در ﻇﺮف ﮐﻤﺘﺮ از دوﺳﺎل دو ﮐﺸﻮر اﺳﻼﻣﯽ ﻣﻮرد ﺣﻤﻠﻪ اﺟﺎﻧﺐ از ﭘﻴﺮوان ﺁﻳﻴﻦ ﻧﺼﺮاﻧﻴﺖ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ . ﻣﻦ ﭼﻪ ﮔﻮﻳﻢ ﮐﻪ اﻳﻦ ﺣﻤﻠﻪ ها ﺑﻪ ﭼﻪ وﺳﺎﻳﻞ ﺟﻨﮕﯽ ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺖ و ﺑﺎﮐﺪام ﺷﺪت و ﺷﺮاﺳﺖ ﻣﺮدمﺑﻴﮑﻨﺎﻩ را ﺑﺎ ﺧﺎﮎ زﻣﻴﻦ ﻳﮑﺴﺎن ﮐﺮد وﻟﯽ اﻳﻦ اﻣﺮ ﻣﺴﻠﻢ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺟﻨﮕﻬﺎ در راﺳﺘﺎﯼ ﺗﺎرﻳﺦ همواره واﻗﻌﻴﺘﻬﺎﯼ ﺟﺪﻳﺪﯼ را ﺑﻤﻴﺎن ﻣﯽ ﺁورﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺮاﺛﺮ ﺁﻧﻬﺎ ﻧﻈﺮ ﻣﺮدم ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و ﻣﻮﺳﺴﺎت ﺁﻧﻬﺎ در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﻮرد ارزﻳﺎﺑﯽ ﻣﺠﺪد ﻗﺮار ﻣﻴﮕﻴﺮﻧﺪ. زﻳﺮا ﮐﺎر ﺁﻳﯽ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﺮﺳﻨﮓ ﻣﺤﮏ زدﻩ ﻣﯽ ﺷﻮد در اﻳﻨﺠﺎ اﺳﺖ ﮐﻪ ارﺑﺎب ﺑﺼﻴﺮت ﺑﺮوﻓﻖ ﺷﺮاﻳﻂ ﻧﻮﻳﻦ ﻃﺮز ﻓﮑﺮ و ﻧﺤﻮﻩ ﺗﺸﮑﻼ ت اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و ﺳﻴﺎﺳﯽ ﺧﻮد را ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﯽ دهند و ﺧﻮد را ﺷﺎﻳﺴﺘﻪ ﺧﻄﺎب ﻓﺎﻋﺘﺒﺮ وا ﻳﺎ اوﻟﻮ اﻻﺑﺼﺎر ﻣﯽ ﺳﺎزند ﻳﻌﻨﯽ اﯼ ﺧﺪاوﻧﺪان ﺑﻴﻨﺎﻳﯽ ﻋﺒﺮت ﺑﮕﻴﺮﻳﺪ اﮐﻨﻮن ﮐﺎرد ﻧﻪ اﻳﻨﮑﻪ ﺑﻪ اﺳﺘﺨﻮان رﺳﻴﺪﻩ ﺑﻠﮑﻪ از اﺳﺘﺨﻮان ﮔﺬﺷﺘﻪ اﺳﺖ دﻳﮕﺮ ﻣﻨﺘﻈﺮ ﭼﻪ ﻧﺸﺴﺘﻪ اﻳﻢ ﺑﻴﺎﺋﻴﺪ ﻧﺨﺴﺖ ﺗﻐﻴﻴﺮ را از ﻧﻔﺲ ﺧﻮد ﺁﻏﺎز ﮐﻨﻴﻢ ﺗﺎ ﺧﻮﻳﺸﺘﻦ ر اﺷﺎﻳﺎن اﻳﻦ ﺑﺴﺎزﻳﻢ ﮐﻪ ﺧﺪاﯼ ﺟﻞ و ﻋﻼ اوﺿﺎع و اﺣﻮال ﻣﺎ را ﺑﺎوﺿﺎع و اﺣﻮال ﺑﻬﺘﺮ ﻣﺒﺪل ﺳﺎزد : اِن اَﷲ ﻻﻳﻐﻴُﺮ ﻣﺎﺑﻘﻮمٍ ﺣﺘﯽ ﻳﻐﻴﺮ وا ﻣﺎ ﺑﺎﻧﻔﺴهم . در اﻳﻦ ﺁﻳﻪ ﮐﺮﻳﻤﻪ ﻗﺮان ﮐﺮﻳﻢ ﻣﺎ را ﺑﻪ ﺳﻴﺮ در اﻧﻔﺲ ﻣﻠﺘﻔﺖ ﻣﯽ ﺳﺎزد ﻳﻌﻨﯽ ﺑﺎﻳﺪ تغییر را از ﺧﻮد ﺷﺮوع ﮐﻨﻴﻢ وﺗﻐﻴﻴﺮات در ﻣﺠﺎﻻت دﻳﮕﺮ ﺑﻪ ﺗﺒﻊ اﻳﻦ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻧﻔﺴﺎﻧﯽ روﯼ ﻣﻴﺪهند. اوﻟﻴﻦ ﮔﺎم ﻣﺎ در اﻳﻦ ﺳﻴﺮ اﻧﻔﺴﯽ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺑﻪ ﻋﻘﻞ ﺑﺎﺷﺪ ﻣﺎ در زﻧﺪﮔﺎﻧﯽ و ﺳﺨﻨﺎن روزﻣﺮﻩ ﺧﻮد ﻣﯽﮔﻮییم ﮐﻪ ﻓﻼن ﮐﺲ ﺷﺨﺼﻴﺖ ﻣﺘﻮازن دارد و اﻳﻦ ﺑﺪان ﻣﻌﻨﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻘﻮﻣﺎﺗﯽ در ﺷﺨﺼﻴﺖ اﻧﺴﺎن وﺟﻮد دارد و اﻳﻦ ﻣﻘﻮﻣﺎت ﺑﺎهم ﺗﻮاﻓﻖ دارﻧﺪ و اﮔﺮ در اﻳﻦ ﻣﻮرد ﺑﻪ ﺗﺼﻨﻴﻒ اﻓﻼﻃﻮﻧﯽ ﻧﻈﺮ اﻧﺪازﻳﻢ در ﻧﺰد او هر ﺻﻨﻒ اﻳﻦ ﻣﻘﻮﻣﺎت واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﺟﺰﺋﯽ ازﺑﺪن اﺳﺖ و اﻳﻨﻬﺎ ﺷﻬﻮات ﺑﺪن و ﻋﻮاﻃﻒ ﻗﻠﺐ و ﺣﮑﻤﺖ راٌس اﺳﺖ ﺑﺮاﯼ هیچکس ﺧﻴﺮ ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ ﺷﻬﻮت ﻳﺎ ﻋﺎﻃﻔﻪ را ازﺑﻴﺦ و ﺑﻦ ﺑﺮﮐﻨﺪ و ﻳﺎ ﻋﻘﻞ او را ﻣﻘﻴﺪ ﺳﺎزد ﺑﻠﮑﻪ ﺗﻤﺎﻣﯽ ﺧﻴﺮ در اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻃﺮﻳﻘﻪ ﺳﻴﺮ ﺁﻧﻬﺎ ﺗﻮاﻓﻖ و درهدف ﺁﻧﻬﺎ اﺗﺤﺎد ﺑﺎﺷﺪ.
