جنرال عبدالرازق، فرمانده پولیس قندهار پس از چاشت روز پنج‌شنبۀ هفتۀ گذشته در ساختمان مقام آن ولایت به شکل مرموزی کشته شد. مسوولان امنیتی می‌گویند که مقام‌های ولایت کندهار برای تأمین امنیت روز انتخابات در آن ولایت، با فرمانده نیروهای حمایت قاطع جلسه برگزار کرده بودند. مقام‌های امنیتی می‌گویند که پس از پایان جلسه، یکی از محافظانِ زلمی ویسا، والی کندهار بر مقام‌های کندهار تیراندازی کرد.
گفته شده است که گلبدین محافظ والی کندهار به بهانۀ پیشکش کردن تحفه به مهمانان به آنان نزدیک می‌شود و پس از آن به تیراندازی می‌پردازد. همزمان با آن، نیروهای امریکایی حاضر در محل شلیک می‌کنند که از اثر آن فرمانده پولیس کندهار و رییس امنیت این ولایت به شمول تصویر بردار تلویزیون ملی جان می‌بازند و شماری نیز زخمی می‌شوند.
کشته شدن جنرال عبدالرزاق که از او به عنوان یکی از چهره‌های پُرنفوذ و منتفد حکومت وحدت ملی به‌ویژه چگونگی کشانده شدن طالبان به صلح بود، نگرانی‌های را مطرح کرده است.
همزمان بااین، چگونگی اتفاق افتادن این حمله نگرانی‌ها و گمانه‌های فراوانی را مطرح کرده است.
بُعد داخلی حادثه
ادعای مسوولان امنیتی چندان به حقیقت نزدیک نمی‌نماید. نیروهای خارجی به‌ویژه نیروهای بلندپایۀ امریکایی ساعت‌ها پیش از آنکه عزم رفتن به منطقه‌یی را کنند، آن منطقه را به شدتِ بازرسی می‌کنند. مقام‌های بلندپایۀ امریکایی پیش از رفتن به محلی، مسوولیت امنیت آن را به عهده می‌گیرند. مقام‌های امنیتی امریکایی از بیم حضور افراد نفوذی در صفِ نیروهای امنیتی افغانستان، به این نیروها باور چندانی ندارند و اجازه نمی‌دهند امنیت آنان را تأمین کند.
با این وجود، حضور نظامیان و محافظان شخصی والی کندهار در جلسۀ امنیتی امریکایی‌ها به دور از حقیقت است. گفته می‌شود که پیش از برگزاری نشست امنیتی کندهار، نیروهای امنیتی امریکایی آن محل را بررسی کرده بودند و نیز چرخ‌بال‌های این نیروها بر فراز مقام ولایت گشت‌زنی داشتند.
بناً گمان غالب این است که جنرال رازق از سوی نظامیان امریکایی کشته شده باشد. در تصویری که منسوب به آن جلسه در شبکه‌ها اجتماعی نشر شد، یکی از سربازان خارجی دیده می‌شود که مجهز با تمام امکاناتِ نظامی به شمول سلاح است.
چنین به نظر می‌رسد که کشته شدن جنرال عبدالرازق با گفت‌وگوهای اخیر صلح و پا درمیانی زلمی خلیلزاد ربط داشته باشد. زلمی خلیلزاد، نمایندۀ ویژۀ وزارت خارجۀ امریکا دو هفته پیش سفر ده روزه‌یی را برای «هماهنگی و رهبری تلاش‌های صلح افغانستان» آغاز کرد. خلیلزاد در آن سفر به افغانستان، امارات متحدۀ عرب، پاکستان، قطر و عربستان سعودی رفت و گفته شد که آقای خلیلزاد در قطر با طالبان گفت‌وگو کرده و روی برخی موارد که تاکنون مشخص نیست، توافق نیز کرده است. رسانه‌ها خبر دادند که طالبان برای پیوستن به پروسۀ صلح، پیش‌شرط‌هایی گذاشته اند. رسانه‌ها خبر دیدار خلیلزاد با نماینده‌گان طالبان در قطر را نیز پخش کردند و گفته شد که طالبان پیش‌شرط‌های خود برای گفت‌وگوهای صلح را به او سپرده اند.
از جزییات این دیدارها و تقسیم پیش‌شرط‌ها مسوولان حکومت وحدت ملی آگاه نیستند. به تازه‌گی هم روزنامۀ نیویارک تایمز در گزارشی از قول مقامات بلند رتبۀ امریکایی که نخواسته اند نام شان افشا شود، نگاشته است که اعتماد امریکا بالای آقای غنی اندک شده و خلیلزاد نیز جزییات دیدار خود با طالبان را با مسوولان حکومت در میان نگذاشته است.
