بررسی ترکیب جدید مجلس نمایندگان افغانستان

 

در بخش اول این تحقیق، سعی شده تا ترکیب نمایندگان مجلس نمایندگان جدید از لحاظ گرایشات سیاسی مورد بررسی قرار گیرد و جناح‏های مشخص سیاسی به خصوص سه جناح عمده گروه‏های طرفدار حکومت، گروه‏های اپوزیسیون و چهره‏های مستقل و کیفیت فعالیت آن‏ها شناسایی گردد. در این قسمت، نگاهی به گرایش‏های حزبی در میان نمایندگان جدید مردم در ولسی‏جرگه شده و اطلاعات جمع‏آوری شده پژوهشکده مطالعات پارلمانی مرکز مطالعات استراتژیک کابل در این زمینه ارائه شده است.

بررسی گرایش‏های سیاسی در ترکیب نمایندگان مجلس دوم

 ۱ـ گروه حکومت

در مورد گروه‏های طرفدار حکومت، آن‏چه که مشخص است، این گروه‏ها در نتیجه قاطعیت و شفافیت در عمل‏کرد کمیسیون‏های انتخاباتی و ایستادگی این کمیسیون‏ها در برابر فشارها و درخواست‏های غیرقانونی حلقات حکومتی، در این دوره از فعالیت مجلس نمایندگان، برخلاف انتظارشان نتوانسته‏اند حضور قابل توجهی داشته باشند. اما برخی مسائل و گرایشات دیگر وجود دارد که می‏تواند در مجموع، بر تعداد نمایندگان طرفدار حکومت بیافزاید. یکی از این گرایشات، تمایل حزب اسلامی افغانستان و نمایندگان و هواداران این حزب به حکومت است. البته احتمال این مسئله نیز وجود دارد که گروه‏هایی از میان چهره‏های مستقل، در موضع‏گیری‏های مختلف، موضع جناح حکومت را اختیار کنند و با این جناح هماهنگ شوند؛ به عنوان مثال، گروه‏های تاجر و سرمایه‏دار در داخل مجلس نمایندگان که به نظر می‏رسد تعدادشان این‏بار بیش از دوره قبلی است. 

 ۲ـ گروه اپوزیسیون  

در مقابل گروه یا گروه‏های طرفدار حکومت در مجلس نمایندگان جدید، حضور اپوزیسیون در این دوره، به لحاظ حضور برخی از افراد و چهره‏های شاخص، قوی‏تر و چشم‏گیرتر خواهد بود. داکتر عبدالله، رهبر ائتلاف تغییر و امید پس از اعلام نتیجه نهایی انتخابات پارلمانی، اعلان کرد که ۹۰ نفر از چهره‏های مرتبط به این ائتلاف به مجلس نمایندگان جدید راه‏ یافته‏اند. البته با توجه به تلاش‏های مرکز مطالعات استراتژیک کابل، ما نتوانستیم چنین لیستی را به دست بیاوریم. 

 یک انتقاد در مورد ادعای لیست ۹۰ نفری نمایندگان ائتلاف تغییر و امید این است که این ائتلاف یک تعداد از کسانی که منتقد حکومت و به نوعی اپوزیسیون هستند، اما عناصری مستقل می‏باشند را نیز جزء نیروهای خود حساب کرده است.  

در کنار این ائتلاف، ما شاهد حضور چهره‏های شاخص اپوزیسیون در مجلس جدید، از جمله حفیظ منصور، عبدالطیف پدرام، حاجی عبدالظاهر قدیر فرزند حاجی عبدالقدیر، وزیر فوائد عامه کابینه دولت انتقالی افغانستان که در آن زمان ترور شد، و… هستیم، اما این مسئله به این معنا نیست که این چهره‏ها، رویکردها و موضع‏گیری‏های یکسان و به تبع آن، یک جریان واحد، هماهنگ و قوی اپوزیسیون را در داخل مجلس به وجود آورند. به این سبب، تردیدهایی در مورد شکل‏گیری یک اپوزیسیون قوی و جدی در داخل ولسی‏جرگه جدید وجود دارد. در عین حال، با توجه به حضور چهره‏های شاخص اپوزیسیون در مجلس دوم، برخی این تحلیل را رد می‏کنند که گویا، اپوزیسیون در این مجلس، اکثریت را در اختیار خواهد داشت. 