اﻓﻼﻃﻮن اﻳﻦ ﺗﻮاﻓﻖ و اﺗﺤﺎد را ﺑﺼﻮرت ﻣﺸﻬﻮرﯼ ﺗﺼﻮﻳﺮ ﻣﻴﮑﻨﺪ و ﺁن ﻋﺒﺎرت از ﺗﺼﻮﻳﺮ ﺷﻬﻮت و ﻋﺎﻃﻔﻪ ﺑﺼﻮرت دو اسپی اﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﺮادﻩ اﻳﺮا ﮐﺶ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ و ﺑﻠﺠﺎم ﺁﻧﻬﺎ راﻧﻨﺪﻩ اﯼ ﻣﻴﮕﻴﺮد ﮐﻪ ﻋﺒﺎرت از ﻋﻘﻞ اﺳﺖ و ﻋﻘﻞ راﻧﻨﺪﻩ ﻣﯽ داﻧﺪ ﮐﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﮔﺎﻣﻬﺎﯼ رﻓﺘﺎر ﺁﻧﻬﺎ را ﺑﺴﻮﯼهدف ﻣﻘﺼﻮد ضبط ﻧﻤﺎﻳﺪ و هرﮔﺎﻩ ﺑﺮاﯼ ﺷﺨﺼﯽ ﭼﻨﻴﻦ ﺣﺎﻟﺘﯽ دﺳﺖ دهد ﻳﻌﻨﯽ ﺣﺎﻟﺘﯽ ﮐﻪ در ﺁن ﺷﻬﻮت و ﻋﺎﻃﻔﻪ ﺳﻮق دادﻩ ﺷﻮﻧﺪ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺑﻠﺠﺎم ﻋﻘﻞ ﻣﻘﻴﺪ ﺑﺎﺷﺪ در اﻳﻨﺤﺎﻟﺖ ﻣﻴﮕﻮﻳﻢ ﮐﻪ ﻓﻀﻴﻠﺖ ﻋﺪاﻟﺖ را ﮐﺴﺐ ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ ﻃﻮرﯼ ﮐﻪ اﻓﻼﻃﻮن ﺁﻧﺮا ﻣﯽ ﻧﺎﻣﺪ و اﻳﻦ ﺗﻮازن ﻳﺎ ﻋﺪاﻟﺖ ﺑﺮﺣﺴﺐ اﺻﻄﻼح اﻓﻼﻃﻮﻧﯽ هم ﻓﺮد وهم دوﻟﺖ را ﺗﻮﺻﻴﻒ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﭼﻪ درهردوﯼ ﺁﻧﻬﺎ هم ﺑﻄﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ اﺷﺘﻬﺎ دارد وهم در هر دوﯼ ﺁﻧﻬﺎ ﻗﻠﺒﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﺎﻃﻔﻪ دارد و هم در هر دوﯼ ﺁﻧﻬﺎ راًﺳﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﺪﺑﻴﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ .ﺑﺮاﯼ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ اﻳﻦ ﻋﺪاﻟﺖ دو راﻩ وﺟﻮد دارد ﻳﮑﯽ اﻳﻨﮑﻪ ﻓﺮد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺷﻮد و ﺧﺼﺎﻳﺺ وﯼ ﺗﺤﻠﻴﻞ ﮔﺮدد و ﺑﻌﺪ از ﺁن در ﻧﺰد وﯼ ﭼﻴﺰﯼ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺁﻧﺮا دوﻟﺖ اﺳﻘﺎط ﻧﻤﺎﻳﺪ ﻳﺎ از دوﻟﺖ ﺷﺮوع ﮐﻨﺪ و از ﺗﻌﺎدل وﺟﻮد ﺁن ﺑﻪ اﻳﻦ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺑﺮﺳﺪ ﮐﻪ ﻓﺮد اﻧﺴﺎﻧﯽ ﻣﺘﻌﺎدل ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﻮﺟﻮد ﻣﯽ ﺁﻳﺪ
اﻓﻼﻃﻮن ﻧﻈﺮش اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ از دوﻟﺖ ﺷﺮوع ﺑﺎﻳﺪ ﮐﺮد ﺗﺎ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻓﺮد را در اﮐﺘﺴﺎب ﻓﻀﻴﻠﺖ ﻋﺪاﻟﺖ ﺑﺪانیم اﻳﻦ اﻣﺮ ﺷﺎﻳﺪ روش درﺳﺖ ﺑﺎﺷﺪ وﻗﺘﯽ معنانی ﻣﻄﺮوﺣﻪ ﺑﺮاﯼ ﺑﺤﺚ ﺑﺼﻮرت ﮐﻤﺎل ﻧﻈﺮﯼ اﻧﻬﺎ ﻣﻨﻈﻮر ﻧﻈﺮ ﺑﺎﺷﻨﺪ در ﺁن هنگام ﺑﺮاﯼ ﻣﺎ ﻣﻤﮑﻦ ﺧﻮاهﺪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺻﻮرت دوﻟﺖ ﻣﺜﺎﻟﯽ را ﺗﺮﺳﻴﻢ ﮐﻴﻨﻢ ﺗﺎ در ﺳﺎﻳﻪ ﺁن ﺑﻪ ﺑﻴﻨﻴﻢ ﮐﻪ ﻓﺮد ﻣﺜﺎﻟﯽ ﺁن ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺧﻮاهد ﺑﻮد اﻣﺎ اﮔﺮ ﺻﻮرت ﻣﻄﺮوﺣﻪ ﺑﺮاﯼ ﺑﺤﺚ از واﻗﻊ ﻓﻌﻠﯽ ﻣﺤﺴﻮس ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺎﺗﻤﺎم ﻧﻘﺺ و ﺗﺸﻮﻳﻬﯽ که در ﺁن ﺧﻠﻂ اﺳﺖ ﺁﻧﻮﻗﺖ روش اﻓﻼﻃﻮن ﮐﻤﮑﯽ ﮐﺮدﻩ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺪ و ﺑﺮﻣﺎ حتمیﺧﻮاهد ﺑﻮد ﮐﻪ ﻃﺮﻳﻖ ﺳﻴﺮ را ﻣﻌﮑﻮس ﺳﺎزﻳﻢ و اﻓﺮاد را در ﻧﻘﺺ ﺁﻧﻬﺎ ﻣﺸﺎهده ﮐﻨﻴﻢ ﺗﺎ از ﺁن ﺑﻪ ﺗﺼﻮر دوﻟﺘﯽ ﺑﺮﺁﻧﻬﺎ ﺣﺎﮐﻢ اﺳﺖ در وﺟﻮﻩ ﻣﺸﺎهدﻩ ﮐﻨﻴﻢ ﺗﺎ از ان ﺑﻪ ﺗﺼﻮر دوﻟﺘﯽ ﺑﺮﺁﻧﻬﺎ ﺣﺎﮐﻢ اﺳﺖ در وﺟﻮﻩ ﻧﻘﺺ ﺁن ﮐﻪ ﺑﺎﻟﻀﺮور ﻧﻘﺺ اﻓﺮاد را ﻣﻨﻌﮑﺲ ﻣﯽ ﺳﺎزد زﻳﺮا ﺣﻘﻴﻘﺖ اﻣﺮ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪﻩ اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻬﺮ ﻧﺤﻮﻳﮑﻪ اﻓﺮاد ﺑﺎﺷﻨﺪ دوﻟﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﺮﺁن ﺣﮑﻤﺮواﺋﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ.ﮔﻤﺎ ن ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﻓﺮد ﻋﺎدﯼ از اﻓﺮاد اﻣﺖ اﺳﻼﻣﯽ در ﻋﺼﺮ ﻣﺎ زﻣﺎم ﻋﻘﻞ از دﺳﺖ ﺷﺎن رها ﻣﯽ ﺷﻮد و در ﻧﺰد او ﺷﻬﻮت و ﻋﺎﻃﻔﻪ ﺳﺮﮐﺸﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﺑﻪ ﻧﺤﻮﻳﮑﻪ از دﻳﺪ او روﻳﺖ اهداف ﺑﮕﻮﻧﻪ واﺿﺢ ﻣﺤﺠﻮب ﻣﯽشود وﺑﺎلتقاﻳﯽ در ﻗﺒﺎل او راه هاﯼ وﺻﻮل را ﻣﺴﺪود ﻣﯽ ﺳﺎزد .اﮔﺮ ﺑﻪ ﻣﺮدم ﻋﺎدﯼ ﻧﻈﺮ اﻓﮕﻨﺪﻩ ﺷﻮد دﻳﺪﻩ ﺧﻮاهد ﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﺎﻋﻘﻞ دﺷﻤﻨﯽ ﺷﺪﻳﺪﯼ دارﻧﺪ و ﺑﺎﻟﺘﺎﺋﯽ دﺷﻤﻨﯽ ﺷﻴﺪﻳﺪﯼ ﺑﺎهر ﭼﻪ ﺑﺮﻋﻘﻞ وﺗﺪﺑﻴﺮ استوار است ﭘﺲ هرﮔﺎﻩ راﮐﺘﯽ ﭘﺮﺗﺎب ﺷﻮد و ارﺑﺎب ﺁن زﻣﻴﻦ ﭘﻼن ﮔﺬارﯼ ﺑﺎر اول ﺟﺴﺘﺠﻮ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ از اﻋﻤﺎق ﻧﻔﻮس ﺧﻮد ﺗﻤﻨﺎ ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ ﮐﻪ اﺧﺒﺎر ﻧﺎﮐﺎﻣﯽ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﺑﮕﻮش ﺷﺎن ﺑﺮﺳﺪ و هرگاه ﺑﺸﻨﻮﻧﺪ ﮐﻪ ﻗﻠﺒﯽ ﻳﺎ ﻏﻴﺮ ﻗﻠﺒﯽ از ﻳﮏ ﺁدﻣﯽ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد و در ﺑﺪن ﺁدﻣﯽ دﻳﮕﺮﯼ زرع ﻣﯽ ﺷﻮد ﺁﻧﻬﺎ را ﻧﺠﺎح ﻋﻤﻠﻴﻪ ﻏﻤﮕﻴﻦ ﻣﯽ ﺳﺎزد و ﻧﺎﮐﺎﻣﯽ ﮐﻮﺷﺶ ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺷﺎن ﻣﯽ ﺳﺎزد.
ﺑﺰرﮔﺎن و ﻧﻮاﺑﻎ ﻣﺎ در ﺑﺮاﺑﺮ ﻋﻘﻞ و ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺁن ﻣﻮاﻗﻔﯽ اﺗﺨﺎذ ﮐﺮدﻩاند ﮐﻪ در ﻧﻈﺮ ﺧﻮاص و ﻋﻮام ﻣﻌﺮوف اﺳﺖ. در ﻧﺰد ﻣﻮﻟﻮﯼ ﺟﻼ ل اﻟﺪﻳﻦ ﺑﻠﺨﯽ ﻣﻴﺨﻮاﻧﻴﻢ ﮐﻪ ﭘﺎﯼ اﺳﺘﺪﻻﻳﺎن ﺟﻮﺑﻴﻦ ﺑﻮد** ﭘﺎﯼ ﺟﻮﺑﻴﻦ ﺳﺨﺖ ﺑﯽ ﺗﻤﮑﻴﻦ ﺑﻮد. ﭼﻮن ﻣﻮﻟﻮﯼ را ﻳﮏ ﻋﺎرف ﺑﺎﷲ ﻣﯽ داﻧﻨﺪ اﻳﻦ ﻧﻈﺮ او را ﻋﻴﻦ ﺣﻘﻴﻘﺖ داﻧﺴﺘﻪ ﺑﻨﻘﻞ ان در ﻣﻨﺎﺳﺒﺘﻬﺎﯼ ﻣﺘﻌﺪد ﻣﯽ ﭘﺮدازﻧﺪ و همچنان اﻳﻦ ﮔﻔﺘﻪ او را ﺑﺤﻴﺚ ﻳﮏ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻣﺴﻠﻢ ﻧﻘﻞ ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ ﺳﺮاٌﻣﻴﻨﺎ تکردیا یعنی شیانه گردی زیان بودیم و درصباح عربی شدیم . اﻳﻦ ﺑﻮد ﻧﻈﺮ ﻳﮑﯽ از ﺻﻮﻓﻴﺎن ﭘﻴﺮو ﻣﮑﺘﺐ وﺣﺪت وﺟﻮد ﮐﻪ ﺑﺤﻴﺚ ﻳﮏ ﻣﺜﻞ ﺳﺎﻳﺮ هموارﻩ ﻧﻘﻞ ﻣﯽ ﺷﻮد اﮔﺮ از اﻳﻦ ﻣﮑﺘﺐ ﺻﺮﻓﻨﻈﺮ ﮐﺮدﻩ ﺑﻪ ﻣﮑﺘﺐ وﺣﺪت اﻟﺸﻬﻮد ﮐﻪ ﻣﻤﺜﻞ ﺁن اﻣﺎم رﺑﺎﻧﯽ اﺳﺖ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﻮﻳﻢ ﻣﯽ ﺑﻴﻨﻴﻢ ﮐﻪ او اﻓﻼﻃﻮن را ﺑﻴﺨﺮد ﺧﻄﺎب ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و ﻋﻠﻢهندﺳﻪ و ﻋﻠﻢ ﻣﻨﻄﻖ و ﻋﻠﻢ ﻧﺠﻮم وﻋﻠﻢ ﻃﺐ را بیهوده میداند،ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ ﻋﻠﻢ هندﺳﻪ ﺑﻪ ﭼﻪ درد ﻣﻴﺨﻮرد ﭼﻮن ﺑﺪرد ﺁﺧﺮت ﻧﻤﯽ ﺧﻮرد ﻣﮑﺘﻮب (ص ( ۳۶۷ ﻣﻨﺘﺨﺒﺎت/ اﻳﻨﺎن ﮐﻪ ﻋﺮﻓﺎﯼ ﻣﺎ اﻧﺪ ﭘﺲ ﺣﺎل ﺑﺎزارﻳﺎن ﺑﺮﭼﻪ ﻣﻨﻮال ﺧﻮاهد بود . ﻋﻠﻢ ﺑﺮذوﻗﻬﺎﯼ ﮔﺮان ﻣﯽ ﺁﻳﺪ ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ اﮔﺮ ﺑﺮاﯼ اﺧﺒﺎر و ﻣﺠﻼت ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻣﻴﮑﻨﻴﺪ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺧﻮد را ﺑﻨﺤﻮﯼ ﺷﮑﺮاﻧﺪود ﺳﺎزﻳﺪ ﮐﻪ ﺑﻤﺬاق ﻣﺮدم ﺷﻳﺮﻳﻦ و ﺳﻬﻞ اﻟﻬﻀﻢ ﺑﻴﺎﻳﺪ .
