بخش اول
آقای ترامپ بافشاربی سابقه ای پروسه مذاکرات باایران را تحمیل کرد. نخست به جابجائی نیروهای ضربتی به ویژه بمب افگن های رادارگریزوسنگین بیشترازدوملیارددلاری B-2درجزیره “دیگوگارسیا” پرداخت واولتیماتوم دادکه: یامذاکره یاحمله نظامی. درموردشرایط آغازاین روندنامتعارف درروابط بین المللی باشیوه ای که ترامپ به راه انداخته است، صحبت های زیادی صورت گرفته وزوایای مختلف آن موردارزیابی قرارگرفته است. دراینجا مروری داریم درباره احتمالات تقریبی وعواقب این روندنامتعارف.
درزمینه ارزیابی خوداین حادثه وشیوه برخورد، درنخستین روزها دومصاحبه بسیارنمادین ازجانب دوتن ازمتخصصین ایرانی وامریکائی این عرصه صورت گرفت که احتمالات مذاکره وجنگ دراین زمینه رابسیارروشن ومستقیم موردارزیابی قراردادند. این دوتن عبارت اندازآقایان “سیدمحمدمرندی”استاددانشگاه ومشاورتیم مذاکره کننده ایران دردورهای سابق مذاکرات پیرامون معضله اتمی ایران و”اسکات ریتر”افسرنیروی دریائی وبازرس سابق تسلیحاتی امریکا.
نخست آقای “مرندی”باارئه فاکت ها درچهارچوبی وسیع وباجزئیات کارشناسانه درزمینه کاربردامکانات دفاعی وبازدارنده ای که ایران ازآن برخورداراست، معتقدبودکه تبعات یک چنین حمله احتمالی برای امریکابسیارزیانبارخواهدبود ودرنتیجه آرایش جنگی امریکابیشتروسیله اعمال فشارامریکابااتکا برپس منظرتحمیل شکست های سنگین برایران درسوریه ولبنان برای بدست آوردن حداکثرامتیازاست تایک استراتیژی واقعی جنگی.
یک روزبعد اقای “اسکات ریتر”بازرس تسلیحاتی وافسرسابق نیروی دریائی ارتش امریکادرعراق که به مثابه یک تحلیلگرمتخصص تواناوباصلاحیت درعرصه جنگ وسلاح های امروزی وبادیدمنصفانه وعینی شهرت دارد درمصاحبه بادوکتور”گلین دیزن”(Glenn DIesenنویسنده وژئوپولیتولوگ نروژی) معتقدبودکه اگرمذاکرات به نتیجه مطلوب امریکائی هانرسدامریکادست به حمله سنگین وگسترده ای خواهدزدکه دربرابرآن ایران توانائی دفاع رانخواهدداشت. اوباجزئیات وبادقت تمام امکانات دفاعی ایران وامکانات تعرضی امریکاراموردارزیابی قراردادوحتی امکان کاربردسلاح هسته ای به وسیله امریکارامحتمل دانست. یعنی این که استراتیژیست های امریکائی تصمیم قاطع دارندتاکارایران رابه مثابه یک نیروی قابل حساب منطقه ای یک سره کنند.
