صادرات یا به اصطلاح ارتباط با بازار های خارجی از جمله مواردی میباشد که امروزه اکثریت کشورهای دنیا تلاش میکنند تا مازاد تولیدات داخلی شانرا به منظور رشد و توسعه اقتصادی و حمایت از تولید کنندگان داخلی شان به بازاهای خارجی عرضه نموده تا از این طریق بتوانند به مازاد تجاری دست پیدا نمایند.
با توجه به اینکه تولید محور اصلی پیشرفت و توسعه یک کشور را بدنبال دارد و بستر مناسب برای ایجاد اشتغال و افزایش سطح درآمد ملی را محیا میسازد، الزامی پنداشته میشود که سهولت های لازم جهت رشد تولیدات داخلی روی دست گرفته شود که یکی از آن جمله موارد که میتواند در رشد تولیدات فرآورده های داخلی کمک نماید ایجاد بستر مناسب جهت صادرات یک کشور است که تولید کنندگان داخلی را جهت تولید بیشتر فرآورده های داخلی انگیزه میدهد.
افغانستان کشوریست که کتله عظیمی از نفوس آن بصورت مستقیم و غیر مستقیم جهت امرار معیشت خویش متکی به تولیدات زراعتی و باغداری میباشند که بیش از ۹۰ فیصد تولیدات داخلی افغانستان را در حال حاضر محصولات زراعتی و باغداری تشکیل میدهد به همین دلیل اکثریت تولیدات داخلی کشور مان را فرآورده های زراعتی و باغداری تشکیل میدهد. ولی متاسفانه بدلیل عدم موجودیت سهولت در قسمت صادرات و بازار فروش در خارج از کشور برای محصولات زراعتی و باغداری تولید کنندگان این نوع محصولات را وادار میسازد که فرآورده های تولیدی شانرا بطور فصلی به قیمت ناچیز در بازار های داخلی بفروش برسانند.
با آنکه اقلام صادراتی افغانستان محدود به محصولات زراعتی و باغداری نمیشود و اقلام صادراتی دیگری چون قالین، پست قره قل، سنگ مر مر و سایر اقلام معدنی را نیز شامل میشود ولی با آن هم هنوز مشکلات عمده فراروی صادرات این مجموعه از تولیدات وجود دارد که امید آن میرود با استفاده از بندر چاربهار بدلیل به میان آمدن سهولتهای لازم در جهت ترانزیت، میزان صادارت افغانستان بطور قابل ملاحظه افزایش یابد.
از آنجائیکه انتقال اموال تجاری از مسیر بندر کراچی همیشه برای تجار افغانستان بدلیل سیاست های خصمانه آن کشور زیان بار بوده است، طوریکه بارها توقف دراز مدت اقلام صادراتی افغانستان از سوی حکومت پاکستان نه تنها باعث خرابی محصولات صادراتی افغانستان گردیده بلکه در اکثر موارد ملیون ها دالر هزینه دیمریچ و یا حق توقف بالای صادر کننده گان افغان از سوی آنکشور وضع گردیده است که وجود همچو مشکلات سر راه صادر کنندگان داخلی میتواند تاثیرات منفی و زیان باری بمیان آورد
بنابر آن بند چابهار که در ولایت سیستان و بلوچستان ایران واقع گردیده بدلیل موقعیت راهبردی و مناسب آن نزدیک ترین مسیر برای کشورهای آسیای میانه به آبهای آزاد که محصور به خشکه هستند از جمله افغانستان میباشد. بر اساس آمار موجود چابهار در مقایسه به بندر عباس ۹۰ کیلومتر و در مقایسه به بندر کراچی ۷۰۰ کیلومتر نزدیک تر به مرکز افغانستان واقع گردیده است که استفاده از این مسیر بمنطور صادرات به اندازه قابل ملاحظه ای میزان هزینه ترانزیتی اموال تجاری افغانستان را کاهش میدهد و سهولت های ویژه ای را در امر انتقالات اموال تجاری به خارج از کشور فرآهم مینماید.
چابهار یک فرصت مناسب برای افغانستان در جهت توسعه اقتصادی بخاطر دسترستی آسان و مقرون به صرفه در بازار های خارج و عرضه محصولات داخلی در جهت رشد تولیدات داخلی میباشد که ذیلا به شرح اهمیت موضوع میپردازیم.
- چابهار جایگزین قابل اطمنان در مقابل بندر کراچی
نا امن بودن مسییر ترانزیت بندر کراچی که همیشه مورد تحدید گروه های شورشی در مناطق مرزی بین دو کشور بوده است از یک سو و آسیب پذیری مناسبات دو کشور از سوی دیگر از جمله مواردی بشمار میروند که میتواند به طور قابل ملاحظه ای استفاده از بندر کراچی به عنوان خط ترانزیت برای افغانستان را تحت شعاع قرار بدهد. تجربه نشان داده است که دولت پاکستان با استفاده از سیاست های خصمانه که در برابر دولت افغانتسان دارد هرزگاهی از این مسیر ترانزیتی بخاطر وارد نمودن فشار بالای حکومت افغانستان استفاده ابزاری نموده و تلاش نموده است تا با استفاده از این خط ترانزیتی تجاری فشارهای سیاسی اش را سر دولت مردان افغانستان تحمیل نماید. تا سر انجام اینکه دولت افغانستان را وادار به آن نمود که برای بیرون رفت از این بن بست ترانزیت کالا بفکر بدیلی برای نقل و انتقالات کالای های تجارتی خویش گردد تا مجبور نشود به قیمت باز بودن راه ترانزیتی بندر کراچی توقعات سیاسی پاکستان را بپذیرد. استفاده از بندر چابهار به عنوان مسیر ترانیزیت اموال تجارتی برای افغانستان نسبت به بندر کراچی بمراتب با اطمنان تر و کم ریسک تر خواهد بود که این عامل باعث افزایش میزان صادرات افغانستان خواهد گردید.