ﮔﺬﺷﺘﻪ از اﻳﻦ ﻋﻠﻢ ﻋﺎﻳﻖ ﻣﺠﺮاﯼ زﻧﺪﮔﺎﻧﯽ اﺳﺖ در هیچ ﻣﻴﺪاﻧﯽ وﺳﻴﻠﻪ ﮐﺎﻣﻴﺎﺑﯽ ﻧﻴﺴﺖ چه در ﻣﻴﺪان ﻋﻤﻞ ﺑﺎﺷﺪ ﻳﺎ در ﻣﻴﺪان ﺳﻴﺎﺳﺖ و ﻳﺎ ﻏﻴﺮ ﺁﻧﻬﺎ . ﺳﺎﻋﺎﺗﯽ را ﮐﻪ ﻳﮑﻨﻔﺮ ﺑﺎﺣﺚ ﻋﻠﻤﯽ در ﻣﺸﮑﻞ واﺣﺪﯼ از ﻣﺸﮑﻼت
ﻧﻈﺮﯼ ﺧﻮد ﺻﺮف ﻣﻴﮑﻨﺪ ﺑﺮاﯼ ﻣﺮدﻣﺎن ﻋﻤﻠﯽ ﺿﺎﻣﻦ رﺳﻴﺪن ﺑﺬرو ﺟﺎﻩ و ﻣﺎل و ﻧﻔﻮذ اﺳﺖ وﺑﻬﻤﻴﻦ ﺟﻬﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﻠﻤﺎ در ﺟﺎﻣﻌﻪ اﺳﻼﻣﯽ در ﻣﻨﺰﻟﺖ دوم ﻗﺮار دارﻧﺪ و اﻳﻦ هم در ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﻓﺮوض ﻧﻈﺮﺷﺎﻳﻊ در ﺑﻴﻦ ﻣﺎ اﻳﻦ استﮐﻪ ﻋﻠﻢ دﺷﻤﻦ وﺟﺪان و ﻣﺸﺎﻋﺮ ﺁن است وچون اغلبیت ما طرفدار وجدان هستیم پس بلا برسر عقل وروشها و نتایج ان .
آیا این از ﺗﺼﺎدف اﺳﺖ که در ﻣﻴﺎن هزار ﺷﺎﻋﺮ ﻳﮑﻌﺎﻟﻢ ﭘﻴﺪا ﺷﻮد ؟ وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﻋﻠﻮم ﻏﺮب زﻳﺎد ﺷﺪ و ﺑﺎاﺟﻬﺰﻩ و ﻣﺎﺷﻴﻦ هاﯼ ﺧﻮد دﻧﻴﺎ را ﭘﺮ ﮐﺮد ﮔﻔﺘﻴﻢ ﮐﻪ اﻳﻦ ﻣﺎدﯼ ﻣﻠﻌﻮن اﺳﺖ و ﻣﺎروﺣﺎﻧﯽ ﻧﻘﯽ و اﺻﻔﻴﺎء هستیم ﮔﻮﻳﺎ ﮐﻪ ﻋﻠﻢ از وﺣﯽ ﺷﻴﺎﻃﻴﻦ ﺑﺎﺷﺪ و اﺟﻬﺰﻩ و ﻣﺎﺷﻴﻦ هاﯼ ﺁﻧﺮا اﺑﺎﻟﺴﻪ ﺳﻮارﺷﺪﻩ ﺑﺎﺷﻨﺪ و اﻳﻨﺎن را ﻧﺒﺎﻳﺪ ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﻋﻠﻤﯽ ﮐﻪ در اﻳﻦ ﺁﻻت ﺗﺠﻠﯽ ﮐﺮدﻩ ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از ﻋﻘﻠﯽ ﮐﻪ ﺗﺠﺴﺪ ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ ﻳﺎ روﺣﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺁﻧﭽﻪ اﺑﺪاع ﮐﺮدﻩ ﻇﺎهﺮ ﺷﺪﻩ ﺗﺎ ﺧﻮد ﻣﺸﻬﻮد ﺷﻮد ﭘﺲ از ﺁﻧﮑﻪ ﮐﺎﻣﻦ و ﻣﺨﻔﯽ ﺑﻮد . ذﮐﺎء ﻋﻘﻞ و ﻗﺘﯽ ﻣﺸﺘﻌﻞ ﺷﻮد ﻣﺮدم از ﻟﻌﻨﺖ ﺁن ﻣﯽ ﺗﺮﺳﻨﺪ زﻳﺮا ﺑﺎﻋﻤﺎق ﻧﻔﻮذ ﻣﻴﮑﻨﺪ و ﺁﻧﻬﺎ ﻣﻴﺨﻮاهند ﻣﺴﺎﻳﻞ را ﺳﻄﺤﯽ ﺑﮕﻴﺮﻧﺪ ﻧﻪ از اﻋﻤﺎق, ﻣﻴﺨﻮاهند ﮐﻪ اﻳﻦ ﻋﻘﻴﺪﻩ ﺧﺎﻟﯽ از ﺷﮏ و ﺑﺤﺚ ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﺴﺎ ﺁﻧﻬﺎ را ﻣﯽ ﺷﻨﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﻣﺜﻞ اﻳﻦ ﺷﮏ عمیق را داﺧﻞ ﺷﺪن در ﻣﺎلاﻳﻌﻨﯽ ﻣﯽ داﻧﻨﺪ ﺑﮑﺎر ﺑﺮدن ﻋﻘﻞ را در ﻧﺰد ﻣﺮدم ﺳﺒﺐ ﺟﻠﺐ ﺷﻘﺎوت ﻣﯽ داﻧﻨﺪ زﻳﺮا ﺣﻴﺎت ﻋﻨﺎن ﺧﻮد را ﺑﺪﺳﺖ ﮐﺴﯽ ﻣﯽ ﺳﭙﺎرد ﮐﻪ ﺁﻧﺮا ﮐﻮرﮐﻮراﻧﻪ و ﺑﺎﮐﺮﯼ ﻗﺒﻮل ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ ﻣﺜﻞ اﻳﻦ اﺳﺖ ﺷﻘﺎوت و ﺳﻌﺎدت ﺑﻤﻌﺎﻳﻴﺮ ﺣﻴﻮاﻧﺎت ﺳﻨﺠﻴﺪﻩ ﻣﯽ ﺷﻮد اﮐﺜﺮ ﻣﺮدم ﺧﻮش ﻧﺪارﻧﺪ ﮐﻪ ﮐﻮن , ﺳﺎﺋﺮ ﺑﺮﻗﺎﻧﻮن ﻣﺤﮑﻢ ﺑﺎﺷﺪ و ﺳﻌﺎدﺗﻤﻨﺪ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ اﻳﻦ ﻗﺎﻧﻮن ﺑﺎزﻳﭽﻪ دﺳﺖ ارﺑﺎب ﻗﻠﻮب ﻃﻴﺒﻪ ﺑﺎﺷﺪ
اﻳﻦ و اﺷﺒﺎﻩ این همان ﺧﺼﺎﻳﺺ ﻣﺎﻟﻮف در اوﺳﺎط ﻣﺮدم در ﻣﺎﺣﻮل ﻣﺎ اﺳﺖ و ﺑﺮحسب اﻓﺮاد ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﯽ دوﻟﺘﻬﺎ را ﺗﺼﻮر ﮐﻨﻴﺪ . ﻓﺮق ﻣﻴﺎن دﻓﻊ ﻏﺮﻳﺰﯼ ( وﻣﻨﻈﻮر ﺷﻬﻮت و ﻋﺎﻃﻔﻪ اﺳﺖ ) از ﻳﮑﻄﺮف وﻣﻴﺎن ﺗﺤﻈﻴﻂ وﺗﺪﺑﻴﺮ ﻋﻘﻞ از ﻃﺮف دﻳﮕﺮ ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از اﺳﺎس اﺧﺘﻼف ﻣﻴﺎن ﺁﻧﭽﻪ ﺑﻪ ﺣﺮﮐﺖ روﻣﺎﻧﺘﻴﮏ از ﻳﮑﻄﺮف و ﮐﻼﺳﻴﮑﯽ از ﻃﺮف دﻳﮕﺮ ﻧﺎﻣﻴﺪﻩ ﻣﯽ ﺷﻮد
