ترکیه بعد از امپراطوری ‎

نسل جوان در هر کشور بسیار ارزنده است و از نگاه انتروپولوژی دلیل آن این است که جوانان نه تنها انرژی کافی دارند همیشه نظریات جدید دارند و ایده های کهنه برای شان قابل قبول نیست . از  نگاه انتروپولوژی فرهنگی یک دلیل که کشور های ما عقب مانده هستند برای این است که اجتماع اجازه نمیدهد تا نظریات نو جایگزین کهنه شود و حتی به جوانان موقع را مساعد نه می سازند . طور مثال در مسایل سیاسی ما همیشه با نظریات کهنه میخواهیم جامعه نوین را بسازیم و این ناممکن است .

مصطفی کمال مشهور به اتاترک یعنی پدر ترک به این نظر بود که طبقه ملا و مذهبی باعث همه بدبختی شده است و اینها تغییر هم نه می کنند. میدانست که امپراطوری از هم پاشیده است و قوه های مخالف اسلام که هدف شان از پا انداختن امپراطوری بود مصطفی کمال بهترین کسی بود که میخواستند تا أهداف شان به ثمر رسد .هم از بیرون این حمایه صورت گرفت و از درون بالای طبقه جوان سرمایه گزاری کرد. به جای ریفورم مذهبی و مصالحه دست مذهبیون را در مسایل سیاسی و اجتماعی مطلق قطع کرد. اولین کشور اسلامی بود که حقوق زن و مرد را مساوی اعلام کرد و حق میراث مرد برابر به زن شد . ریفورم کمالیست ها بسیار تندگرا بود و هر چه که به نام عنعنه و دین بود باید از بین برده میشد . اتاترک ، مطلق میخواست ترکیه غربی شود. الفبا زبان ترکی را به لاتین تغییر داد. یکشنبه روز  رخصتی شد . لباس تغییر کرد. همه و همه باید از شکل دینی آن خارج میشد. تغییر فرهنگ کاری است بس مشکل و با قانون نمیتوان مردم را تعییر داد. مگر اینکه مردم خود تغییرات در زندگی خود بیاورند. Sécularisation یا غیر دینی سأختن ترکیه نتیجه نداد . در انتخابات سالهای پنجاه مسلمانان به اساس ایجابات دموکراسی عرض اندام کردند و امروز بعد از مبارزه دوام دار شانزده سال است که یک حزب اسلامی سر اقتدار است.  از نگاه جامعه شناسی این یک واقعیت بزرگ است که اتاترک دست گروه دینی را قطع کرد و اما ناکام ماند که اسلام را در جامعه ترکیه از بین ببرد .

بنده بار اول این کشور را در سال ١٩٧٧ دیدم و در آنوقت وضع ترکیه واقعا خراب بود . همه تاریخ ترکیه جدید با حکومت نظامی سپری شد. تا اینکه  ریفورم های قابل ملاحظه در امور سیاسی اخیرا آورده شد و ترکیه که امروز شما می بینید ثمره تحولات بیست سال اخیر است . ترکیه کوشش کرد تا در اتحادیه اروپا داخل شود که قسما در بخش اقتصادی داخل هم شد و اما اتحادیه  اروپا یک موسسه غیر اسلامی است و ازینرو سنگ اندازی های زیاد کردند و همیشه ترکیه به دلایل مختلف زیر انتقاد است . اخیرا عضویت ترکیه را در سال ٢٠١٨ به خاطر حقوق بشر متوقف ساختند . و اما مبارزه دوام دارد .  این بار چهارم است که من ترکیه می آیم نه به خاطر تفریح بلکه مطالعه اوضاع زیرا من در نظر دارم تا اولین کتاب دموکراسی اسلامی را بنویسم و من باید به این کشور ها سفر کنم و از نزدیک مطالعه کنم . دیروز  شانزدهم جون٢٠١٩ نماز ظهر را به کمک دوست گرامی ام جناب وهاب جان ” دوست” در مسجد جامع چلیمجه که در ماه مارچ امسال افتتاح شده است و در قسمت آسیایی إستانبول موقیعت دارد ادا کردیم . اول اینکه در سال ١٩٧٧ فرق فاحش بین استانبول آسیایی و اروپایی موجود بود که حالا این تفاوت بسیار کمتر دیده میشود. و یکی از دلایل که این مسجد به این بزرگی در قسمت آسیایی آباد شده است این است تا خالیگاه بین آسیایی و اروپایی از بین برود . این مسجد گنجایش ۶٣ هزار نَفَر را دارد و با طرح مهندسی مسجد سلطان احمد و اما أصول مدرن فوق العاده زیبا آباد شده است . دیده میشد که مردم جوقه جوقه می آمدند و نماز ادا میکردند . نماز عصر را در مسجد أیوب انصاری رح ادا کردیم . جای پا ماندن نبود و پیر و جوان برای نماز عصر حضور به هم رسانده بود . تنها در استانبول زیاد تر از سه هزار مسجد وجود دارد.  وقتی مردم اروپا بر علیه کلیسا قد اعلم کردند واقعا کلیسا ها خالی شد و اما اتاترک بر علیه اسلام قد اعلم کرد ومساجد از نماز گزار  مملو و متشکل از پیر و جوان است . همانطوریکه روسیه امروز میخواهد شکوه دوران سزار روس را احیا کند حکومت ترکیه میخواهد شکوه دوران عثمانی ها را زنده کند و درین را شدید سرمایه گزاری میکنند. درس که من در سفر های مختلف از خاور میانه آموختم این است که  جامعه نوین بدون تحولات بنیادی به وجود نه می آید . در تونس نتوانستند تا تحول دینی را به وجود بیاورند و به سیکولریزم پیوستند . اما ترکیه در صدد یک دموکراسی اسلامی است و یک دلیل که عرب و عجم مخالف اردغان است برای همین اسلامی بودن اوست . و اما میخواهد ترکیه نمونه بارز  دموکراسی اسلامی در خاور میانه باشد . ادرغان یک مسلمان مدرن است قاری قرآن است و حتی بعضی اوقات خودش به مردم پیش نماز میشود . و این یک خار زیر بغل برای مخالفین شیعه و سنی او در منطقه است . اتا ترک به اسلام مخالفت ورزید و اما اردغان میخواهد تا مردم مسلمان تر کیه به اساس فرهنگ و تاریخ دینی شان به تعالی برسد و این از مصاحبه های است که من از مردم بازار و دانشکاه آموختم . غرب اردوغان را به دیکتاتوری  محکوم میکند . اما وقتی کتابHow Demcocracies  Dieاثر   Steven Levitsky and  Daniel Ziblatt را می خوانیم   می دانیم که بعضی اوقات دموکراسی هم از مسیر خود باید خارج شود.

از إستانبول