ لندن به ریاست گرانت، روز ششم اگست ۱۹۱۹ ” متن پیشنهادی خویش را به هیأت افغانستانی سپرد. علی احمد آنرا امضأ کرد. در معاهده مواد زیر گنجانیده شده بود:
- “تأسیس وبرقراری صلح
- جلوگیری تورید اسلحه از طریق هندوستان
- ضبط اعانۀ باقیمانده وقطع تأدیۀ مستمری به امیر
- بعد از سپری شدن شش ماه، بریتانیه با هیأت افغانی روی موضوعات منافع مشترک و تأسیس دوبارۀ روابط دوستی دیرینه مذاکره میکند. مشروط بر اینکه حکومت افغانستان با کردار واعمال خود نشان دهد که صمیمانه میخواهد دوستی بریتانیه را دوباره کمایی کند.
- پذیرفتن سرحدهند وافغان، طوریکه سابق تعیین گردید وعلامه گذاری آن بخشهای سرحد که تا حال علامه گذاری نشده توسط کمیسیون بریتانیه.
گرانت نامۀ جداگانه به علی احمدخان نوشت ودر آن ابراز عقیده کرد که در معاهده چیزی وجود ندارد که سبب مداخله در استقلال داخلی و خارجی افغانستان گردد. . .” (۲۷)
“هیأت صلح افغانی، به کابل برگشت و روز ۱۴ اگست(۱۹۱۹) در دربار امیر( امان الله خان) علی احمد به شرح مطالبی از نظر خودش در مورد مذاکرات صلح پرداخت وگفت که برتانیه با تمام تقاضا های افغانستان موافقت کرد. . .”(۲۸)
این موضوع را که در پیوند با ریاست هیأت و توافق های او با نماینده گان حکومت بریتانیه چه سخنانی گفته شده است، بعدتر می آوریم.
وزیر داخله، والی کابل شد
چندی پس از بازگشت علی احمدخان از هند گذشت که والی کابل تعیین شد. برخی این پائین آمدن رتبۀ او را ناشی از نارضایتی امان الله خان از وی وگونۀ از سرزنش والی وانمود کرده اند.(۲۹) گویند که امان الله خان از معاهدۀ او در راولپندی با طرف بریتانیه یی ها اظهار رضایت نداشت.
غبارنکاتی را یادآوری می نماید که به قول وی به قلم محمود طرزی نوشته و حدود صلاحیت هیأت را نیز تعیین نموده بود. غبار چنین مینویسد: . . . (۳۰)
به این ترتیب در واقع موضوع قبایل آنطرف خط دیورند و در کل خط دیورند را در نظر گرفته، ادعا دارند که امضأ نمودن علی احمد خان در واقع صحه نهادن بر خط دیورند تلقی شده است. در پیوندبا این مورد باید خاطر نشان نمود که پس از چند روز جنگ قوای بریتانیه در چمن پیشروی داشت و از اینطرف خط دیورند یا قسمتی از خاک افغانستان را گرفته بود. در حالی که قوای افغانستان در جبهۀ جنوب بخشی از آنطرف یا “دکه” را تصرف نموده بود.
دستور امیرامان الله خان بود که جنگ متوقف شود و قوای طرفین به دو طرف خط بروند. همچنان تعیین نقاط سرحدی مطابق خط کشی های “دیورند” و امیرعبدالرحمان خان، حاکی از آن است که امان الله خان در این زمینه نارضایتی نداشت. اما صحبت از قبایل وچانه زنی های سیاسی طرفین، چندین بار جلوه نمود. هر باری که نمایندۀ بریتانیه مشکل تراشی می نمود، هیأت افغانستانی، به چند موضوع یا در واقع عامل فشار روی می آورد: یکی هم عامل سرکشی ها و عصیان های مزاحمت آمیز قبایلی بود. چند بار هیأت افغانستانی پس از پدید شدن مشکلات در جلسات راولپندی به آن متوسل شد. این گونه رفتارهای استفاده جویانه، پسان ها در برابر پاکستان نیز به درازا کشید.
عامل دیگر، روسیۀ شوروی بود. کابل وشخص امان الله چنان بریتانیه را زیر فشار می گذاشت که اگر در برابر استقلال خواهی افغانستان بیشتر ایجاد مانع شود، افغانستان با روسیۀ شوروی دوست میشود. رئیس هیات افغانستان در راولپندی در این زمینه حرف دل خویش را صادقانه ابراز می نمود. علی احمد خان بارها گفته بود که افغانستان با بریتانیه دوست است، باید علیه روسیه به دوستی های خویش بیفزائیم.
مواد معاهده را که می نگریم، آرزوی امان الله خان را نیز تحقق یافته می یابیم. برخلاف ادعای کسانی که می گویند، چند ماه بعد از علی احمد خان هیأت دیگری تحت ریاست محمود طرزی دستاورد خوب داشت، خاطر نشان گردد که چند ماه نخست را همانگونه که در معاهدۀ میسوری دیده می شود، در ظاهر زمان آزمایشی مناسبات نام نهاده بودند. معلوم بود که نشست دیگری نیز دایر می شود. نشستی که درماه نوامبر در میسوری دایر شد.(۳۱)
نشست میسوری که ادامه وتکمیل جلسات راولپندی بود، تفاوت جدی ومتبارزی را میان آن با معاهدۀ راولپندی نمی بینیم. یکی از مواردی که هیأت افغانستانی به ریاست علی احمد خان مطرح نمود، ولی از پافشاری روی آن انصراف کرد، پول مستمری بود که به امارت امیرحبیب الله خان تعلق می گرفت، اما هنوز تادیه نشده بود. طرفین آنرا در مادۀ سوم به نفع هند بریتانیه پذیرفتند. این موضوع را بیشتر وبازتر می نگریم.
ادامه دارد