 ۳ـ طیف مستقل  

در کنار دو گروه طرفدار حکومت و اپوزیسیون، بر اساس نتایج نهایی دومین انتخابات ولسی‏جرگه، اکثریت را در مجلس نمایندگان جدید، چهره‏های مستقل تشکیل می‏دهند. بر اساس اطلاعات جمع‏آوری شده توسط مرکز مطالعات استراتژیک کابل، اکثر اعضای مجلس نمایندگان جدید، چهره‏های مستقل هستند؛ البته این طیف نیز در میان خود دارای گرایشات مختلف سیاسی و حزبی، قومی، فکری و هم‏چنین اقتصادی می‏باشند و ممکن در جریان موضع‏گیری‏های سیاسی، یکی از دو جناح دیگر را اختیار کنند. 

 در نتیجه تلاش‏های مرکز مطالعات استراتژیک کابل، ۱۲۱ نفر دارای گرایش‏های سیاسی در میان نمایندگان ولسی‏جرگه جدید مشخص گردیده و برای ۱۲۸ نفر دیگر، گرایش حزبی مشخصی به دست نیامده و این نمایندگان در جمع وکلای مستقل قرار گرفته‏اند که ۵۱ درصد مجموع نمایندگان را به خود اختصاص داده‏اند.

تفکیک نمایندگان بر اساس گرایشات حزبی 

برای نگاهی دقیق‏تر به گرایشات حزبی در پارلمان جدید، پژوهشکده مطالعات پارلمانی مرکز مطالعات استراتژیک کابل در این بخش تا حد توان تلاش کرده گرایشات و تمایلات حزبی نمایندگان دومین ولسی‏جرگه کشور را به دست آورد.  

الف ـ حزب اسلامی  

بر اساس اطلاعات پژوهشکده مطالعات پارلمانی مرکز مطالعات استراتژیک کابل، حزب اسلامی که به ریاست عبدالهادی ارغندیوال در وزارت عدلیه ثبت شده، در مجموع ۱۶ درصد کل نمایندگان ولسی‏جرگه جدید یا ۴۱ نماینده را به خود اختصاص داده است. این ۴۱ نماینده شامل ۲۴ نماینده عضو حزب اسلامی و ۱۷ نماینده متمایل به این حزب می‏باشد.  

ب ـ جمعیت اسلامی 

به دنبال حزب اسلامی، حزب جمعیت اسلامی، بیشترین نماینده، هوادار و وکلای با سابقه این حزب را به خود اختصاص داده است. بر اساس اطلاعات جمع‏آوری شده، ۱۴ تن از اعضای این حزب، ۱۳ تن از متمایلین به جمعیت و ۸ نماینده با سابقه جمعیت اسلامی در میان نمایندگان دومین ولسی‏جرگه دیده می‏شود که ۱۴ درصد کل نمایندگان را تشکیل می‏دهند. 

 ج ـ در کنار حزب اسلامی و حزب جمعیت اسلامی، حزب دیگری که بیشترین نماینده را در ترکیب مجلس دوم به خود اختصاص داده، “حزب وحدت اسلامی” مردم افغانستان به رهبری حاجی محمد محقق و از احزاب شیعی است که توانسته ۸ نماینده از هواداران خود را به شمول رئیس این حزب، وارد مجلس نمایندگان کند و ۳ درصد از کل نمایندگان را به خود اختصاص دهد. 

 د ـ پس از حزب وحدت اسلامی مردم افغانستان، حزب اسلامی افغانستان به رهبری کریم خلیلی، معاون دوم رئیس‏جمهور، صرف توانسته ۵ نماینده را به مجلس نمایندگان بفرستد و ۲ درصد از کل اعضای مجلس را به خود اختصاص دهد. 

هـ ـ “حزب پیوند ملی افغانستان” به رهبری سید منصور نادری نیز ۴ نماینده در مجلس جدید دارند که ۳ تن آن از خانواده نادری به شمول سید منصور نادری است و فرد چهارم نیز از مریدان سید منصور نادری و اسماعیلیه است که از کابل به مجلس نمایندگان راه یافته است.  

و ـ احزاب چپ که مربوط به جریان‏های کمونیستی هستند نیز در کل ۴ نماینده در مجلس دارند. البته چهره‏های شاخص این احزاب چون سید محمد گلاب‏زوی، کبیر رنجبر و نورالحق علومی، نتوانسته‏اند به مجلس راه پیدا کنند.  

ی ـ حزب جنبش اسلامی افغانستان به رهبری عبدالرشید دوستم نیز صرف توانسته ۴ نماینده به مجلس بفرستد.  

ن ـ حزب افغان ملت هم که در این دوره از انتخابات پارلمانی، شکست سختی خورده، یک نامزد مشخص و ۲ نامزد متمایل به خود را در ترکیب پارلمان جدید با خود دارد.  

ک ـ در مورد باقی احزاب نیز باید گفت که صرف رئیس و موسس و یا یک عضو از این احزاب توانسته‏اند به مجلس راه پیدا کنند.