ﻣﻘﺼﺪ ﻣﺎ از روﻣﺎﻧﺘﻴﮑﯽ ﺁن اﺳﺖ ﮐﻪ در اﺗﺠﺎﻩ و ﺳﻠﻮﮎ از ﻋﺎﻃﻔﻪ ﮐﺎرﺑﮕﻴﺮد ﻧﻪ از ﻋﻘﻞ و ﺁﻧﭽﻪ را از ﮐﻼﺳﻴﮑﯽ ﻧﻔﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﻴﻢ اﺗﺒﺎع اﻗﺪﻣﻴﻦ درﻓﮑﺮ و در ﻋﻤﻞ ﻧﻴﺴﺖ زﻳﺮا ﺑﺪﻳﻦ ﻣﻌﻨﯽ از ﮐﻼﺳﻴﮑﯽ ﺗﺎﺣﺪ زﻳﺎدﯼ پیروی میکنیم ﺑﻠﮑﻪ ﺁﻧﭽﻪ راﻧﻔﯽ ﮐﺮدﻳﻢ ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از اهتداء ﺑﻪ ﻋﻘﻞ و ﺁﻧﭽﻪ از ﻗﻮاﻋﺪ و ﻗﻮاﻧﻴﻦ اﻗﺘﻀﺎ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ .وﺳﻴﻠﻪ روﻣﺎﻧﺘﻴﮑﯽ در ادراﮎ ﺁﻧﭽﻪ درﮎ ﻣﻴﮑﻨﺪ وﺟﺪان وﯼ اﺳﺖ ﻧﻪ ﻣﻨﻄﻖ ﻋﻘﻞ او.ﺁﻧﭽﻪ ﻗﻠﺒﺶ ﺑﺮاﯼ او ﻣﯽ ﻃﭙﺪ ﺣﻖ اﺳﺖ ﺁﻧﭽﻪ ﻣﻨﻄﻖ ﻋﻘﻞ اﻣﻼ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ اﮔﺮﻣﺨﺎﻟﻒ ﻋﺎﻃﻔﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺁﻧﺮا در ﺁﺗﺶ ﺑﻴﻔﮕﻦ ﻳﮏ ﻣﻨﻈﺮﻩ دهاتی در ﻧﺰد روﻣﺎﻧﺘﻴﮏ( ﮐﻪ ﺑﺮﻃﺒﻌﻴﺖ ﺧﻮد ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪﻩ ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ از ﺷﻬﺮﯼ ﮐﻪ ﭘﺮاﺳﺖ از ﻣﻈﺎهر ﺗﻤﺪن ﭼﻮن ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺑﺎ ﺗﻤﺪن ﺁن از ﻧﺘﺎﻳﺞ ﻋﻘﻞ و ﻋﻠﻮم ﺁن اﺳﺖ .
ﻃﺮﻳﻘﻪ ﻋﺎﻃﻔﻪ ﻳﺎ ﻏﺮﻳﺰﻩ در ادراﮎ ﺣﻘﺎﻳﻖ اﺷﻴﺎ در ﻧﺰد صوفی ﺻﻮرت ﻣﻴﮕﻴﺮد ﮐﻪ در اﺻﻄﻼح ﻓﻠﺴﻔﯽ ﺑﻨﺎم ﺣﺪس ﻳﺎد ﻣﯽ ﺷﻮد و ﻣﻘﺼﻮد ﺷﺎن ﻋﺒﺎرت از روﻳﺖ ﺣﻘﻴﻘﺖ / روﻳﺖ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ اﺳﺖ ﺗﻮﮔﻮﺋﯽ ﺑﻨﻮر اﻟﻬﯽ ﻳﺎ ﺑﺎﻟﻤﻌﻪ اروﺣﯽ روﯼ ﻣﻴﺪهد ﭘﺲ هرﮔﺎﻩ ﻓﻴﻠﺴﻮﻓﯽ ﻳﺎ ﻳﮑﯽ از ﻋﺎﻣﻪ ﻣﺮدم ﺣﻘﻴﻘﺘﯽ راﺑﮕﻮﻧﻪ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺣﺪس ﺑﺰﻧﺪ ﺣﻖ ﻣﺎ اﻳﻦ ﻧﺨﻮاهد ﮐﻪ از روﯼ اﻗﺎﻣﻪ ﺑﺮهان ﺑﺨﻮاهیم ﺑﺮﺻﺪق ﺁﻧﭽﻪ ﮔﻤﺎن ﻣﻴﮑﻨﺪ زﻳﺮا اﻗﺎﻣﻪ ﺑﺮهان ﻣﺘﻀﻤﻦ اﻋﺘﺮاف ﺑﻮﺟﻮد ﻣﻔﮑﻮرﻩ دﻳﮕﺮﯼ اﺳﺖ ﮐﻪ داراﯼ اﺳﺒﻘﻴﺖ ﻣﻨﻄﻘﯽ اﺳﺖ همان اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺣﻴﻦ اﻗﺎﻣﻪ ﺑﺮهان ﺑﺮﺁن اﺳﺘﻨﺎد ﻣﯽ ﮐﻨﻴﻢ و هرﮔﺎﻩ زﻋﻢ راﺟﻊ ﺑﻔﮑﺮﻳﻦ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ راﺋﯽ ﺁن ﺁﻧﺮا ﺑﺎ ﻟﻤﺤﻪ از وﺟﺪان ﺧﻮد ﺑﮕﻮﻧﻪ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ دﻳﺪﻩ ﻣﺜﻠﯽ ﮐﻪ ﻣﺘﺎﻟﻢ درد را اﺣﺴﺎس ﻣﻴﮑﻨﺪ ﻳﺎ ﺁدم ﻧﺸﻪ ﻧﺸﻪ ﺧﻮد را اﺣﺴﺎس ﻣﻴﮑﻨﺪ ﺑﻪ ﺗﺒﻊ ﺁن اﻳﻦ ﺧﻮاهد ﺑﻮد ﮐﻪ ﻓﮑﺮت ﻣﺮﺋﯽ
ﺑﻪ هیچ وﺟﻪ ازوﺟﻮﻩ ﻣﻮرد ﺷﮏ درﻧﺰد ﺻﺎﺣﺐ ﺁن ﻧﺒﺎﺷﺪ واﻻ در ﺁﻧﺠﺎ درﻧﺰد وﯼ ﺛﻘﻪ ﺗﺮاز ﺁن در ﻳﻘﻴﻦ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ ﭘﺲ ﺑﺮاﯼ اﻗﺎﻣﻪ ﺑﺮهان ﺑﺮﺻﺪق ﺁن ﺑﺪان رﺟﻮع ﻣﻴﮑﻨﺪ .
