عوامل ثابت و متغیر، عواملی هستند که جیوپولیتیک رامتاثرمی‌سازند و عوامل ثابت، عبارت انداز چگونگی قرار گرفتن یک نقطه درروی کرّه زمین که حالت عمومی یا نسبی داشته باشند. در مطالعات سیاسی جغرافیایی ، حدود وپویایی‌های هر کشور در امور بین المللی به موقعیت جغرافیایی آن بستگی دارد و موقعیت جغرافیایی آن با همسایگان قدرتمند یا ناتوان همچنان مناسبات‌اش با جهان،وابسته است.
کشورهایی محاط به خشکی به دریا راه ندارند ومرزهای آنان رادریاچه‌ها یا خطوط مرزی کشوردیگرجدا کرده است. واقع‌شدن درخشکی به کشورهای که این ویژگی را دارند، منافع و چالش‌هایی را نیزبه همراه دارد و همیشه در تنگناواقع می‌شوند و در بازاراقتصاد نیزمتأثر می‌باشند. بنابراین، از نگاه جیوستراتیژیک به‌خاطر وصل‌شدن به راه‌های آبی، نیازمند به دیگران باشد، هرگز به ثبات سیاسی نخواهد رسید و اگرکشوری که برای وصل‌شدن به راه های آبی به همسایگان نیازمندنباشد، از امنیت واقتصاد خوب بهره مند خواهد شد. نمونه اولی افغانستان و دومی می‌توان کشورکوهستانی سویس را مثال آورد.
در عرصه بین المللی، موقعیت جغرافیایی مناسب و وجودانسانهای پویا و ماهر و با توجه به موقعیت جغرافیایی می تواند عامل موفقیت یک کشور باشد. همین گونه، بی پروایی به وضعیت جغرافیایی عامل بحرانی جیو پولیتیکی به شمار می‌رود. کشوریکه موقعیت راهبردی دارد، اگر به گونه ای راهبردی وارد عمل شود،می‌تواند در شاهراه توسعه گام بردارد و در غیر آن، مانندافغانستان به کانون بحران تبدیل می شود.
“از گذشته های دور، دسترسی به آبهای آزاد یکی ازعوامل مهم گسترده جویی کشورها بوده است. این پنداشت عام وجود دارد که دراختیار داشتن آبهای آزاد شرط بایسته برای رسیدن به قدرت جهانی است. بیشتر پژوهشگران،مداخله نظامی شوروی پیشین به افغانستان را دنباله سیاست‌هایی پیشین روسیه تزاری برای دسترسی به آبهای گرم دانسته اند ، کامل‌ترین موقعیت دریایی،موقعیت جزیره یی است که برقراری ارتباط زمینی با آن جز ازطریق آب ممکن نیست مانند جاپان و انگلستان.
همه جزایر جهان دارای نقشه جغرافیایی راهبردی جیوراهبردی و اهداف سیاسی جغرافیایی و جیوپلیتیکی هستند موتر جیملرنیز در تعریف جیو راهبردی می گوید: “جیو راهبردی یعنی علم وهنرِ پیوندپویایی‌های مبتنی برفاکتور سیاست، استراتیژی،جغرافیا و برخورداری از این پیونددر حرکات راهبردی نظامی است. دکتر حافظ نیا جیو راهبرد را علم روابط جیوپلیتک با راهبرد دانسته وتأکید ورزیده است که برای طراح نظامی و شرکت مؤثر در جنگ یاحتا فهم درست راهبرد و تاکتیک نظامی آگاهی از تأثیر عوامل جغرافیایی بر عملیات نظامی نیازدارد.” بر پایه اینرویکرد ترکیب جغرافیایی مسائل جهانی و عوامل راهبردی مناطق جغرافیایی ویژه ای شکل می‌دهدکه از آن می‌توان به منطقه جیوراهبردی تعبیر نمود.
ایولاکوست و بئتریس ژیبلن میپندارند که: “واژه جئوراهبرد وبهره گیری یی که از آن در برخی امور مرتبط با روابط قدرت می‌شودبر اهمیت اشکال جغرافیایی تاکید می‌کند. این اشکال جغرافیایی خود راحتی پس از پیروزی ها تا مدت‌های دراز حفظ می‌کنند”. دلیل این امر آن است که فلان تنگه ،فلان منبع نفت، فلان شهربزرگ، فلان سرزمین تباری و حتی فلان مکان نمادین منافع خاصی رادر نگاه قدرت‌های رقیب جلوه می‌دهند که همین منافع و گاه یکی از آنها، ابزارمهمی برای تضمین کنترول ممتد و تملک آن سرزمین ها برای رویارویی با رخنه رقیب درآن مکان شمارمی‌شوند. براین نمونه ذخایر نفت خلیج فارس دارای منافع جیو راهبرد مهم بین المللی هستند.
تنگه جبل‌الطارق و تنگه‌های بسفرو داردانل، گذرگا ه و کانال سوئز،تنگه باب‌المندب و تنگه‌هرمز ازدهه‌هایپیش و حتااز سده‌ها پیش، موضوع رقابت های جیو راهبردی بوده‌اند.” این رقابت‌های راهبردیی مربوط به رهبران حکومت‌ها و ستادهای ارتش کشورهاست. آنها کمابیشاین رقابت‌های دائمی خود را پنهان نگاه می دارند و تنها در شرایط بروزبحران یا در لحظه‌ای و حتا پس از انجام مقاصد شان آنها راموضوع مناظره جیوپولیتیکی میانشهروندان کشور خود یا درتراز بین المللی قرار می‌دهند
ادامه دارد
