با کمال تاسف طوریکه تجربه ده سال اخیر در افغانستان نشان داد عمدتآ تصامیم و عملکرد دولت بر محور منافع ملی و با مشوره گسترده با طیف گسترده مردم، به شمول نمایندگان ملت ، صورت نمیگیرد. تصامیم نا سنجیده و اجراات مبتنی بر منافع گروهی ، فردی ، تباری و خانوادگی باعث شده که حتی براموری چون، تصمیم کشور های مساعد کننده برای افغانستان در فراهم نمودن مساعدت به کشور، اثر نموده باعث تجدید نظر مقدار و نوع کمک و حتی قطع کمک به افغانستان گردد.
یکی از موارد تصمیم عجولانه و نادرست، ارسال نامه یی از جانب محترم دوکتور زلمی رسول وزیر خارجه افغانستان عنوانی سرمنشی ملل متحد ، در باره تمدید ماموریت” یوناما” برای یکسال دیگر در افغانستان میباشد. ارسال ونشر رسمی این نامه در ملل متحد که با زبان خلاف آداب دیپلوماتیک و در مواردی بصورت تند بیان شده مظهر ضعف و ناتوانی دستگاه دیپلوماتیک کشور و شیوه های تحقق اهداف ملی از طریق مهارت های حرفوی دیپلوماتیک میباشد . افغانستان میتوانست قبل از اقدام به فرستادن این نامه جنجال بر انگیز طی سال گذشته مذاکرات گسترده یی را برای طرح خواسته های خود ، در مرحله اول با اعضای دایمی و بعدآ با اعضای غیر دایمی شورای امنیت براه اندازد.حکومت میتوانست با اتخاذ این روش نبض سیاسی کشور ها را درک نموده و فهم خود را از مسایل عمیقتر و دقیقتر سازد .با اتکا به نتایج این نوع دیپلوماسی خواست های افغانستان مشخص تر میگردید و بدون ارسال نامه غیر ماهرانه و ایجاد اصطکاک عده یی از تقاضا ها بر اورده میگردید . واضح است که پست وزارت یک پست سیاسی میباشد . یک شخصیت سیاسی بدون در نظرداشت مسلک میتواند وزیر باشد حتی اگر یک فرد نظامی باشد . مهم ان میباشد که افراد مسلکی و دیپلومات های مجرب باید همه جوانب یک موضوع را قبل از تصمیم سیاسی حلاجی نمایند . متاسفانه لیدرشیپ وزارت خارجه به شمول نمایندگی های سیاسی متشکل از انجنیر ، داکتر بیطاری و افراد وابسته به باند قدرت اند که بدون پیشینه دیپلوماتیک و طی سلسله مراتب دیپلوماتیک بصورت ناگهانی و یکباره سفیر ، معین و یا همه کاره امور سیاسی میگردند و مشوره های سطحی و غیر مسلکی شان صدمه به منافع علیای کشور میرساند . ازین قماش مردم سودی به افغانستان نرسیده وبه غیر از حرافی های پوچ بصورت مشخصی کار مفیدی را انجام نمیدهند. یا اینکه باید آقای رسول قبل از ارسال چنین نامه یی عنوانی سر منشی مسوده انرا به غرض بر رسی حقوقی-سیاسی به کدام سفیر با سابقه غرض اخذ نظر میفرستادند. قاعدتا نظر کار شناسانه سفیر افغانستان در ملل متحد با ارزش میباشد . متاسفانه در ملل متحد ” رفیق ” طنین تشریف دارند که به غیر از حرافی ( در فرصت لازم تبصره یی بر مصاحبه های اخیر وی خواهم نوشت ) نه دیپلومات حرفوی ومسلکی بوده اند و نه هم درکی از استنباط های اساسی حقوق بین الملل و مقولات دیپلوماتیک دارند .
شورای امنیت ملل متحد به تارخ ۱۷ مارچ ۲۰۱۱ در باره اوضا ع افغانستان تشکیل جلسه داد. درین نشست نماینده خاص منشی عمومی برای افغانستان اقای دومیسترا ، اعضای شورای امنیت ، عده یی از کشور های علاقمند به افغانستان و “رفیق” طنین بیانیه دادند. طی سطور بعدی نخست در باره نامه اقای رسول و عکس العمل کشور ها مقابل این نامه و بعدا در باره بیانیه یی که بنام افغانستان ایرادشد مطالبی را متذکر میشوم .