- چاپهار بعنوان مسیر کم هزینه و مفید برای افغانستان
از آنجائیکه فاصله بندر تجارتی چابهار الی مناطق مرکزی افغانستان به مراتب کوتاه تر و کم هزینه تر از مسیر بندر کراچی میباشد، این مورد صادر کنندگان داخلی را کمک می نماید تا فرآورده های تولیدی خویش را در وقت و زمان کمتر و همچنین هزینه ترانزیتی کمتر الی منطقه آزاد تجارتی چابهار انتقال بدهند.
یکی از مشکلات عمده که صادر کنندگان افغان از مسیر بندر کراچی داشتند این بود که فرآورده های تولیدی آنها بلخصوص محصولات باغداری مثلا میوه جات تازه الی رسیدن به بندر کراچی و توقف بی مورد محصولات تجار باعث خرابی آن میگردید که از این ناحیه تجار مان زیان و خساره های غیر قابل انکار متقبل میشدند.
حالانکه فاصله ترانزیتی از بندر چاربها الی زرنج مرکز ولایت نیمروز ۷۰۰ کیلومتر میباشد در حالیکه تنها فاصله بندر کراچی الی جلال آباد بیشتر از هزار کیلومتر میباشد.
با توجه به موارد یاد شده صادر کنندگان داخلی مان میتوانند با استفاده از مسیر بندر چابهار نه تنها متقبل هزینه کمتر جهت انتقال اموال تجارتی شان گردند بلکه به وقت و زمان کمتر میتوانند محصولات خویش را به مقصد برسانند.
- وجود تسهیلات لازم برای تجار افغان در بندر چابهار
بر اساس توافقنامه که میان جمهوری اسلامی ایران و افغانستان به امضاء رسیده است، دولت ایران محدوده زمینی به وسعت ۲۵۰ جریب در بندر تجارتی چابهار به بمدت پنجاه سال به اختیار حکومت افغانستان قرار داده است که صادر کنندگان و تجار ملی مان میتوانند با ایجاد تاسیسات زیربنائی، فابریکه ها و گدام ها اموال تجارتی خویش را به بند چابهار انتقال داده ودست به پراسیس فرآورده های تولیدی خویش در آن بندر بزنند و یا با نگهداری محصولات حاصله از سکتور زراعت و باغداری در سرد خانه ها، به موقع فرآورده های تولیدی شانرا تحت نام و عنوان شرکت های تولیدی شان به بازار های جهانی عرضه بدارند که ایجاد سهولت های فوق الذکر بطور قابل ملاحظه روی میزان صادرات افغانستان تاثیر مثبت خواهد گذاشت. این درحالیست که تولیدات افغانستان که ازمسیر پاکستان انتقال داده میشود در آنکشور دوباره مورد پراسیس قرار میگیرد و بنام پاکستان به بازارهای بین الملل عرضه میشود نه بنام افغانستان!
- تاسیس نمایندگی بانک ملی افغانستان و خط پرواز کابل-چابهار
بر اساس توافقنامه موجود بین دو دولت، دولت جمهوری اسلامی افغانستان به منظور ایجاد تسهیلات بانکی در امر مبادلات پولی و انتقالات پولی میتواند نمایندگی بانک ملی افغانستان را در بندر تجارتی آزاد چابهار ایجاد نماید، این مورد تجار مانرا تا به اندازه کافی کمک خواهد نمود تا فعالیت های تجاری شان را بدون ضیاع وقت و با استفاده از بانک ملی افغانستان انجام داده و در امر صادرات و واردات کالاهای تجارتی خویش سرعت بیشتر بخرج بدهند.
و به همین ترتیب این توافق نامه به دولت افغانستان این اجازه را میدهد تا پرواز های مستقیم از کابل الی بندر چابهار و چابهار الی دوبی را روی دست بگیرد که بدون شک تسهیلات فوق الذکر به فعالیت های تجارتی تجار ملی کشور سرعت قابل ملاحظه خواهد بخشید که با استفاده موثر از فرصت های بدست آمده میتوان میزان صادرات تولیدات داخلی را به اندازه کافی افزایش داد و از این طریق نه تنها به توسعه اقتصادی دست خواهد یافت بلکه بدلیل رشد تولیدات داخلی شرایط ایجاد اشتغال و بلترتیب افزایش درآمد ملی دست یافت.
نتیجه گیری
استفاده بهینه از فرصتهای میان آمده در قرارداد چاربهار که همواره یکی از دغدغه های حکومت افغانستان در امر انتقالات اموال تجارتی افغانستان به بازارهای جهانی و دسترسی سهل تر به بنادر آبی بوده است نه تنها باعث بهبود و توسعه اقتصادی افغانتسنان خواهد گردید بلکه این مسیر ترانزیتی فرصت آنرا به حکومت افغانستان میدهد تا حتی المقدور از سیاست های خصمانه پاکستان فاصله گرفته و کمتر متاثر گردد و همین قسم با ایجاد میکانیزم های قابل اجرا بمنظور رشد اقتصادی کشور در پس تشویق و ایجاد سهولت های تجارتی برای تجار ملی افغانستان وارد عمل گردیده تا باشد تجار ملی و تولید کنندگان داخلی مان بتوانند با استفاده از فرصت موجود میزان صادرات فرآورده های تولیدی افغانستان را تحت نام و استندرد ملی افغانستان به بازارهای جهانی افزایش داده و از این طریق دست به رشد و شکوفائی اقتصاد نوپا افغانستان بزنند.