صحبت های “سیدمحمدمرندی” و”اسکات ریتر” برای مخاطبین عادی که حوادث راصرفاًازدید میکانیکی ومشخصات فنی می نگرندمجاب کننده وجذاب بودوهرکسی برپایه ذوق وجانب داری خودمی توانست سخنان یکی ازاین دوفردمتخصص رامبنای ارزیابی ونتیجه گیری خودبیابد. صحبت های هردومصاحبه کننده بااستدلال بسیارمحکم ومتکی برپیش بینی های بااطمینان وفاکت های دقیق انجام شد ولی بیشتردارای خصوصیت تکنیکی بود. شایدآن چیزی که دراین صحبت هاجایش خالی بود، کانتکست وزمینه امروزی تحقق این اطلاعات وتئوری هاست. دراین شکی نیست که ایران امکانات دفاعی و وسایل فشارومحمل های واقعی اعمال آن هاراداردوازامکانات بازدارندگی وسلاح هائی که بتواندامریکا رادچارمخمصه عملی بسازد هم برخورداراست ومی توانداستراتیژیست های امریکائی رادربرابریک انتخاب دشوارقبل ازاغازماجراجوئی قراربدهد. ازجانب دیگرامرروشنی است که امریکائی هاهم امکانات عملی وتسلیحاتی بسیارکشنده وموثروشیوه های تهاجم ناشناخته ای رادرآستین دارندکه احتمالاًمی تواندایران راباوضع فوق العاده دشواروغم انگیزی مواجه سازد. اگرمحاسبه برپایه تنهاهمین فاکت هاصورت بگیردنتیجه روشن است. یعنی اگر به طورمیکانیکی محاسبه شود نیروهای ضربتی ای که امریکا دراختیاردارد کافی است ایران راسراسرویران کندوایران هم اززیربارآوارچنین جنگی زخم های خونینی برپیکر ارتش وبالاترازآن برحیثیت ومنافع امریکا واردآورد، امااگرکانتکست امروزی ونیروهای حاضردرصحنه وتبعات چنین تهاجمی رادرنظربگیریم به نتایج بسیارمتفاوتی برخواهیم خورد. پس ببینیم دروضع کنونی چه احتمالاتی رامی توان مدنظرگرفت.
نخست ازهمه درتمام این روندهالایه ای ازلاف وگزاف نوع”ترامپی” رانبایدنادیده گرفت. آقای “ترامپ”تاآنجائی که آزادی عمل درکادرریاست جمهوری خودرادارد، همواره شیوه پرسروصداوقماربازانه خودرااعمال می کند. دیده شده که این آقاگاهی چنان برخوردی غیرقابل انتظاردارد که حتی اطرافیانش راهم دچارسرگیجه می سازد. جهان بااین برخورداقای “ترامپ”که به سادگی می تواندروی تصامیم وقرارهای خودپابگذاردو طرحی نودراندازد، به اندازه کافی آشنائی دارد. درموردایران این بارهم غیرمحتمل نخواهدبودکه اوعلیرغم آرایش جنگی سنگینی که راه انداخته، معیاررابسیاربالا درنظرگرفته وتهدیدات راهم متناسب باآن صادرکرده است، اگرطرف مقابل بتواند تنهامقهوراین آرایش ترس آورنشودوتمام زمینه های ذوجوانب این وضع رابه خوبی بسنجدومتناسب باآن عمل کند، شاید بتوان به این نتیجه رسیدکه این بارهم آقای”ترامپ”برگی رادرمیدان قمارانداخته است که بابلوف بسیارگنده ای همراه است وشایدبه آن نتیجه ای که اعلام کرده است نتوانددست بیابد. بهرحال دراین روزهاهوای غرب هوای جنگ است. جنگی که دوعامل متضادمی توانند به مثابه انگیزه درونی آن تلقی شوند. ازاحتمال دراین زمینه گفتم زیرابعیدبه نظرمی رسدکه اگر باعقل سلیم سنجیده شود، چنین جنگ ناروائی که ابعادوتبعات آن تاحدودزیادی ناشناخته اند، دربگیرد. این دوعامل کدام هاستند؟ شاید بتوان گفت که یکی غره شدن بیش ازحد امریکا واسرائیل ازپیروزی درجنگ هائی است که دارای خصوصیت های وحشی گری بی سابقه ای بودوتوانست توازن قوادرخاورمیانه راتغییربدهدوعامل دیگرشکست سنگین غرب جمعی دراوکرائین می باشد.
بهرحال مذاکره شروع شده وبعدازچهاردورمی بینیم که براساس آجندای امریکائی هاپیش نخواهدرفت یعنی آنچه مربوط به نیروی موشکی ایران ونقش آن درمنطقه می شودبه عنوان یک طرح بسیاربی اساس تلقی شده وهیچ عقل سلیمی نمی تواند آن رابپذیرد، طرح کنارگذاشتن نیروهای نیابتی دروضع کنونی جهان هم بی اساس، مسخره وغیرواقعبینانه است. دراین صورت تنهامسئله هسته ای ایران درمیدان باقی می ماند. مزیدبرهمه مذاکره کننده اصلی جانب امریکائی درهردورنقشی تازه درمی اندازدوابهام برابهام پیرامون این مذاکرات می افزاید. بالاخره، علیرغم آنچه تاکنون درعرصه مذاکرات روی داده است ، آیا می توان درباره تداوم ونتیجه آرامش بخش آن برای بشریت امیدواربود؟ امر مسلمی است که درموردمحتوی وفرجام مذاکرات نمی شودازحالاابرازنظرقاطعی کردولی اگر این مذاکرات به نتیجه ای منتهی نشودآیا بازهم می توان آن سان که آقای “اسکات ریتر” می گویدبایدنگرانی این راداشت که امریکا با “قانون زورگوئی جنگل” برایران خواهدتاخت وایران به مثابه کشوری که همین اکنون دربرابرماقراردارددیگروجودنخواهدداشت یعنی اینکه ویران خواهدشد ونخواهدتوانست به آسانی سربلندکند؟ من معتقدم که اگرازبدشانسی روزگاراین جنگ دربگیردتبعات آن به همان اندازه ای که ایران راویران خواهدکردبه خودایالات متحده امریکانیزصدمه خواهدزدواحتمالاًبرای موجودیت اسرائیل نیزدارای اهمیت حیاتی خواهدبود. زیرااین جنگ نه تنهادرصحنه؛ درروی زمین ودرپیکر ایران وپیرامون آن رخ خواهدداد بلکه درروان تمام دنیای اسلام ودرخلوت ” جنوب جهانی” غوغاپرپاخواهدکردودرسناریوئی “درون ضمیری” همه کشورهای اسلامی آینده خودرادرویرانی ایران تجسم خواهندداد. چنین جنگی تکانه بسیارجدیدی درجهت بیداری کشورهای اسلامی خواهدشد. زیرابعدازحوادثی که افغانستان، عراق، لیبیا، سودان، یمن، سوریه، لبنان ویمن دراثرتجاوزبی بندوبارانه امپریالزیم ازسرگذشتاندند، برای هیچ کسی ودرهیچ کشور اسلامی شکی نمیتواند باقی بماند که امریکا خواهان ازپادرآوردن همه کشورهای اسلامی منطقه خاورمیانه بوده وهمه رادرپای رویای ناشدنی اسرائیل بزرگ قربانی خواهدکرد. ازجانب دیگرشایدبتوان سنجیدکه تبعات این جنگ ازجنگ ویتنام هم برای امریکا خطرناک ترخواهدبودزیرا درآن جنگ امریکا، جنگ ومتحددست نشانده خودراباخت ولی دراین جنگ امریکا به طورعلاج ناپذیری ضعیف خواهدشد ونزول امریکا راازمقامی که امروزدرجهان داردشاید بتوان خیلی سریع تروبزرگ ترازتصورعمومی موجود، پیش بینی کرد. درواقع ایران مبدل به ویتنام دوم امریکاامابامشخصات علمی- فنی زندگی درنیمه اول قرن بیست ویکم باتمام تبعات آن خواهدشد.
دراین جنگ (اگر واقع شود) روسیه فراترازآن حدی نقش خواهدداشت که تمام غرب جمعی دراوکرائین عمل کرده است وچین نیزباتمام امکانات آرزوی ازپا درآوردن امریکا راخواهدداشت(شبحِ نقش سلاح های چینی درسرنگونی هواپیماهای ساخت غرب هندی دررودرروئی اخیرنیروهای هوائی هندوپاکستان درروان غربی هاوحشت بپاکرده است). آنچه مسلم است این است که ایران مانند عراق باسرعت سقوط نخواهدکرد. هرلحظه تداوم جنگ برای امریکاحساب خواهدشد. امریکا دروضع کنونی ودراین گوشه دنیاامکان جنک درازمدت راندارد. امریکا، گذشته ازفاصله نامساعدباسرزمینی که موردتجاوزقرارمی دهد، سیستم لوژیستیک وتدارکاتی لازم نیزدراختیارنخواهدداشت زیراتمام علایم جدی تاکنون نشان دهنده این امراندکه استفاده ازپایگاه های منطقه خلیج فارس برای امریکا به صلاح نیست. محیط جنگ بین امریکا وایران به سرعت به محیطی غیرقابل تحمل برای امریکائی ها مبدل خواهدشد. هیچ یک ازکشورهای منطقه درکمک به امریکا درچنین جنگی هیچ منفعتی ندارند واگراحیاناً درزیرفشارکمکی هم به امریکا برسانند، آینده خودرا درپرده ابهام وجودی قرارخواهندداد وازاین ناحیه نگرانی عمیق خواهندداشت.زیراایران بهرحالی باقی خواهدماندودوباره سربلندخواهدکرد. هیچ کشورعربی دراین منطقه ریسک رودرروئی بیجاباایران رانخواهدپذیرفت.
