یکی از معرفه های اصلی که نقش اساسی در پیشرفت و توسعه یک کشور میتواند بازی کند موجودیت ثبات سیاسی و اقتصادی آن کشور است، امروزه اگر نظری به کشورهای توسعه نیافته انداخته شود متوجه خواهیم شد که این کشورها نتوانستند از نوسانات این دو معرف جلوگیری بکنند که متاسفانه افغانستان را نیز میتوان مشمول یکی از این کشورها دانست.
وجود گروه های درگیر داخلی در افغانستان از چندین دهه بدینسو از یک طرف و از طرف دیگر مداخله آشکار کشور های همسایه و منطقه در امورات داخلی افغانستان هیچگاهی شرایط را برای ایجاد یک نهاد سیاسی نهادمند که که تمامی اقشار و گروه ها را در کنار خود داشته باشد را آماده نساخته است و این مسئله باعث فساد سیاسی و بلترتیب بی ثباتی سیاسی در درازمدت گردیده است که بدون شک معضله بی ثباتی سیاسی میتواند تاثیر مستقیم روی ثبات اقتصادی یک کشور داشته باشد.
تاپی که از اختصار نام کشورهای مشترک المنافع (ترکمنستان، افغانستان، پاکستان، هند) گرفته شده است؛ پروژه ایست که طرح آن در سال ۲۰۰۲ میان کشورهای نامبرده در میان گذاشته شده بود و در همان وقت تصمیم گرفته شده بود که الی ختم ۲۰۱۷ این پروژه حیاتی به اتمام برسد که کار آن بنا به مشکلات و چالش های امنیتی موجود در افغانستان به درازا کشید که سر انجام تفاهمنامه انتقال گاز ترکمنستان از طریق افغانستان به هند و پاکستان در سال ۲۰۱۰ توسط سران کشورهای متذکره به امضاء رسید و اسناد مربوط به قرارداد آن در سال ۲۰۱۲ تکمیل شد.
این پروژه حیاتی که افغانستان و ترکمنستان را به مرکز ترانزیت و تجارت در منطقه مبدل خواهد نمود در حدود ۱۸۰۰ کیلو متر طول دارد که از جمله ۷۳۵ کیلومتر در خاک افغانستان از بندر تورغندی وارد ولایت هرات گردیده و از ولایات ،فراه ، هلمند و قندهارعبور نموده و از طریق اسپین بولدک به پاکستان وصل خواهد شد.
از آنجائیکه فرآیند رو به رشد جهانی شدن اقتصاد امروزه به عنوان یک پدیده غیر قابل انکار نقش بسته و از طرف دیگر مسئله نیاز برای همکاری های اقتصادی منطقوی در میان کشورها رشد گسترده پیدا نموده است اجرای این پروژه حیاتی گذشته از همه مزایای دیگر آن میتواند روزنه های خوبی را برای ثبات دوامدار سیاسی افغانستان در پی همگرائی درونی و همکاری کشورهای ذیدخل قضیه بنا به نفع مشترک شان از این پروژه حیاتی بلخصوص پاکستان و هند به عنوان یک اصل به همراه داشته باشد، که این امر خود ثبات سیاسی و اقتصادی را برای افغانستان بدنبال خواهد داشت، از طرف دیگر حمایت همه جانبه غرب برای اجرا نمودن این پروژه به دلیل جلوگیری ازاجرائی شدن پروژه انتقال گاز ایران (پایپ لاین صلح) به هند و پاکستان چانس قطعی آنرا برای افغانستان میدهد تا بتواند از این فرصت پیش آمده به بطور درست به نفع خود استفاده نموده و به پعنوان اولین گامها جهت احیای هویت تاریخی و نقش اساسی اش منحیث چهار راه اقتصادی منطقه جهت وصل کشور های منطقه ایفاء نماید.
هر چند اجرا این پروژه حیاتی برای افغانستان خالی از مشکلات و موانع نخواهد بود ولی تلاش و جدیت حکومت وحدت ملی در قبال به انجام رساندن آن نوید روشنی برای فردای بهتر افغانستان میدهد که ذیلا به بررسی اهمیت موضوع می پردازیم.
فرصتها
بهبود در روابط تجاری و سیاسی کشورهای مشترک المنافع
از آنجائیکه منفعت مشترک کشورهای طرف قرارداد در این تفاهمنامه موجود میباشد این مسئله باعث آن میشود تا از تنش های موجود در میان کشور های موصوف بلخصوص افغانستان و پاکستان کاسته و شرایط را برای همکاری متقابل باز نماید.
به این ترتیب انتظار میرود که با اجرائی شدن پروژه تاپی و گره زدن منافع کشورهای ذی دخل، شرایط در جهت اعتماد سازی بین کشورهای نامبرده بیشتر گردد و به این ترتیب همکاری در بخش های سیاسی و اقتصادی کشور های نامرده افزایش یابد.
ایجاد فرصت های شغلی
بنا به برآورد های انجام شده با اجراء پروژه مذکور به بیش از ۵۰ هزار کارگر افغان زمینه کاری فراهم خواهد گردید که جلب و جذب این مقدار نیروی کار نه تنها از میزان مهاجرت های اجباری طبقه جوان خواهد کاهید بلکه بطور قابل ملاحظه بر میزان کاهش نرخ بیکاری در کشور نیز تاثیر گذار خواهد بود.