گرایشات قومی در پارلمان جدید  

به لحاظ مرزبندی‏های قومی، ما شاهد یک تحول و دگرگونی قابل توجه در پارلمان جدید هستیم. بر اساس این دگرگونی، تعداد نمایندگان مربوط به قوم هزاره به دلیل اشتراک گسترده مردم این قوم در انتخابات، به طور قابل ملاحظه‏ای افزایش یافته و در مقابل از تعداد نمایندگان مربوط به قوم پشتون، کاسته شده است. بر این اساس، تحقیق حاضر به این نتیجه رسیده است که در پارلمان جدید، مسائل قومی حتی بیشتر از پارلمان گذشته مطرح خواهد بود.  

تفکیک نمایندگان ولسی‏جرگه جدید بر اساس قومیت:  

الف ـ پشتون‏ها: 

بر اساس تحقیق مرکز مطالعات استراتژیک کابل، پشتون‏ها در پارلمان جدید دارای ۹۶ نماینده از مجموع ۲۴۹ نماینده می‏باشد که ۳۹ درصد کل اعضای جدید مجلس نمایندگان را تشکیل می‏دهد، در حالی‏که این قوم در پارلمان گذشته، ۱۰۲ نماینده داشت.  

ب ـ تاجیک‏ها 

۲۱ درصد از مجموع نمایندگان مجلس جدید یعنی برابر با ۵۳ نماینده از قوم تاجیک هستند. این در حالی است که در پارلمان گذشته، قوم تاجیک ۵۹ نماینده را در اختیار داشت. 

 ج ـ‌ هزاره‏ها: 

۲۵ درصد از مجموع نمایندگان ولسی‏جرگه جدید با ۶۱ نماینده، از آن قوم هزاره است. این قوم در دومین انتخابات پارلمانی، حضوری گسترده و چشم‏گیر داشت و در نهایت توانست نمایندگان بیشتری را به مجلس بفرستد. این در حالی است که قوم هزاره در پارلمان گذشته ۴۳ نماینده داشتند. اختصاص تمام کرسی‏های ولایت غزنی به نمایندگان هزاره، به حضور این قوم در پارلمان جدید، هویت و اقتدار بیشتری بخشیده است.  

د ـ ازبک‏ها: 
قوم ازبک در ترکیب نمایندگان جدید ولسی‏جرگه، دارای ۱۵ چهره است که ۶ درصد مجموع نمایندگان را تشکیل می‏دهد.  

هـ ـ ایماق‏ها: 
بعد از قوم ازبک، قوم ایماق با ۳ درصد مجموع نمایندگان و با ۸ نماینده در ترکیب مجلس نمایندگان جدید حضور دارد.  

ی ـ عرب‏ها: 
۳ درصد از مجموع نمایندگان در ترکیب اعضای جدید ولسی‏جرگه، از قوم عرب می‏باشد. این قوم دارای ۸ نماینده در مجلس جدید نمایندگان است.  

هـ ـ ترکمن‏ها: 
قوم ترکمن با ۳ نماینده در فهرست نهایی مجلس نمایندگان جدید، ۱ درصد از مجموع نمایندگان ولسی‏جرگه را به خود اختصاص داده است.  

ن ـ نورستانی‏ها: 
قوم نورستانی ۲ نماینده در مجلس نمایندگان جدید دارد که هر دوی آن‏ها مربوط به ولایت نورستان می‏باشد. 

ک ـ بلوچ‏ها: 
قوم بلوچ صرف یک نماینده در ترکیب پارلمان جدید دارد که از ولایت نیمروز است.  

گ ـ پشه‏ای‏ها: 
قوم پشه‏ای نیز صرف یک نماینده در ترکیب پارلمان جدید دارد که از ولایت ننگرهار است.  

ل ـ ترک‏ها: 
قوم ترک تنها یک نماینده در ترکیب ولسی‏جرگه جدید دارد که از ولایت باغیس است.

گرایشات ایدئولوژیک در ترکیب مجلس نمایندگان جدید  

در مورد گرایشات ایدئولوژیک در ترکیب مجلس نمایندگان جدید، یک تغییر محسوس دیگر، تغییر در گرایشات ایدئولوژیک در ترکیب پارلمان جدید می‏باشد. گفته می‌شود بیشتر از ۹۰ درصد نماینده‌های پارلمان جدید یا مستقیما مربوط به گروه‏های جهادی هستند و یا هم به نحوی از سوی آن‏ها مورد حمایت بوده‏اند. البته بر اساس یک تحلیل، چهره‏های جهادی پیروز، چهره‏هایی نو و در واقع نسل دوم از مجاهدین هستند، نسل جدیدی که در زمان جهاد جوان و کوچک بودند، اما با تفکر جدید خودشان توانستند به پارلمان راه پیدا بکنند.  