پیش از این، ارگ در خبرنامه‌یی گفته بود که خلیلزاد پس از برگشت از قطر جزییات دیدارها خود از پاکستان، عربستان و قطر را با مسوولان حکومت تقسیم کرده است.
از سویی هم، پیش از این یک مقام حکومت و برخی منابع به رسانه‌های داخلی و خارجی گفته بودند که حکومت در نظر دارد برخی مناطق را به طالبان واگذار کنند؛ هرچند این طرح همان زمان از سوی محمداشرف غنی رد شد.
اما چنین به نظر می‌رسد که کشته شدن جنرال رازق و عبدالجبار قهرمان، دو چهرۀ ضدطالب در جنوب با این دیدار پیوند دارد. گمانه‌های وجود دارد طالبان شرط گذاشته اند تا نیروهای نظامی و سیاسی افغانستان برخی از مناطق مشخص را ترک کنند. چنین می‌نماید که طالبان شرط گذاشته باشند نیروهای سیاسی-نظامی ضد طالب در مناطقی که برای شان سپرده می‌شود، حضور نداشته باشند.
بُعد منطقه‌یی
حادثۀ کندهار در بُعد منطقه‌یی نیز قابل بحث است. منابع به رسانه‌ها گفته اند که پاکستانی‌ها در گفت‌وگو با خلیلزاد، شرط گذاشته اند که در صورتی به پروسۀ صلحِ افغانستان همکاری می‌کنند که امریکا در بحث «دیورند» با آنان همکاری کند.
پاکستان از گذشته‌های دور خواهان به رسمیت شناختنِ مرز دیورند از سوی حکومت افغانستان است. مقام‌های پاکستانی مدعی اند که در اطراف مرز دیورند مناطق و جزیره‌های فاقد حاکمیت دولت وجود دارد و هندوستان در آن‌جا تروریستان را آموزش و تربیه کرده، به پاکستان صادر می‌کند. پاکستانی‌ها از چند سال به این‌سو حصارکشی در امتداد مرز دیورند را نیز آغاز کرده اند که در مواردی، با واکنش پولیس سرحدی افغانستان مواجه شده اند.
جنرال عبدالرازق، یکی از مخالفانِ سرسختِ رسمیت یافتن مرز دیورند بود. جنرال رازق سه-چهار روز پیش از کشته شدندش در صفحۀ فیسبوکش نگاشته بود که «درگیری شدیدی میان نیروهای سرحدی و نظامیان پاکستانی در خطوط مرزی در ولسوالی شورابک ولایت قندهار جریان دارد». بنابراین، شاید نخستین شرطِ همکاری پاکستان در پروسۀ صلح افغانستان، برخورد جدی با جنرال رازق، بزرگترین چهرۀ سیاسی-نظامی «لویه کندهار» بوده باشد. گزارش‌های تایید ناشده‌یی نیز وجود دارند که مقامات هندی به نسبت مخالفت جنرال عبدالرازق با رسمیت شناخته شدن خط دیورند هواخواه او بودند.
هفتۀ پیش هندوستان علی‌الرغم مخالفت جدی و هشدارهای امریکایی‌ها، میلیاردها دالر را سامانۀ دفاع موشکی «S400» از روسیه خرید. دادوستد میلیارد دالری هندی‌ها با رقیب سرسخت امریکا، طبیعتاً خشم امریکا را در پی داشت. در سوی دیگر، خرید سامانۀ دفاع موشکی هندوستان، پاکستانی‌ها را دست و پاچه کرده بود. برای امریکایی‌ها بسیار مهم است تا موازنۀ قدرت را در جنوب آسیا بین هند و پاکستان حفظ کند؛ زیرا هر زمانی که موازنۀ قدرت میان این دو کشور برهم خورده، پیامدش بروز جنگ و منازعه بوده است. خرید سامانۀ دفاع موشکی طبیعتاً موازنۀ قدرت را بین هند و پاکستان برهم زده است و این برای امریکا قابل قبول نیست. برای امریکایی‌ها بسیار مهم است هندی‌ها را تنبیه کند تا کشورهای دیگر به هُشدارهای امریکا متوجه باشند و دست به معامله‌ها اقتصادی با رقیب این کشور نزند. بنابراین، گمان غالب این است که امریکا برای تنبیه هندی‌ها و جلب رضایت پاکستانی‌ها، پروندۀ عبدالرازق را بسته باشند.
به هرصورت، آنچه مطرح شد، مشاهدات عینی است. دیده شود که حقیقت پسِ پردۀ این رویداد چه‌ها خواهد بود. حقیقت را گذشت روزگار و افشا شدن جزییات این حادثه مشخص خواهد کرد.
سیاووش