نبایدنادیده گرفته شود که جنگ باایران درقالب هیچ یک ازجنگ هائی که امریکا درخاورمیانه به راه انداخته است نمی گنجد؛ عده ای ازطرفداران امریکاکه کاسه داغ ترازآش رابیادمی آورندجنگ برعلیه ایران رابرق آساوبدترازعراق تصوروآرزومی کنند. نه! وبه طورقطع چنین نخواهدشد. امریکائی هاهم می دانند که چنین نخواهدشد. جای تاسف دراین است که عده ای ازمرتجعین وشاه پرستان بیگانه ازمنافع ملی ایران آرزوی چنین حمله امریکا برایران ویاتجزیه ایران رابابیشرمی وبی هیچ عذاب وجدانی مطرح می سازند. هیچ فردبااحساسی درمنطقه مانمی تواند باچنین آرزوئی سرِسازگاری داشته باشد.
عامل دیگری که دراین معادله رودرروئی احتمالی امریکا وایران نقش جدی خواهدداشت، تجربه ای است که درتقابلی عظیم تاریخی دراوکرائین بین “شرق” و”غرب” به میان آمد.ازیادنبریم که امریکا همراه باهمه اقمارش با تمام نیروازورای اوکرائین درجهت ویرانی وحتی تجزیه وفروپاشی روسیه کمربسته است. درواقع صریح ترین رویاروئی تاریخ همین”شرق” و”غرب”بعدازجنگ جهانی دوم دراوکرائین رخ داد. این رودرروئی سرنوشت تمام روابط واقدامات عملی بعدی هردوطرف رابرای مدت های بسیارطولانی رقم زده است واین وضع حتی بادرنظرداشت پشت سرگذاشتن دوره هائی ازروابط متشنج وبه گرمی گرائیدن موقتی روابط روسیه وامریکا نمی تواند روی این واقعیت پرده بیاندازد. روسیه برای همیشه ازامریکا امیدبریده است. هرنوع تغییرشکلی درروابط این دوقدرت بزرگ نمی تواندطبیعت درونی عمیقاً ناسازگاراین روابط رادگرگون سازد. دراین بزنگاه است که هرنوع حمله نظامی امریکا برایران فرصتی برای روسیه خواهدبودتا هم باتمام قدرت وامکانات درجهت عدم پیروزی امریکابرایران بکوشد وهم آنچه رابرای شناخت سلاح های تاهنوزشناخته ناشده امریکا درمیدان عمل نیازدارددرمیدان چنین جنگی به دست آورد. تازه این یکی ازعوامل دخیل شدن عمیق ووسیع روسیه دراین ماجرامی تواندباشد، درحالیکه عامل اصلی وتعیین کننده بادلایل مشخص وفراوانی می توانداین باشد که اگرامریکا برایران غلبه حاصل کند، ازدیدژئوپولیتیک وسرنوشت آینده روابط جهانی امریکا وروسیه وتناسب نیروها درصحنه بین المللی شکست کامل ایران برای روسیه یک تهلکه جبران ناپذیرخواهدبود. اگرامریکا واسرائیل ایران راویران کنند، امریکا یک گام بسیارمهمی رادرجهت مهارروسیه برداشته است. درصورت تسلط امریکا برایران کمربندتجاوزی ازطریق افغانستان ایران واحتمالاًآذربایجان درجنوب روسیه می تواندشکل بگیرد. بناً دررودرروئی درکادراین جنگ، آنهم درمقیاسی که امریکا وروسیه رادربرابرهم قرارخواهدداد، رودربائیستی نمی تواندکوچک ترین محلی برای اعراب داشته باشد. پس وضع متزلزل وبدون دورنمای محکم روابط ظاهراً گرم کنونی امریکا وروسیه نمی تواندمانع اقدام قاطع وسنگین روسیه درجنگ احتمالی بین امریکا وایران شود.