بر اساس بررسی‏هایی که در فهرست این دوره صورت گرفته، از افراد شاخص مربوط به جریان‏های کمونیستی گذشته نسبت به دور پیشین اندک دیده می‏شود. هم‏چنین در ترکیب پارلمان جدید چهره‏هایی که گرایشات لیبرال یا سکولار دارند یا اصطلاحا به آن‏ها تکنوکرات گفته می‏شود و در میان عوام به غربی‏ها شهرت دارند، کمتر دیده می‏شوند.  

نکته قابل توجه دیگر، این‏که در دوره گذشته تعدادی از افراد مرتبط با طالبان توانستند خود را کاندید کنند و به پارلمان راه بیابند، از جمله ملاعبدالسلام راکتی و دیگران، اما در این دوره نظر به ناامنی‏ها و دیگر این‏که مردم هم به این چهره‏ها رأی ندادند، چهره‏های مشخصی از مرتبطین با طالبان به ولسی‏جرگه راه نیافته‏اند.

 چالش‏های پیش روی پارلمان جدید  

الف ـ تعامل پارلمان جدید با قوه مجریه  

یکی از چالش‏های عمده در برابر ولسی‏جرگه گذشته، تقابل قوه مجریه با قوه مقننه بود که در نهایت، موجب شد تا قوه مقننه نتواند جایگاه واقعی خود را در جامعه به دست آورد. این تقابل‏ در طول سال‏های گذشته از نظارت بر عمل‏کرد حکومت گرفته تا تصویب قوانین، موجب شد تا پتانسیل و ظرفیت‏های موجود در دو قوه خصوصا در قوه مقننه، صرف تنش‏ها و اصطکاک‏های سیاسی شد و نتیجه آن، مستقیما بر وضعیت مردم افغانستان، وارد آمد.  

 پیرامون تعامل قوه مجریه با قوه مقننه در پارلمان جدید، به نظر می‏رسد با توجه به موضع‏گیری‏های رئیس‏جمهور در مورد نتایج نهایی انتخابات پارلمانی و عدم تأمین منافع و خواسته‏های گروه‏های حکومتی در این انتخابات، شاهد تقابل‏های جدی و بیشتری در روابط میان دو قوه باشیم، به خصوص این‏که با مداخلات آشکار و پنهان رئیس‏جمهور و حلقات فشار حکومتی، اصل تفکیک قوا میان سه قوه نیز از بین رفته و قانون اساسی نقض شده است. در قضیه انتخابات اخیر شاهد هستیم که پای لوی سارنوالی و ستره محکمه یا به عبارتی پای قوه قضائیه نیز به جنجال‏های پشت پرده انتخابات کشیده شده و این قوه نیز همانند برخی موارد در گذشته، بار دیگر در صدد تأمین خواسته‏ها و منافع حکومت برآمده است.  

از سوی دیگر، رئیس‏جمهور بنابر فیصله دادگاه ویژه بررسی شکایات انتخاباتی، زمان افتتاح پارلمان جدی را برخلاف آمادگی‏ها و وعده‏های داده شده، یک ماه به تعویق انداخت و به سوم حوت موکول کرد. این در شرایطی است که مجلس نمایندگان اعلام کرده فعالیت خود را ۳ دلو، رسما آغاز خواهد کرد.  

با این وجود، پیرامون تعامل میان قوه مجریه با قوه مقننه در دوره جدید فعالیت‏های پارلمانی، باید گفت که به نظر نمی‏رسد حداقل رابطه‏ای بهتر از رابطه گذشته حکومت با مجلس نمایندگان، در دوره جدید فعالیت‏های ولسی‏جرگه به وجود بیاید، چه این‏که احتمال می‏رود تقابل میان این دو قوه، جدی‏تر از قبل ظاهر شود.  

ب ـ چالش‏های ساختاری و ملی پیش روی مجلس نمایندگان جدید  

ولسی‏جرگه افغانستان در اولین دوره خود پس از حاکمیت طالبان، با چالش‏های اساسی و عمده‏ای روبه‏رو بود که این چالش‏ها در پارلمان جدید نیز رویاروی نمایندگان مردم خواهد بود. در یک نگاه، می‏توان چالش‏های فرا روی نمایندگان مردم را به چالش‏های ساختاری که مربوط به امور داخلی مجلس می‏شود و چالش‏های ملی اشاره کرد.

 

 

__

از مدیریت جاودان:

«سایت جاودان» اصلیت و صحت معلومات ارائه شده در گزارش را تصدیق نمی کند؛ “مرکز مطالعات استراتژیک کابل” مسئولیت آن را به عهده دارد.  

گزارش بی بی سی در این مورد: