«تا زمانی که پشتون های قبیله ای در نظام سیاسی افغانستان در اکثریت نباشند و مشکل کشمیر میان هند و پاکستان حل نشود، ثبات در افغانستان تامین نخواهد شد.»
این جملات سیاستمداران پاکستانی است که در یک بحث در آلمان ارایه کردند.
تعدادی از مقام ها و پژوهشگران مراکز تحقیقات استراتژیک پاکستان در بحثی در مورد «امنیت منطقه آسیای جنوبی» در شهر برلین آلمان، نکته هایی را که تاهنوز به صورت رسمی از سوی مقام های پاکستان مطرح نشده بودند، بیان کردند.
هرچند موضوع اصلی این بحث که توسط بنیاد «فریدریش ایبرت» راه اندازی شده بود، گفتگو در مورد «امنیت منطقه آسیای جنوبی» و نقش پاکستان در آن به صورت کل بود، اما نکته محوری بحث معضل افغانستان بود. اشتراک کنندگان این بحث به صورت رسمی از دولت پاکستان نمایندگی نمی کردند، اما دیدگاه عمومی حکومت و استراتژیست های این کشور را ترسیم کردند.
مقام ها و محققین پاکستانی این بحث، مواردی را به عنوان راه حل مشکل افغانستان بیان کردند، اما به نظر می رسد، این موارد، بیشتر بازتاب دهنده نگرانی هایی است که پاکستان در مورد آینده اش در منطقه دارد. «پشتون های قبیله ای در حاشیه اند»
داکتر رفعت حسین، رییس بخش مطالعات استراتژیک و دفاعی دانشگاه قاید اعظم، می گوید مشکل افغانستان این است که «پشتون های قبیله ای از نظر سیاسی در اقلیت قرار دارند». او مدعی است که پشتون ها اکثریت را در افغانستان تشکیل می دهند، و اگر اکنون اکثریت نیستند، به این دلیل است که بسیاری پشتون ها مهاجر شده اند.
داکتر حسین که یکی از گردانندگان بحث بود، گفت منظورش «پشتون های قبیله ای جنوب» افغانستان است. او گفت حامد کرزی را به عنوان «شاروال کابل» می شناسد.
گفته های داکتر حسین به این نکته متمرکز است که باید یک اکثریت «پشتون قبیله ای» بر افغانستان حکمروایی داشته باشد.
زیرا به گفته او، پشتون های قبیله ای خود را با ارزش های قانون اساسی افغانستان بیگانه می بینند. او افزود که نتیجه کنونی انتخابات برای پشتون های قبیله ای قابل قبول نیست و تا زمانی که پشتون های قبیله ای از نظر سیاسی خود را در اقلیت ببینند، ثبات در افغانستان تامین نمی شود.
«با طالبان افغانی، افغان ها بجنگید» از دید پاکستان طالبان «پشتون های قبیله ای جنوب» افغانستان هستند که مورد ظلم واقع شده اند. پاکستانی ها این دیدگاه را که از نظر سیاسی طالبان یک گروه استراتژیک منطقه ای هستند، رد می کنند. آن ها می گویند در آینده از این گروه به عنوان «کارت بازی» استفاده نخواهد شد.
جنرال علی محمد جان اورکزی که قبلا مسوول نظامی سرحدی بوده است، گفت طالبان افغانی «مربوط افغانستان» هستند و شاید فقط حدود ده درصد آن ها در پاکستان باشند.
او معتقد است که طالبان در جنوب افغانستان از حمایت مردم برخوردارند و زمینه فعالیت دارند، نیازی نیست که به پاکستان پناه گزینند.
از دید او، حکومت افغانستان نمی تواند از پاکستان انتقاد کند که علیه طالبان مبارزه نمی نماید. او می گوید این وظیفه «نیروهای دولت افغانستان و ناتو» است که در خاک افغانستان علیه طالبان بجنگند. به گفته این مقام پاکستان، کشورش ۸۲۱ پسته مرزی دارد و در مجموع ۱۴۰ هزار سرباز پاکستانی در مرز میان دو کشور مستقر هستند.
آن ها از افغانستان و نیروهای ناتو انتقاد می کنند که فقط ۱۱۲ پسته مرزی دارند. جنرال اوروکزی افزود به دنبال انتقادات کابل، یک بار خواهان ماین گذاری خط مرزی شده اند و بار دیگر خواستار نصب سیم خاردار، اما هر دو مورد از سوی حامد کرزی قبول نشده است.
«دیورند مرز دو کشور است» شاهد حامد، وکیل مدافع ارشد در دادگاه عالی پاکستان، می گوید: «ما ادعای ارضی نداریم، دیورند مرز میان دو کشور است و اگر ادعای ارضی مطرح باشد، از جانب افغانستان است».
جنرال عبدالقادر بلوچ، عضو پارلمان پاکستان می گوید کشورش در مورد آنچه در افغانستان می گذرد و «بر آینده پاکستان تاثیر می گذارد»، نگرانی دارد.
