یکی از مشکلات علمی کشور های رو به انکشاف و مخصوصا کشور های اسلامی که باعث پسمانی ما مردم شده است سبک تحقیق است . در کشور های مانند مصر و ایران و غیره تحقیق آن است که به کتاب های گذشتگان رجوع می کنند و ازین کتاب و آن کتاب میگیرند و به نشر می سپارند و مطلق فراموش می کنند که این تحقیق نیست بلکه کارکرد دیگران را محقق دوباره با ماخذ می نویسد و محقق چیزی جدیدی پیدا نکرده اســت. در حالیکه حتی در فرهنگ ما تحقیق یعنی پیدا کن. برو یک مسله را تحقیق کن یعنی پیدا کن ، جستجو کن . مثلا در مسایل جنائی می گوییم تحقیق جریان دارد تا حقیقت معلوم شود. در زبان انگلیسی هم research دو باره پیدا کردن معنی میدهد. و این مسله در همه علوم مطرح اســت نه تنها ساینس .
محقق شرقی وقتی به کتاب های دیگران و مقالات دیگران رجوع می کند و برای ما از گذشتگان نقل قول می کند توجه نمی کند که ما مطلب که در گذشته توسط علمای دین ، ساینس ، زبانشناسی و غیره نوشته شده خوانده ایم و می دانیم . حالا تحقیق خودت برای من کدام مطلب جدید را بازگو می کند که من نخوانده باشم . تحقیق آن اســت که شما در اثر تحقیقات یک مطلب جدید را کشف کنید یا بنویسید که کسی دیگر نوشته نباشد. و حتی گذشتگان را به شمول علمای دین و ساینس کار شانرا انتقاد کنید و ثمره کار خود را به مردم پیشکش کنید. یک دلیل که در ایالات متحده امریکا تنها دو در صد نفوس دکتورا میگیرند این اســت که دانشجو نمی تواند یک مسله جدید را که کسی دیگر تحقیق نکرده باشد به هیئت قضات اکادمیک پیشکش کند. یعنی تز دکتورا باید یک موضوع جدید باشد که دیگران کار نکرده باشند و آن را قادر باشد که دانشجو دفاع کند. این بدین معنی نیست که کار های علمی دیگران را نخواند و یا نقل قول نکند و اما در نتیجه باید یک موضوع جدید را کشف کرده باشد و پیشکش اهل علم و معرفت کند .
سبک تحقیق با یک سوال شروع می شود . و تحفیق دامنه پیدا می کند که محقق کوشش می کند تا جواب سوال را پیدا کند . طور مثال زیاد تر از بیست سال قبل من کتاب تساوی جنسی در اسلام را به زبان انگلیسی نوشتم . سوال تحقیق این بود که آیا خداوند عادل اســت یا خیر ؟ اگر عادل اســت پس چطور امکان دارد که یک خدای عادل در مقابل خلقت خودش که زن و مرد باشد تبعیض قائل شود ؟؟ اگر خداوند عادل نیست پس چرا من باید به یک خدای که عادل نیست سجده کنم ؟؟؟. تحقیق من نشان داد که خداوند عادل مطلق اســت و جزیی ترین تبعیض را در خلفت خود نکرده اســت و زن و مرد از نگاه مدنی مساوی اســت . خوانده بودم که زن از قبرغه چپ مرد خلق شده اســت . تحقیق نشان داد که ترجمه غلط باعث شده که همچو چیز مضحک را مردم قبول کنند در حالیکه اصل ترجمه آن حدیث این اســت که زن از سرشت مرد خلق شده اســت نه قبرغه چپ مرد .
بخش دوم تحقیق این اســت که چه را جواب می گوییم . سوال که از خود کردیم جواب می گوییم که قسمیکه گفتیم آیا براستی خداوند بر علیه زنان تبعیض روا داشته اســت یا خیر و بخش آخری تحقیق این اســت که نتیجه گیری می کنیم یعنی چه را ثبوت می کنیم .
علم در انکشاف اســت و ایستادگی ندارد و چون علم در توسعه و تحول اســت تعریف همه مسایل تغییر می کند و این موضوع توسعه و انکشاف علم را قرآن مجید در سوره لقمان گفته است که اگر درختان قلم شود و دریا ها رنگ قلم ، سخن خدا ایستادگی ندارد . خوب ، ما می دانیم که وحی قطع شد و دیگر وحی نمی آید . پس هدف از سخن خدا علم اســت که ایستادگی ندارد . سوال که کرده ایم جواب می گویبم و ثبوت می کنیم که طور مثال خداوند عادل اســت یا اسغفرالله عادل نیست . چون علم ایستادگی ندارد پس از طریق مشاهدات و تحقیق و تعمق علمی ما در ساینس یا دیگر علوم به حقیقت می رسیم و این مسله را هم در جهان بشریت حضرت ابراهیم ع به ما آموخت . حضرت ابراهیم وقتی از مغاره برآمد سنارگان را دید و فکر کرد که خدایش همان اســت . وقتی مهتاب را با زیبایی خاص دید فکر کرد که خدایش همان مهتاب اســت و وقتی آفتاب را دید فکر کرد که خدایش آفتاب اســت و اما وقتی آفتاب غروب کرد به حقیقت رسید که موجودی اســت که همه را کنترل می کند و سجده کرد. حضرت ابراهیم ع باعث به وجود آوردن تحقیقات علمی شد یعنی عین الیقین ( مشاهدات ) علم الیقین ( تفکر و تعقل علمی) و حق الیقین یعنی به حقیقت رسیدن .
امروز یک قاموس زبان که شما حتی پنج سال قبل خریداری کرده باشید به درد نمی خورد زیرا واژه های جدید اضافه شده و یا تعریف واژه ها تغییر کرده اســت . طور مثال اخیرا سازمان یونسکو در پاریس واژه با سواد را دوباره تعریف کرد . باسواد در گذشته به کسی گفته می شد که خواندن و نوشتن را میدانست . امروز اعلان میکند که نی ! باسواد کسی اســت که قادر اســت به خود و دیگران تغییر بیاورد . یعنی شخص باسواد آن کسی اســت که فرهنگ بلند دارد نه هرو مرو خواندن و نوشتن زا آموخته باشد . ما داریم اشخاص باسواد که فرهنگ بلند ندارند یا زن ستیز هستند و یا قوم پرست هستند یعنی که چون فرهنگ بلند ندارند پس سواد ندارند ،
دکتر فرید یونس
استاد بازنشسته ی بشر شناسی خاور میانه و فلسفه اسلامی