ﻣﺘﺼﻮﻓﻪ ﺑﺮﭼﻨﻴﻦ روﻳﺖ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ اﻋﺘﻤﺎد می کند وﻗﺘﯽ ﮔﻤﺎن, ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﺣﻖ را ﺑﺎﺷﻬﻮد ﻣﺒﺎﺷﺮ ﻣﺸﺎهﺪﻩ ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ در ﺁﻧﺠﺎ ادﻟﻪ اﯼ ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ ازﺁن اﺳﺘﺪﻻل ﮐﺮدﻩ ﺷﻮد ودر ﺑﻴﻦ راﺋﯽ و ﻣﺮﺋﯽ وﺳﺎﻳﻄﯽ وﺟﻮد ﻧﺪارد و ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺻﻮﻓﯽبادرﺟﺎت ﻣﺘﻔﺎوت اﮐﺜﺮﻳﺖ ﻏﺎﻟﺐ اﺣﮑﺎم وروﻳﺎ هﺎ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ در ﺣﻴﺎت ﺧﺼﻮﺻﯽ ﻣﺎ ﺑﻠﮑﻪ در ﺣﻴﺎت ﻋﻤﻮﻣﯽ هﻢ ﺑﺮاﻳﻦ اﺳﺎس ﺑﻨﺎ ﻣﻴﺸﻮد ﭘﺲ ﺑﺴﻴﺎرﯼ از ﺗﺼﺎﻣﻴﻢ ﮐﻪ داراﯼ ﻧﺘﺎﺋﺞ ﻣﻬﻤﯽ ﺑﺮاﯼ ﻋﺎﻣﻪ ﻣﺮدم اﺳﺖ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﻴﺸﻮد و هرﮔﺎﻩ ازﻣﺮد ﻣﺴﻮﻟﯽ ﮐﻪ اﻳﻦ ﺗﺼﻤﻴﻢ را ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ ﺑﭙﺮﺳﻴﺪ ﮐﺠﺎ ﻣﺒﺮات ﻋﻘﻠﯽ درﻧﺰد ﺗﻮ ﺑﻤﺜﺎﺑﻪ ﻣﻘﺪﻣﺎت ﺑﻮدﻩ ﺗﺎ ﺗﻮ اﻳﻦ ﺗﺼﻤﻴﻢ را ﺑﮕﻴﺮﯼ در ﻧﺰد او هیچ ﺟﻮاﺑﯽ ﻧﺨﻮاهی ﻳﺎﻓﺖ ﻣﮕﺮ اﻳﻨﮑﻪ او داراﯼ ﺑﺼﻴﺮت ﻧﺎﻓﺬﯼ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺣﻖ را ﺑﺤﺪس ﻣﺒﺎﺷﺮ ﻣﺸﺎهدﻩ ﻣﻴﮑﻨﺪ در اینﺣﺎﻟﺖ ﻧﻪ ﺗﺤﻠﻴﻠﯽ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ و ﻧﻪ تعلیقی. ﭼﻪ ﺗﺤﻠﻴﻞ و تعلیق را ﻣﺎ از ﮐﺴﯽ ﻣﯽ ﺧﻮاهیم ﮐﻪ در ﻗﺒﺎل ﺧﻮد ﺗﻮﺗﻪ زردﯼ را ﺑﺮاﺑﺮ ﺧﻮد ﻣﯽ ﺑﻴﻨﺪ ﻓﺮق اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺣﺎﻟﺖ ﺑﻘﻌﻪ زرد ﺁﻧﺮا ﺑﻴﮏ ﺣﺎﺳﻪ ﻣﻌﻴﻦ ﮐﻪ ﻋﺒﺎرت از ﺣﺎﺳﻪ ﺑﺼﺮاﺳﺖ درﮎ ﻣﻴﮑﻨﻴﻢ اﻣﺎ در ﻣﻮرد ﮐﺴﺎﻧﯽ که ادﻋﺎ دارﻧﺪ ﮐﻪ ﺁﻧﺮا ﺑﺎ ﻳﮏ ﻣﻮهبت ﺣﺪﺳﯽ ﺧﺎرﻗﻪ ﺑﺴﺎ اوﻗﺎت ﻣﻴﻞ ﺑﺎ دﻓﻊ ﻏﺮﻳﺰﻩ ﻳﺎ ﻋﺎﻃﻔﻪ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ . دﻋﻮﯼ اﻳﻦ ﻓﻼﺳﻔﻪ ﻗﺎﻳﻞ ﺑﺮوﻳﺖ ﺣﺪﺳﯽ اﺳﺘﻮار ﺑﺮاﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺣﺪس ﻓﻄﺮﺗﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﻄﺎ ﻧﻤﯽ ﮐﻨﺪ زﻳﺮا ﺁن ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻏﺮﻳﺰﻩ ﻃﺮﻳﻖ ﻣﺎﻣﻮن ﺧﻮد را ﻣﯽ داﻧﺪ ﻟﺬﻟﮏ هروﻗﺘﯽ ﮐﻪ اﻧﺴﺎن از اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﻏﺮﻳﺰﯼ ﻓﻄﺮﯼ ﻧﺰدﻳﮏ ﻣﻴﺸﻮد ﻣﺎ او را در ﺷﻤﺎر ﮐﺴﺎﻧﯽ ﻣﯽ اورﻳﻢ ﮐﻪ ﺣﻖ را ﺑﺎﺻﻔﺎﯼ روح دﻳﺪﻩ اﺳﺖ ﻣﺎﻧﻨﺪ اﻃﻔﺎل ﻳﺎ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮐﺴﻴﮑﻪ او را ﺑﻼهت رﺳﻴﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ اﻣﺎ اﮔﺮ از ﮐﺴﺎﻧﯽ ﺁﻣﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻌﺪ از ﺗﺤﻠﻴﻠﻬﺎ و اﺣﺼﺎﺋﻴﻪ را و ﺗﺪﻗﻴﻖ وﺗﺤﻘﻴﻖ ﺑﺪان