در همین رابطه، فیصل کریم کندی، معاون رییس پارلمان پاکستان گفت در مقابل انتقادهای کابل، آن ها نیز سوال هایی در مورد «بی ثبات سازی بلوچستان توسط سیاستمداران کابل» برای ارایه کردن دارند. او توضیح نداد که سیاستمداران کابل چگونه در پی بی ثبات ساختن بلوچستان هستند.
نگرانی از دست دادن حمایت امریکا مقام ها و پژوهشگران پاکستانی افزودند که آن ها دارند بهای همکاری با غرب در جنگ افغانستان علیه روسیه شوروی را می پردازند، زیرا به گفته آن ها، شورشیان امروزی در دو طرف خط دیورند، «فرزندان جهاد افغانستان علیه روسیه شورشی» هستند. همچنان این نکته را نیز مطرح می کنند که غرب باید مشخص سازد برای چه هدفی در افغانستان آمده است.
در زمان جنگ سرد ایالات متحده امریکا و پاکستان متحد استراتژیک بودند. اما اکنون ایالات متحده امریکا متمایل به هند به نظر می رسد. هند با امضای توافقات تجارتی نه تنها با امریکا بلکه با بسیاری کشورهای غربی دارد روابط اش را گسترش می دهد.
رییس مطالعات استراتژیک و دفاعی دانشگاه قاید اعظم تاکید کرد که سفر باراک اوباما به هندوستان، حساسیت هایی را در پاکستان برانگیخته است. چنین به نظر می رسد که پاکستان به شدت از این که بعد از حل قضیه افغانستان جایگاه منطقه ای اش برای غرب را از دست بدهد، نگرانی دارد.
کریستیان واگنر، از پژوهشگران آلمانی که در یکی از گردانندگان این بحث نیز بود، دقیقا به این نکته اشاره کرد. واگنر گفت سیاست ایالات متحده امریکا در منطقه جنوب آسیا بعد از جنگ سرد تغییر کرده است. به گفته او، پاکستان باید نقش کنونی خود را در منطقه بشناسد.
اشاره واگنر به این نکته است که پاکستان نمی تواند برای امریکا نقشی را داشته باشد که در زمان جنگ سرد داشت. زیرا به گفته او، بعد از جنگ سرد سیاست امریکا در منطقه جنوب آسیا نیز تغییر کرده است.
واکنش ها در این بحث هیچ کسی از افغانستان نمایندگی نمی کرد، اما اشتراک کنندگان پاکستانی با سوال های غالباً انتقادی خبرنگاران رو به رو شدند.
کریستیان واگنر، رییس بخش آسیا در بنیاد «علم و سیاست» در آلمان، از هیات پاکستانی پرسید که براساس کدام قاعده خواهان تشیکل حکومت «اکثریت پشتون های قبیله ای» در افغانستان است، درحالی که این موضوع داخلی افغانستان است. در حالی که سیاستمداران و پژوهشگران پاکستانی تاکید می کنند که در پی «هیچ گونه عمق استراتژیک» در افغانستان نیستند و زمان جنگ سرد گذشته است.
این سیاست مداران پاکستانی می گویند «مشکل افغانستان را درک کرده اند و خواهان حل این مشکل هستند. به گفته آن ها، تا زمانی که «پشتون های قبیله ای» خود را در نظام سیاسی افغانستان در اکثریت احساس نکنند، ثبات در افغانستان تامین نمی شود.
یک خبرنگار امریکایی این سوال را مطرح کرد که چرا آن عده از اعضای طالبان که خواهان مذاکره با حکومت افغانستان هستند، بازداشت می شوند. خبرنگار آلمانی از هیات پاکستانی پرسید، چرا در هر جایی که حمله تروریستی صورت می گیرد، به پاکستان ارتباط دارد. پرسش های دیگر، بر این نکته متمرکز بود که اکثریت اعضای کابینه و پارلمان افغانستان پشتون هستند و رییس جمهور این کشور نیز یک پشتون است، چرا پاکستان باز هم به این مساله تاکید می کند. پاسخ پاکستانی ها این بود که پشتون های شامل در قدرت، از پشتون های قبیله ای نمایندگی نمی توانند.
راه حل منطقه ای اشتراک کنندگان پاکستانی در بحث «امنیت منطقه جنوب آسیا»، تاکید کردند که حل مساله کشمیر و مشکل پاکستان و هندوستان، نقش اساسی در حل بحران افغانستان دارد. برعلاوه، آن ها به نقش دیگر کشورهای همسایه نیز تاکید کردند.
داکتر حسین گفت هندوستان با بازسازی جاده دلارام – زرنج، در تلاش راه یافتن از طریق افغانستان به ایران و آسیای میانه است و چنین چیزی از اهمیت جیواستراتژیک پاکستان می کاهد.
اما واگنر معتقد نیست که همکاری منطقه ای در افغانستان نتیجه بدهد. دلیل نخست او این است که کشورهای منطقه، رقابت های منفی دارند که امکانات عملی موافقت در مورد قضیه افغانستان را تضعیف می کند.
دلیل دوم او این است که اگر کشورهای منطقه در قضیه افغانستان داخل شوند، بیرون کردن آن ها از افغانستان کار مشکلی خواهد بود. به گفته واگنر باید دولت افغانستان در حل بحران این کشور خود نقش اساسی بازی کند.