درنتیجه روسیه با قاطعیت درکنارایران قرارخواهدداشت. پادرمیانی روسیه دراین ماجرابهرشکلی که باشد(جنگ دراوکرائین وحضورجنون آمیزووسیعاًخصمانه غرب جمعی دراین عرصه کارقرارگرفتن روسیه درکنارایران راآسان وبرای همگان ازقبل، قابل هضم ساخته است)سرنوشت این جنگ راتعیین خواهدکرد. امریکا این رابه خوبی می داند. شاید بتوان گفت که امریکا بعدازمداخلات فراون درچچنی، گرجستان وقزاقستان وغیره وبالاخره درجنگ اوکرائین بخت خودرادرجهت دشمنی وتضعیف روسیه تاآخرآزمود واین باراگربرایران حمله صورت بگیردروسیه بخت دفاعی خودراآزمایش خواهدکرد. واما ورود وحضور روسیه دراین جنگ احتمالی چگونه می تواندباشد؟
دورازتصور نخواهدبودکه روسیه هواپیماهای مدرن، سیستم های دافع هوائی حتی پیشرفته ترازS400(که بتواندجواب گوی حمله پیش بینی شده امریکاباشد)، سلاح های اختلال الکترونیک (که روسیه دراین عرصه پیش قدم دنیا است)، خدمات بسیاربااهمیت ماهواره ای، پهبادهای پیشرفته ای که درجنگ اوکرائین کارآئی خودرابه اثبات رسانیده اند، موشک های ضدنیروی دریائی، وغیره وغیره وبالاخره ارائه مشوره های میدانی درعرصه هنررزمی وتاکتیک های عملیاتی درصحنه نبردرابرای ایران ارائه دهد که نتیجه این همکاری هامی تواندیک باردیگر خاطره سرنگونی کاروانی از B52های سقوط داده شده امریکائی درویتنام درآخرین سال های جنگ رابیادآورد. درجهت ناممکن ساختن پیروزی امریکا درایران حتی انتقال تکنولوژی راکتی پیشرفته تربه ایران راهم منطقاً می توان محتمل دانست.
اگرجنگ به درازابکشدمسلماً امریکائی هادچارمشکل لوژیستیکی خواهندشد ولی روس هاتوان پشتیبانی درازمدت ازایران رابه علت برخورداری ازچرخه متناسب تولید جنگ افزارهادرکنارجنگ اوکرائین، توان اقتصادی، سیاست سنجیده شده تعیین اولویت هاورده بندی دوست ودشمن، استقامت درقول وقرار، تجربه ذیقیمت جنگ جهانی دوم وجنگ کنونی دراوکرائین وبعد فاصله نزدیک وهم مرز بودن ازطریق بحیره خزرراخواهندداشت.
آنچه تعیین کننده فرآیند وسرنوشت حوادث کنونی خواهدبوداین است که هیچ استراتیژیست وزمامدارعاقلی که درامریکابامسئله جنگ برعلیه ایران دخیل باشدنمی تواندازیادببردکه براساس ارزیابی های خودغربی ها، ایران درصورت حمله امریکا به سرعت اولین آزمایش سلاح هسته ای راانجام خواهدداد واین می تواندبرمسیرجنگ بزرگ ترین تاثیرممکن رابه بارآورد. تازه این ها، تنهافاکتورهای تاثیرگذاربرروندیک جنگ درازمدت بین امریکا وایران درشرایط کنونی نیستند.
(ادامه دارد)