رﺳﻴﺪﻩ در ﺁﻧﺠﺎ ﻧﻈﺮ ﺷﮑﺎﮐﯽ ﺑﺴﻮﯼ ﺁن ﻏﺎﻟﺒﺎ ﻣﯽ اﻧﺪازﻳﻢ زﻳﺮا ﺁﺳﻤﺎ ن ﺑﻪ ﮔﻤﺎن ﻣﺎ دروازﻩ هاﯼ ﺧﻮد را ﺑﺮاﯼ اﻣﺜﺎل اﻳﻦ ﻣﺤﺎﺳﺒﻴﻦ ﺑﺎز ﻧﻤﯽ ﮐﻨﺪ ﺑﺮﮔﺴﻮن ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﺑﺮاﯼ درﮎ ﺣﻘﺎﻳﻖ از ﻃﺮف ﻣﺎ دو راﻩ ﮐﺎﻣﻼ ﻣﺨﺘﻠﻒ وﺟﻮد دارد اول ﺁﻧﻬﺎ اﮐﺘﻔﺎ ﻣﻴﮑﻨﺪ ﮐﻪ در اﻃﺮاف ﻣﻮﺿﻮع دور ﺑﺰﻧﺪ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻇﻮاهر ﺧﺎرﺟﯽ ﺑﺎدﯼ ﺑﺮاﯼ ﺣﻮاس ﻧﻈﺮ ﻣﻴﮑﻨﺪ و دوﻣﯽ در ﻟﺐ ﻣﻮﺿﻮع وﺻﻤﻴﻢ ان واﻗﻊ ﻣﯽ ﺷﻮد و در ﺟﺎﻧﺐ ﻣﻨﻈﻮر از ﺷﯽ ﮐﻪ ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺁن ﻣﺮاد اﺳﺖ ﻣﺘﻮﻗﻒ ﻧﻤﯽ ﺷﻮد ورﻣﻮز زﺑﺎن را ﺑﺮاﯼ ﺑﻴﺎن ﮐﺮدن ﺁن ﺑﮑﺎر ﺑﺮد ﺑﻠﮑﻪ در اﻋﻤﺎق ﻏﻮﻃﻪ ﻣﯽ زﻧﺪ و ﺟﻮهر ﺑﺎﻃﻨﯽ ﺁﻧﺮا ﮐﻪ در وراﯼ اﻳﻦ ﻇﻮاهر ﺧﺎرﺟﯽ وﺟﻮد دارد ﺑﺮﺗﻌﺒﻴﺮ ﺑﺎ زﺑﺎن و ارﻗﺎم ﻋﺼﻴﺎن ﻣﻴﮑﻨﺪ ﻳﻌﻨﯽ دﺷﻮار ﻣﻴﺂﻳﺪ وﺑﻨﺎﺑﺮﻳﻦ ،ﻣﻌﺮﻓﺖ در ﺣﺎﻟﺖ اوﻟﯽ ﮐﻪ ﻋﺒﺎرت از ﻣﻌﺮﻓﺖ ﻋﻠﻤﯽ اﺳﺖ معرفت نسبی است که بسرحدیقین نمی رسد زیرا که معروض برخطا است در آنجا معرفت دارای یقین مطلق میباشد .
اﻳﻦ ﻧﻮع ﻣﻌﺮﻓﺖ ﻳﻘﻴﻨﯽ از ﻃﺮﻳﻖ وﺟﺪان اﮔﺮﭼﻪ ﻣﻮرد اﻧﮑﺎرﻋﻘﻞ ﺑﺎﻣﻨﻄﻖ نظری مجردآن قرار گیرد همان است که متصوفین از اسلاف ما انرا صفت کرده اند زیراآنها بین علم القلوب و علم اللسان فرق میگذارند پس متصوف وقتیکه از بصیرت او حجاب برداشته شود حواس وی بحواس دیگری مبدل شده او را برویت غبیب قدرت میدهد مانند آنچه برای نایم در خوابش روی میدهد همین که او را پینکی میبرد و اندکی ارثقال حیات مادی کم می شود حواس دیگری بسوی غیب باز میشود پس می بیند و می شنود و می خورد وسخن می گوید و راه می رود وبطش میکند وبدورترین اطراف زمین می رسد ابعادمکان او را محجوب نمی سازد و در آن وقت در وجود کاملتری نسبت بوجود دینوی
بسر می برد وشاید در آن وجود مخفی قوت پرواز ومشی براب وداخل شدن در اتش را پیدا کند .ﺻﻮﻓﯽ اﻳﻦ ﮐﺎر ها را در ﺑﻴﺪارﯼ ﺧﻮد ﻣﻴﮑﻨﺪ زﻳﺮا ﺟﻨﺒﻪ ﺷﺮﻳﻒ وﺟﻮد او ﺑﺮﺟﻨﺒﻪ ﺧﺴﻴﺲ وﯼ ﻏﻠﺒﻪ ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ همان اﺳﺖ ﮐﻪ اورا در ﻋﺎﻟﻢ ﺷﻬﺎدت ﺗﻮاﻧﺎ ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﻌﺠﺰات ﻣﯽ ﻳﺎﺑﻴﻢ ﺧﻼﺻﻪ ﺳﺨﻦ اﻳﻨﮑﻪ ﻣﺘﺼﻮﻓﻴﻦ ﭼﻪ ﻗﺪﻳﻢ و ﭼﻪ ﺟﺪﻳﺪ ﺑﺎوﺟﻮد اﺧﺘﻼف در ﻃﺮﻳﻘﻪ ﻋﺮض از ﻋﻘﻞ وﺣﻮاس ﻗﺪرت ﺑﺮاﮐﺘﺴﺎب ﻧﻮﻋﯽ ازﻣﻌﺮﻓﺖ اﺳﺖ زﻳﺮا واﻗﻊ ﻣﻴﺸﻮد ﻣﺎﺑﻴﻦ اﻧﺴﺎن وﺷﯽ ﻣﺪرﮎ ﻧﻮﻋﯽ از ﺗﻌﺎﻃﻒ ﺑﻨﺤﻮﻳﮑﻪ او ﺧﻮد
