وحدت وجود يعني چه؟

علما و فلاسفه و اهل عرفان در مورد وحدت وجود سخنان زيادي دارند و حتي استدلال همديگر را رد هم كرده اند . اين واژه را به ابن عربي نسبت ميدهند در حاليكه ابن عربي اين واژه را به كار نبرده است.  امام غزالي طوسي هم سخنان در مورد وحدت وجود دارد . تعريف كلاسيك وحدت وجود همانا يكتايي خداوند است و هيچ موجودي به جزء از خدا نيست.  اما سوال درين است كه يكتايي خداوند چه سودي به بشريت دارد ؟؟.  توحيد هم تعريف آن اين است كه خداوند يكه و يگانه است و شريك ندارد. باز سوال طرح مي شود كه يكتايي خداوند چه كار انسان را حل مي كند ؟؟

من نه ميخواهم مطالب كه شما در گذشته خوانده ايد تكرار نقل قول كنم .  زيرا نقل قول كردن از گذشتگان خلاف اساسات تحقيقات علمي امروزي است در صورتيكه محقق از خود مطلب براي گفتن نداشته باشد.

وحدت وجود اولا يك كلمه تركيبي است : وحدت  و وجود .  اينجا وحدت يگانگي خداوند است و وجود جهان هستي است كه خداوند خلق كرده است. در گذشته مشكل بود كه وحدت وجود را خوبتر درك كرد زيرا ساينس پيشرفت قابل ملاحظه نكرده بود. اما امروز اين ساينس است كه وحدت وجود را خوبتر به ما بيان مي كند .

زير بناي دين اسلام علم است. يعني بدون علم ما نه مي توانبم مطالب جهان هستي را كه خالق آن خداوند است درك كنيم . قرآن مي گويد كه قل رب زدني علما يعني الها بر علم من بيفزاي. علم يعني همه علوم كه در جهان هستي وجود دارد. و مخصوصا كه علم در پيشرفت است و ايستادگي ندارد . قرآن هم در مورد پيشرفت علم در سوره لقمان مي گويد كه اگر درختان قلم شود و دريا ها رنگ قلم ، سخن خدا ايستادگي ندارد . سخن خدا علم است نه اينكه وحي جديد باشد زيرا وحي تكميل شد و اما پيشرفت علم جريان دارد .

در اساس ، وحدت وجود و توحيد هر دو يكي است زيرا هر دو از يكتايي جهان و خدا سخن مي گويد. حالًا در اثر پيشرفت ساينس مي دانيم كه همه جهان هستي (وجود) نه تنها خدا ، بلكه مخلوق خدا همه با هم يك ساخت و بافت دارد . هيچ چيز از هم جدا نيست و هيچ چيز به باطل نظر به نص قرآن خلق نشده است . وحدت وجود يعني همه جهان هستي با هم هماهنگي دارد و يا با هم مانند خدا  يگانگي دارد . توحيد هم تنها شريك ساختن خدا با كسي يا موجود ديگري نيست بلكه همانا خدا يكي است ، جهان هستي يكي است ، انسان يك انسان است و علم يك علم است و همه به سوي خالق رجعت مي كند. وحدت وجود بستگي و هماهنگي وحدت خدا و انسان و جهان هستي و علم را بيان ميدارد . تا كشف بسيار پيشرفته اي نظام شمسي ، با اينكه حكيمان  مسلمان  اولين كساني  بودند كه رسدخانه را بنا كردند و سيارات را مطالعه كردند . اما در وحدت وجود بگو  مگو  زياد شد . اما ساينس در قرن بيستم به ما گفت كه همه جهان هستي با هم يك بافت دارد و هر زنده جان ، نبات ، حيوان و هر مخلوق درين وحدت وجود يك نقش دارد ” ما خلقنا هذا باطلا” هيچ چيز به باطل خلق نشده است و همه از نگاه تيوري  functionalism با هم ارتباط دارد . اگر يك شي و يا زنده جان و يا نبات قصدا نابود شود نظام جهان هستي بر هم ميخورد. وقتي خداوند مي گويد الذين يفسدون في الارض و لا يصلحون يعني آنانيكه در زمين فساد مي كنند و اصلاح نه مي آورند هدف فساد اخلاقي و اداري و قضائي تنها نيست . اين يك مسله بزرگ ايكولوژي يا زيست باهمي جهان خلقت است كه اگر شما به زمين آلودگي مي كنيد يا ظلم مي كنيد. حيوانات را به نا حق مي كشيد ؛ همه ناهنجاري هاي كه انسان در روي زمين مي كند و محيط زيست را برهم مي زند ظلم است .

وحدت وجود تنها  در يگانگي خداوند نيست بلكه يگانگي خداوند و آنچه در نظام هستي وجود دارد با هم يك است و جدايي ندارد . چنانچه قرآن همه آيات يك نظم دارد و به اساس علم رياضي استوار است كه اگر يك آيه بيجا شود نظم كتاب برهم ميخورد.

شعر سعدي كه به رويت حديث پيامبر ( ص) ساخته شده است

چو عضوي به درد  آورد روزگار –

 دگر عضو ها را نماند قرار

اين بخش شعر ربط دارد نه تنها به جهان آدميت بلكه به جهان وحدت وجود ، يعني وحدت خدا ، خلق خدا و خلقت خدا

توحيد و وحدت وجود وقتي معني پيدا مي كند كه ما همه جهان هستي و خدا را يك بيبينيم در غير آن يكتايي خداوند به بشريت سودي نخواهد داشت . اگر ما در فهم اين موضوع حياتي جهان خلقت ناكام مانيم راز اصلي خلقت خود را كه بسته و وابسته به همين نظام هستيم و از خاك آمده ايم و خاك مي شويم انا لله و انا اليه راجعون ندانسته ايم و از جمله ضالين  خواهيم بود يعني گمراه

اويكه خودش را جزء اين جهان هستي نداند و نداند كه خالق او و جهان هستي يك است و وجود خودش را در وحدت خلقت نبيند مشرك است .

دكتور فريد يونس

سابق استاد امتروپولوژي خاور ميانه و فلسفه اسلامي در دانشگاه ايالتي كليفورنيا