گویند کسان بهشت با حور خوش است
من می‌گویم که آب انگور خوش است
این نقد بگیر و دست از آن نسیه بدار
کاواز دهل شنیدن از دور خوش است
حکیم فرزانه عمرخیام نیشاپوری
زردشت اسپنتمان یا (زرتشت)، پیامبر باستانی آریایی ها و بنیان‌گذار دین زرتشتی است. اطلاعات دقیقی از زندگی او در دست نیست، اما بسیاری از پژوهشگران او را متعلق به حدود 1200 تا 600 پیش از میلاد می‌دانند. او پیام‌آور یکتاپرستی در دوران باستان بود و آموزه‌هایش در اوستا، کتاب مقدس زرتشتیان، آمده است.
زندگی و دوران زردشت
بر اساس سنت‌های زرتشتی، زردشت در بلخ باستان به دنیا آمد. گفته می‌شود که در 30 سالگی به پیامبری برگزیده شد و تعالیمش را از اهورامزدا، خدای یگانه، دریافت کرد. اما در ابتدا با مخالفت هایی روبه‌رو شد تا اینکه شاه ویشتاسپ احتمالاً یکی از شاهان دودمان (کیانی) به او ایمان آورد و دینش را گسترش داد. گفته شده که همین زیارت منسوب به مولا علی (ع) در مزارشریف, اصلا آرامگاه پیامبر زردشت است و زردشتیان آنزمان؛ در هنگام یورش اعراب به بلخ باستان, برای حفاظت از آرامگاه پیامبر زردشت, آن را منسوب به مولا علی (ع) خواندند تا از تخریب آن جلوگیری کرده باشند. همچنان آتشکده نوبهار بلخ, از آن هزاران سال پیش تا به امروز, در همان بلخ باستان یعنی زادگاه پیامبر زردشت (زر دست) تابه حال چهره نمایی دارد.
آموزه‌های پیامبر زردشت:
۱. اهورامزدا، خدای یگانه: زردشت بر پرستش یک خدا، یعنی اهورامزدا، تأکید داشت و دیگر ایزدان کهن آریایی را کنار گذاشت.
۲. دوگانگی خیر و شر: او به نبرد دائمی بین اهورامزدا (خدای خیر و نور)و اهریمن (شیطان شر و تاریکی) باور داشت.
۳. آزادی انتخاب و مسئولیت اخلاقی: انسان باید بین راه درست و نادرست یکی را برگزیند و بر اساس پندار نیک، گفتار نیک و کردار نیک زندگی کند.
- رستاخیز و داوری نهایی: او معتقد بود که پس از مرگ، اعمال هر فرد سنجیده می‌شود و در پایان جهان، نیکی بر بدی پیروز خواهد شد.
تأثیر زردشت و دین زرتشتی:
آموزه‌های زردشت تأثیر زیادی بر فرهنگ، فلسفه و ادیان پس از خود، از جمله یهودیت، مسیحیت و اسلام گذاشت. دین زرتشتی تا پیش از ظهور اسلام، دین رسمی ساسانیان بود و هنوز هم پیروانی در ایران و هند (پارسیان) دارد ویک تعداد شان در ایالت سان دیاگوی کالیفورنیا به رسم نیاکان شان, به آیین زردشتی پابند اند و مراسم نیایش آیین زردشتی را برگزار می نمایند.
حکیم فرزانه فردوسی طوسی و برخی دیگر از شاعران پارسی گوی در اشعار خود به زردشت اشاره کرده‌اند. در شاهکار شاهنامه، زردشت به‌عنوان پیامبری دانا و فرستاده اهورامزدا معرفی می‌شود، اما نام او به‌طور مستقیم کمتر ذکر شده است. با این حال، اشاراتی به دین و آموزه‌های او در روایت‌های مربوط به شاهان کیانی و ساسانی وجود دارد.
- 1.فردوسی و زردشت
در شاهنامه، اشاره‌هایی به دین بهی (زرتشتی) و نقش آن در تاریخ آریایی شده است. یکی از معروف‌ترین ابیات درباره کتاب مقدس زرتشتیان، اوستا، است:
به شد نامه‌ی خسروان پر ز گنج
که از دین و از تخت و از تاج و رنج
همچنین، درباره‌ی ظهور زردشت در دوران شاه گشتاسپ (ویشتاسپ)چنین آمده است:
یکی مرد بود اندر آن روزگار
خردمند و با دانش و هوشیار
به گیتی درون سال سی بود راست
که با وی سخن گفت یزدان‌پرست
در اینجا، فردوسی به پذیرش دین زرتشتی توسط گشتاسپ و حمایت او از زردشت اشاره دارد.
2 . حکیم فرزانه نظامی گنجوی:
نظامی نیز در شرفنامه و اسکندرنامه به زردشت و دین او پرداخته است. او زردشت را پیامبر خرد و راهنمای معنوی معرفی می‌کند.
زردشت فروغی ز خرد یافت راست
بر ملک گشتاسپ پیام آورد راست
- 3.حکیم فرزانه مولانا جلال الدین بلخی رومی:
مولانا نیز در برخی از اشعار خود به زردشت اشاره کرده و او را نماد حکمت و روشنایی دانسته است:
زردشت‌وار آتش توحید برفروز
کآتش چو شعله زد، همه بت‌ها بسوزد
- 4.حکیم فرزانه عمر خیام:
عمرخیام نگاه فلسفی‌تری دارد و گاهی در رباعیاتش به جهان‌بینی زرتشتی اشاراتی می‌کند، به‌ویژه در مورد سرنوشت، مرگ و نیکی و بدی:
گویند کسان بهشت با حور خوش است
من می‌گویم که آب انگور خوش است
این نقد بگیر و دست از آن نسیه بدار
کاواز دهل شنیدن از دور خوش است
در این رباعی، او به نوعی به اندیشه لذت حال و رهایی از قید و بندهای مذهبی سخت‌گیرانه که در برخی شاخه‌های دین زرتشتی نیز وجود داشت، اشاره می‌کند.
فرایند:
زردشت و آموزه‌های او در اشعار قند پارسی همواره به‌عنوان نماد خرد، یکتاپرستی و روشنی مطرح شده‌اند. فردوسی، نظامی، مولانا و دیگران به شیوه‌های مختلف به او پرداخته‌اند.
به سلامت
نگارنده محترم زرتشت آریایی دیگرو ابراهیم بت شکن دیگر است و آنچه مولانا گفته یک کلک زبانی بیانی است شعر امروز کاوه محسنی بروجردی