رولا غنى یا بقول اشرف غنى، بى بى گل به روزنامه ى تایمز لندن گفته است که قانون بالاى دوستم عملى شده و او در حبس خانگى بسر مى برد.
ابراز نظر خانم خارجى و نصرانى رئیس جمهور که هیچ سمت رسمى و اجرایى جزء لقب اعزازى بانوى اول کشور ندارد، بزرگترین توهین به یک رهبر قومى و جنرال کارکشته ایست که سالها در صحنه ى سیاسى و نظامى کشور فعال بوده و در شکلدهى تحولات سه دهه ى اخیر نقش پر رنگى ایفاء نموده است. بشرط آنکه چنین ظرافت و ظرفیتى در جنرال باقى مانده باشد.
در تداوم بهانه جویى ها و توطئه گرى هاى ارگ در راستاى حذف یا تضعیف جنرال دوستم و تحرکات نظامى او در شمال که اتهام تصفیه ى قومى را بر او وارد نمود همراه با زندانى نمودن و تجاوز جنسى بر احمد ایشچى، زمینه چنان فراهم شد تا معاون اول ریاست جمهورى از صحنه ى فعال قدرت به انزواى حصر خانگى سوق داده شود.
زورگویى ها و قدرت نمایى دو طرف که اوضاع را بوخامت بیشتر کشانید، پاى گرانتور هاى سیاسى و نژادى دوستم ، چون ازبکستان و ترکیه را به صحنه کشید. این امر اشرف غنى را که مصمم بر معرفى متحد سیاسى دیروز و رقیب سرسخت امروزش به محکمه ناقضین حقوق بشر شده بود، منصرف کرد، و به حبس خانگى او اکتفاء نمود. دوستم با خوشباورى و سوء برداشت از این تفاهمات، خواست بى سر و صدا بمقام رسمى اش برگردد که با واکنش تند ارگ مبنى بر محاصره و تهدید به دستگیرى وى مواجه گردید. که سرانجام با یک داروى مسکن، توافق اضطرارى اوضاع موقتاً و ظاهراً بحالت عادى برگشت اما دوستم همچنان خانه نشین باقى ماند.
قرائن و شواهد چنان بازگو مى کند که شیرازه ى اتحاد و مشارکت سیاسى دوستم و ارگ بطور قابل ملاحظه ى از هم پاشیده و قابل ترمیم نمیباشد. اما بنابر وساطت خارجى، ارگ در عوض دوباره برنگشتن دوستم به مقام قبلى اش، از کشاندن پاى وى به محاکمه انصراف ورزیده است. روى همین ملحوظ بود که دوستم در اولین قدم از عقب نشینى تکتیکى اش از صحنه ى سیاسى، باتور دوستم پسر ارشدش را منحیث جانشین خود در رهبرى حزب جنبش مقتدمتاً بعنوان سر پرست تعیین نمود.
اخبار درز نموده از ارگ و حواریون جنرال دوستم به این نکته صحه مى گذارد که مذاکرات محرمانه ى میان او و ارگ جریان دارد تا از معاونیت اول ریاست جمهورى نیز با امتیاز معرفى فرد دیگرى بجایش استعفاء دهد. هر چند او با دفع الوقت و بهانه ى سفر به ترکیه ، میخواهد از زیر این بار طفره رود. اما شرط رفع موانع سفرش به ترکیه، ظاهراً موکول به توافق در خصوص همین موضوع شده است.
علیرغم مخالفت هاى درونگروهى حزب جنبش و عدم موافقت تیم ارگ، دوستم اصرار دارد تا نه تنها پسر دوهمش، یار محمد دوستم را جاگزین خود در این سمت نماید. بلکه زمینه را براى ورود دخترش آسیا آى جمال به پارلمان نیز مساعد سازد، تا در سایه ى قدرت فرزندانش، هم آبروى از دست رفته اش را اعاده نماید و هم از آسیب ها و دسیسه هاى احتمالى مخالفانش در امان باشد. پر واضح است که دوستم بساده گى حاضر به این عقبگرد و انعطاف نشده است. بلکه فشار هاى ارگ، توأم با جا خالى کردن و مشوره هاى متحدان سیاسى خارجى اش او را وادار به این موقفگیرى نموده است. ناگفته نماند که کرکتر ماجراجو و نظامى دوستم که در سالهاى بحران، ممد سیاست هاى افغانى دو کشور ترکیه و ازبکستان بوده، در حال حاضر با رویکرد جدید این کشور ها در قبال اوضاع جدید کشورما همخوانى ندارد. دوستم بیشتر به دست شکسته ى که آویزه ى گردن آنهاست مشابهت دارد. برعکس فرزندانش که متعلق به نسل نوى از آغازاده گان افغانستان اند نه تنها دانش آموخته و پرورش یافته در محیط هاى امن خارج از کشورند بلکه دست آموز و دست پرورده ى کشور ترکیه نیز اند که کاربرد بیشترى در سیاستهاى جدید آنکشور ها دارند.
در صورتى که اظهار نظر غیر رسمى و اهانت آمیز بانوى اول کشور، باعث واکنش منفى دوستم و متشنج تر شدن بیشتر اوضاع نگردد. پرونده ى دوستم در تداوم پروسه فرسایشى و تدریجى تفاهمش با ارگ، در آرشیف تاریخ بایگانى خواهد شد و به داستان پرماجرا و مملو از فراز و نشیب یکى از وارثان بحران چندین ساله ى کشور، نقطه ى پایان گذاشته خواهد شد.