۱. عکس العمل مقابل نامه اقای رسول:
در نامه جناب رسول اشتباه های اساسی در فهم نوع ماموریت ملل متحد در افغانستان، قطعنامه های شورای امنیت در باره افغانستان و ماهیت این قطعنامه موجود میباشد . این درک نادرست موجب تحریر نامه خلاف اداب دیپلوماتیک شده است. این مطالب را همراه با عده یی از محتویات نامه و عکس العمل مقابل ان در ذیل ذکر میکنم :
– در زمان عقد موافقتنامه بن دولت اسلامی افغانستان به رهبری استاد ربانی افغانستان مستقل را تمثیل مینمود . بعد از عقد موافقتنامه بن قدرت دولتی و انتقال حاکمیت به اداره موقت صورت گرفت . در قطعنامه های مربوط به ماموریت ملل متحد در افغانستان و ایجاد “ایساف ” تاکید بر احترام به حاکمیت ملی افغانستان صورت گرفته است . بدین ترتیب نوع دخالت ملل متحد شکل مساعدت به کشور مستقل را دارد . افغانستان دارای حاکمیت مطلق بوده و اداره کشور بدست ملل متحد نیست . در تیمور شرقی و کوزووا اداره این دو محل بدست ملل متحد بود. در عراق نیز در اغاز تهاجم امریکا و متحدین ان اداره عراق بدست امریکا و اقای بریمربود . بدین ترتیب در نامه اقای داکتر رسول چندین بار از انتقال( کامل) حاکمیت در اداره ، توسعه و امنیت ذکر شده نا درست میباشد . از لحاظ حقوقی بیان موضوع بدین شکل تحت قیمومیت قرار داشتن افغانستان را بیان میکند که حالا در صدد حاکمیت کامل میباشد . واقعیت این است که در اسناد و اعلامیه ها از اجرای حاکمیت صحبت میشود نه بدست آوردن حاکمیت مطلق. در افغانستان صرف انتقال کامل مسئولیت امنیتی مطرح میباشد .
– بر وفق منشور ملل متحد تمام اعضا مکلف به رعایت قطعنامه های این سازمان میباشند . قطعنامه های مربوط به افغانستان بر وفق فصل هفتم منشور اتخاذ شده که شکل تنفیذ اجباری را داشته و ازان جای که اوضاع این کشور تهدیدی به صلح و امنیت بین المللی تلقی شده ، شورای امنیت بصورت متداوم مراقب وضع این کشوربوده و تصامیم ان نیز لازم ا لا جرا میباشد . نامه اقای رسول و سفارش های ایشان از لحاظ حقوقی مطابق منشور فاقد اثر میباشد.
– اقای رسول مطالب تکراری را در نامه خود در باره بسیج منابع برای بر نامه های توسعه اقتصادی و نقش هم اهنگ کننده ملل متحد ذکر میکند که نیازی به ذکر مجددآ ن نمیباشد . این موضو عات در اعلامیه ها و قطعنامه های مجمع عمومی و شورای امنیت ذکر است سفارس مجدد ان اضافی میباشد.
– اقای رسول در باره محدود ساختن حوزه های مشمول حضور” یوناما” در افغانستان اشاره های نموده و خواهان محدود شدن این حوزه ها در دوره انتقالی گردیدند . تمام بیانیه دهندگان به شمول اقای دومیستورا از ضرورت ماموریت یونا ما بخصوص در مرحله انتقالی و ضرورت لیدر شیپ توانا و قابل اعتباردر افغانستان یاد اوری نمودند . هیچ عضوی شورای امنیت و سایر سخنرانان به شمول نماینده اروپا به این پیشنهاد اقای رسول وقعی قایل نه شدند و با زبان دیپلوماتیک آنرا رد نمودند.
– در باره مساعی جمیله ملل متحد در به راه اندازی اشتی ملی اقای رسول در نامه خود آنرا مشروط به تقاضای افغانستنان گردانیده اند . گر چه از لحاظ اصولی درست میباشد اما ذکر ” مشروط به تقاضای افغانستان ” در فضای ایجاد شده شکایت از همه جهان به شمول ملل متحد تند و شدید میباشد. بجای” مشروط به تقاضا ” عبارات نرمتری بکار گرفته شده میتوانست . این شیوه بیان خلاف آداب دیپلوماتیک میباشد.
– در نامه ارسالی آقای رسول از عدم ضرورت ذکر اصلاحات در انتخابات افغانستان در ماموریت “یوناما ” یاد آوری شده است . این تقاضای جناب شان بصورت وسیع از جانب تمام سخنرانان به زبان دیپلوماتیک رد گردید. نماینده های کانادا،برازیل ، ناروی ، اتحادیه اروپا و سایر سخنرانان از حکومت افغانستان خواستند تا با همکاری با “یوناما ” تلاش جدی برای تامین نظام انتخاباتی آزاد و شفاف نمایند . همه سخنرانان از کار کرد کمیسیون انتخابات و شکایات انتخاباتی تقدیر نمودند و از احترام به ماموریت نهاد های انتخاباتی و تفکیک قوا یاد اوری نمودند. جالب است افغانستان بجای دادن اطمینان از ایجاد یک کمیسیون دموکراتیک که دران نقش همه گروه ها برجسته بوده و بالوسیله نمایندگان ملت انتخاب شوند ، شیوه گزینش امپراطور منشانه اعضای کمیسیون را قسما موجه میداند . این تقصیر حکومت افغانستان است که در هنگام بحث روی قانون انتخابات مطالبات معقول مخالفین را در باره گزینش کمیسیون مستقل انتخابات رد نمود . در صورت یک اجماع ملی ، ملل متحد به اراده ملت احترام مینمود . جامعه بین المللی برای صلح و ثبات افغانستان سر مایه گذاری نموده و شورای امنیت نمیتواند باساس قطعنامه صادر شده درین زمینه در قبال انتخابات افغانستان بی تفاوت باشد . شیوه بیان مطالب در نامه اقای رسول مخالف عرف دیپلوماتیک و تند بود ا صطلا ح ” ضرور نیست ” تند و خلاف نزاکت دیپلوماتیک میباشد . این مطلب را میشد با زبان دیپلو ماتیک انعکاس داد . این اصطلاح نا درست در باره محدود شدن فعالیت ” یونا ما ” در سطح محلات نیز بکار برده شده است.
– قاعدتا وقتی نامه وزیر خارجه کشوری مطرح باشد نمایندگان در بیانیه های خود طبق رسم معمول اظهار قدر دانی و استقبال گرم مینمایند . نامه آقای رسول با زبان غیر دیپلوماتیک و محتویات ضعیف با چنین پیشامد همه نمایندگان مقابل نه شد . حتی نماینده فرانسه در بیانیه خود گفتند موجودیت و فعالیتهای ملل متحد در وضع فعلی افغانستان بصورت کل از همه اوقات بیشتر ضرور میباشد و بجای این که از نامه ارسالی آقای رسول استقبال کند گفت ما یاد داشت میکنیم یا خاطر نشان میسازیم از نامه ارسالی آقای رسول .
۲ . بیانیه نماینده افغانستان :
“رفیق ” طنین بیانیه اش را با این مطلب که افغانستان وارد مر حله انتقال حاکمیت کامل میگردد اغاز می نماید . این آقا همان اشتباه بزرگ را مرتکب میشود که وزیرش د ر ارسال نامه خود نموده بود( احتمال دارد مبتکر این خبط سیاسی صرف آقای طنین باشند نه وزیری که تا حال خوش نام میباشند) هر دو طبیب میباشند و نمیدانند که افغا نستان زیر اداره ملل متحد و تحت قیمومیت این سازمان نبود که با آغاز دوره انتقال حاکمیتش کامل گردد . دلایل نا درستی این طرز تلقی را که نا فهمی از نظام بین المللی و حقوق بین الملل میباشد در اغاز این نوشته بیان کردم. قابل تاسف این است که این جلسه شورای امنیت بعد از واقعات تراژیک حمله های تروریستی طالبان و متحدین افراطی ان در کندز، جلال آباد و وزیر اکبر خان کابل صورت گرفت و جلسه در باره اوضاع افغانستان بود . “رفیق ” طنین در تمام بیانیه خود هیچ ذکری از طالبان، حملات تروریستی این گروه و قربانیان این حملات تروریستی نکرد . مردم افغانستان باید از نمایدگان پرتگال ، هند و سایر کشور هایی تشکر نمایند که بصورت مشخص ، از حملات تروریستی در کندز ، کابل و جلال آباد یاد آوری و اظهار همدردی نمودند . ننگ و نفرین بر کسانی که از پول ملت افغان قصر های مجلل خریداری و عیاشی میکنند اما درد ملت را بیان نمیدارند. ” رفیق ” طنین که تابعیت ” آمپریالیزم ” بریتانیا را دارد نمیدانم به نمایندگی از انگلستان بیانیه داد و یا ملت درد دیده افغان . سفیر” انگلیسی” افغانستان که شاید هدایت از داوید کامرون گرفته باشد در بیانیه خود گفت : ” باید به جنگ و تشدد در افغانستان پایان داده شود ” . این طرز بیان شباهت به بیانیه نماینده واتیکان یا یک گروه پاسیفیست دارد تا نماینده یک کشور جنگ زده و قربانی تجاوز .”رفیق” طنین به یاد آورد وقتی را که به حیث عضو کمیته مرکزی زیر چتر نظام کارمل – نجیب شعار میدادند ” به پیش به سوی محو کامل اشرار ” و مبلغ ازبین بردن کامل دلیر مردان جنبش ازادی بخش ملی بودند . امروز زبونانه باساس دستور انگلیس و خوش ساختن پا کستانی ها نمی گویند که قاتل هموطنان ما در جلال ابلاد ، کابل و کندز ازان سوی سرحد فرستاده شده و تراژیدی های اخیر ازان سوی سر حد رهبری و تنظیم شده است و بایدبه این جنگ تجاوزی آنها پایان داده شود . ” رفیق ” طنین از تلفات ملکی در جریان جنگ بر علیه تروریزم اظهاراتی در انتقاد از قوای بین المللی میکند و ازینکه بیشتر از هفتادو پنج در صد قربانیان ملکی در اثر عملیات دهشت افگنانه تروریست های طالب میباشد ذکری نمی نماید.
بیانیه ا”رفیق” طنین فقط تکرار زبان غیر دیپلوماتیک، اشتباهات و شمردن سفارش های میباشد که قبلا وزیر خارجه عنوانی سرمنشی فرستاده است . ” رفیق ” طنین که از فهم مقولات و اصول حقوق بین الملل و روابط بین المللی عاجزاست همه اشتباهات را با دیده درایی تکرار میکند .
نتیجه
از لحاظ تاریخی فعالیت ملل متحد باساس موافقتنامه تاریخی بن بوجود آمده و مشروعیت تاریخی آن ازان زمان بمیان آمد . بازیگران عمده سیاسی آن زمان به این ما موریت توافق کردند . در شرایط تاریخی موجود هر نوع تحول دراین ما موریت در چهار چوب خطوط اساسی سیاست کشور که مورد تائید پارلمان باشد باید صورت پذیرد . فرستادن نامه طور قاچاقی بدون اطلاع نمایندگان ملت و بازیگران عمده سیاسی در یک موضوع ملی که به منافع علیای کشور ارتباط میگیرد توسط حکومت افغانستان و سفیر ” تابع ” انگلیس نباید به بازی گرفته شود .
مباحثه در باره افغانستان و ارسال نامه آقای رسول در زمانی در شورای امنیت صورت گرفت که توجه همه جهان به اوضاع در لیبیا معطوف بود وگرنه این موضوع به رسوایی میکشید . به هر صورت این نامه و بیانیه “رفیق ” طنین در مسجلات ملل متحد به حیث یک شرم تاریخی ثبت میباشد.