کاهش در کثر بودجه دولت
تنها مجموع عوایدی که دولت افغانستان از بابت حق ترانزیت این پروژه میتواند در سال کمائی کند مبلغی در حدود ۵۰۰ ملیون دالر پیش بینی شده است، از آنجائیکه دولت افغانستان در طول سالهای گذشته متکی به کمک های جامعه بین الملل بوده است به این ترتیب دولت افغانستان میتواند با استفاده از عواید حاصله از این پروژه بودجه خود را تمویل نموده و از میزان کسر بودجه خویش بکاهد.
کمک در تامین انرژی گازی
در حال حاضر بطور عموم مواد سوختی مورد نیاز افغانستان را مواد وارداتی تشکیل میدهند که از کشورهای همسایه و یا منطقه وارد میگردد که به قیمت گزاف به مصرف کننده انتقال پیدا میکند. اجراء پروژه مذکور میتواند تاثیر قابل ملاحظه بر میزان قیمت انرژی گازی در افغانستان بمیان بیاورد بر اساس تفاهمنامه مذکور افغانستان میتواند در ده سال اول الی سقف ۵۰۰ میلیون متر مکعب، در ده سال دوم یک ملیارد متر مکعب و در ده سال سوم الی سقف یک و نیم ملیارد مترمکعب گاز به قیمت مناسب از ترکمنستان خریداری نماید.
ایجاد زمینه برای استخراج گاز شمال افغانستان
با توجه به اینکه در جوار مرزهای شمالی و شمال غربی افغانستان وجود میدان های نفت و گاز به ارزش مجموعی ۹.۶ تریلیون فوت مکعب به اثبات رسیده.
بنابراین دولت افغانستان می تواند با سرمایه گزاری و اکتشاف این میادین به استخراج آنها پرداخته و با استفاده از این پایپ لاین مازاد تولیدات گازی خویش را به بازار های پاکستان و هند به عرضه برساند و این امر میتواند یک فرصت طلائی برای دولت افغانستان در درازمدت به ارمغان بیاورد.
چالش ها
نا امنی
وجود گروه های حراس افگن به عنوان یکی از چالشهای اصلی فراروی اجرائ پروژه تاپی در افغانستان میباشد ، این خط گاز که بطول ۷۳۵ کیلومتر از داخل خاک افغانستان عبور میکند باید ولایاتی نسبتا نا امنی را همانند فراه، هلمند و قندهار را پشت سر بگذراند، ولی از آنجائیکه پای منافع کشورهای طرف قرارداد دراین پروژه وسط میباشد بلخصوص پاکستان و از طرف دیگر جدیت و قاطعیت حکومت وحدت ملی برای اجراء این پروژه این دو عامل میتواند از میزان ریسک چالش متذکره به حد قابل ملاحظه بکاهد و شرایط را برای مذاکره با طالبان را نه تنها درجهت تامین امنیت خط متذکره بلکه در جهت ختم درگیری های موجود نیز فراهم آورد.
خط لوله صلح
خط لوله صلح نام پروژه انتقال گاز ایران به هند و پاکستان بود که براساس آن ایران متعهد به انتقال گاز بمدت زمان ۲۵ سال برای هند و پاکستان میباشد، هر چند دولت ایران تلاش های زیادی برای به اجر گذاشتن پروژه متذکره انجام داد که بنحوی رقیب پروژه تاپی عنوان میشد ولی این تلاش ها بثمر نرسید و دیپلماسی انرژی ایران در قبال پروژه متذکره به شکست مواجه گردید و در این وسط نقش افغانستان در اجرای پروژه تاپی برجسته تر گردید. ولی با آن هم اگرحکومت افغانستان نتواند اعتماد کشورهای طرف قرارداد را در قسمت تامین امنیت خط گاز تاپی را در حین اجرا پروژه کمائی نماید بیم آن میرود که پروژه خط لوله صلح به عنوان بدیل دوباره پررنگ ترگردد که در آنصورت افغانستان کدام سودی از آن حاصل نخواهد کرد.
حرف آخر
اجرا پروژه تاپی میتواند دست آورد های فراوانی را برای افغانستان و مردم افغانستان به ارمغان بیاورد با اجرائی شدن این پروژه افغانستان میتواند زمینه اعتماد سازی را با پاکستان فراهم سازد و همکاری صادقانه آن کشور را در جهت فراهم آوری گفتتگوی های صلح میان حکومت و طالبان به عنوان یک چالش اصلی فراروی امنیت در افغانستان را ایجاد نماید و از این طریق گام های عملی در جهت ایجاد ثبات سیاسی دوامدار و امنیت پایدار که اساس و بنیاد پیشرفت و توسعه برای هر کشور میباشد را فراهم نماید ، از طرف دیگر با اجرا شدن پروژه متذکره افغانستان میتواند گامهای اولیه خویش را در جهت بازیافتن جایگاه خویش منحیث شاهراه ترانزیت در منطقه دوباره بدست آورد و زمینه را برای ثبات اقتصادی دوامدار درکشور فراهم آورد.