را در ﺻﻤﻴﻢ ﺷﺊ ﻣﺪرﮎ ﻣﯽ ﻧﻬﺪ ﺗﺎ ﺑﺮﺁﻧﭽﻪ در ﺁن ﻣﺰﻳﺪ اﺳﺖ دﺳﺖ ﻳﺎﺑﺪ ﮐﻪ در ﺁن ﭼﻴﺰﯼ دﻳﮕﺮﯼ ﺷﺮﮐﺖ ﻧﺪارد و ﻣﺎداﻣﻴﮑﻪ ﺟﺎﻧﺐ ﻣﺰﻳﺪ اﺳﺖ ﮐﻪ در دو ﭼﻴﺰ ﺗﮑﺮار ﻧﻤﯽ ﺷﻮد ﺑﻞ اﺧﺘﺼﺎص ﺑﻪ ﻣﻮﺿﻮع ﻣﺪرﮎ دارد ﻧﻪ ﺑﻤﺎﺳﻮﯼ ﺁن ﺑﺮ ﺗﻌﺒﻴﺮ ﻟﻐﻮﯼ ﻣﺴﺘﺤﻴﻞ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ زﻳﺮا زﺑﺎن از ﺟﻮاﻧﺐ ﻣﺸﺘﺮﮐﻪ ﻋﺎﻣﯽ ان ﺗﻌﺒﻴﺮ ﻣﻴﮑﻨﺪ ﮐﻪ در اﻓﺮاد ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﺘﮑﺮرا واﻗﻊ ﻣﯽ ﺷﻮد ﺑﺮﮔﺴﻮن ﺑﺮاﯼ اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ ادراﮐﯽ ﮐﻪ ﺷﺨﺺ ﻣﺪرﮎ باﺻﻤﻴﻢ ﺷﺊ ﻣﺪرﮎ را روﺑﺮو ﻣﯽ ﺷﻮد ﻣﺜﺎﻟﯽ ﻣﯽ ﺁورد وﺁن ﻣﻌﺮﻓﺖ اﻧﺴﺎن ﺑﻨﻔﺲ ﺧﻮدش ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ و او هرﮔﺎﻩ ذات ﺧﻮد را اﺳﺘﺒﻄﺎن ﮐﻨﺪ ﺁﻧﺮا ﺑﺎ ادراﮎ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ درﮎ ﻣﻴﮑﻨﺪ ﺑﻨﺤﻮﯼ ﮐﻪ ﻧﻪ اﺣﺘﻤﺎل ﺷﮏ را دارد و ﻧﻪ ﺧﻄﺎ را و ﺁن در ﻋﻴﻦ وﻗﺖ ادراﮐﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﻪ ﺗﺤﻠﻴﻞ و ﻧﻪ تعقیل ﻣﻴﺨﻮاهد ﭘﺲ ﻣﺘﺼﻮﻓﻴﻦ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﻨﺪ و همراﻩ ﺷﺎن ﻣﻮﻳﺪﻳﻦ ﺁﻧﻬﺎ ﻣﻴﮕﻮﻳﻨﺪ ﺁﻧﭽﻪ ﻣﺎ از ﺣﻖ ﻣﯽ ﺑﻴﻨﻴﻢ از ﻃﺮﻳﻖ ﺣﻮاس ﻇﺎهر ﺑﺮاﯼ ﻣﺎ ﻧﻤﯽ ﺁﻳﺪ و ﻧﻪ از ﺁﻧﭽﻪ هست ﮐﻪ ﺑﺎﮐﻠﻤﺎت ﺑﻴﺎن ﺷﻮد زﻳﺮا اﻳﻦ ﺣﺎﻻت ﮐﻪ ﺻﻮﻓﯽ از داﺧﻞ ﺑﺂن اﺣﺴﺎس ﻣﻴﮑﻨﺪ ﻣﺎﻧﻨﺪ اﺣﺴﺎس وﯼ ﺑﻪ ﺷﻴﺮﻳﻨﯽ ﻳﺎ ﺗﻠﺨﯽ ﺣﻨﻈﻞ و ﺣﺎﻻ ت ﺑﻮﺳﻴﻠﻪ ادوات زﺑﺎن ﺗﻮﺻﻴﻒ ﻧﻤﯽ ﺷﻮد و ﺑﺎوﺟﻮد آن اﻳﻦ را در ﮐﻠﻤﺎﺗﯽبیان میکنند .
ﺑﮕﻮ ﺑﺮاﯼ ﮐﺴﻴﮑﻪ ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﺑﺎﺷﯽ :ﺑﺪون ﺷﮏ ﻋﻘﻞ اﻳﮑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﻋﻠﻮم اﺳﺖ ﻣﺎﻣﻮن اﻟﺠﺎﻧﺐ اﺳﺖ وﻣﯽ ﺳﺰد ﮐﻪ اﻋﺘﻤﺎد ﺑﻪ ﺗﺪﺑﻴﺮ ﺁن و ﺣﺴﺎب ﺁن ﺑﮑﻨﻴﻢ هر وﻗﺘﻴﮑﻪ ﻗﺼﺪ اﺟﺮاﯼ ﮐﺎر ﻧﻤﺎﻳﻢ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻣﻴﮑﻨﻴﺪ ﮐﻪ از ﺷﻤﺎ اﻋﺮاض ﻣﻴﮑﻨﺪ ﺣﺘﯽ از رﺟﺎل ﻋﻠﻮم در ﻣﺴﺘﻮاﯼ ﻋﺎﻟﯽ ﺁﻧﺎن ﺑﺎﺷﺪ ﺗﺎ وﻗﺘﻴﮑﻪ او در ﺑﻴﺮون ﻻﺑﺮاﺗﻮار ﺧﻮد هست زﻳﺮا ﻋﻘﻞ در ﻧﺰد وﯼ در
ﻻﺑﺮﺗﻮار در داﺧﻞ دﻳﻮار هاﯼ ﺁن ﺟﺎﯼ دارد وﻟﻴﮑﻦ ﺑﺮاﻳﺶ ﺑﮕﻮ ﮐﻪ ادراﮎ ﺻﻮﻓﯽ ﮐﻪ از ﺧﻼل ﺣﺠﺐ و اﺳﺘﺎر ﻧﻔﻮذ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﻳﺪ ﻗﺎدر ﺑﺮوﻳﺖ ﻏﻴﺐ ﺁﻧﮕﻮﻧﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺣﻖ و ﺻﺎدق اﺳﺖ ﺑﺴﻴﺎر ﮐﻢ از وﯼ ﺷﮏ و ﺗﺮدﻳﺪﯼ و ﺗﮑﺬﻳﺒﯽ ﺑﺒﻴﻨﯽ ودرﺑﻴﻦ همه ﻣﺎ ﺷﺎﻳﻊ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻳﻦ ﻧﻮع از ﮐﺸﻒ ﻣﺤﺠﻮب در ﺗﻮان ﮔﺮوهی از کرام ﻣﻘﺮﺑﻴﻦ اﺳﺖ و اﻳﻨﻬﺎ اﮔﺮ ﺑﺎوﺟﺪان ﺧﻮد ﺑﻪ ﺣﻖ راﻩ ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ ﺑﺎﻃﻞ ﺑﺴﻮﯼ ﺁﻧﺎن هرﮔﺰ را ﻧﺨﻮاهد ﻳﺎﻓﺖ .
اﻳﺎ اﻳﻨﺎن همه درﮔﻤﺎن ﺑﺎﻳﻨﮑﻪ ﻣﺜﻞ اﻳﻦ ادراﮎ وﺟﺪاﻧﯽ ﻣﺒﺎﺷﺮ از ﺁﻧﭽﻪ ﮐﻪ از ﭼﺸﻢ و ﻋﻘﻞ ﻏﺎﻳﺐ اﺳﺖ هﻤﻮارﻩ ﺻﺎدق اﺳﺖ ﺁﻳﺎ روﻳﺖ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﻣﺴﺘﻮرﮐﻪ ﻣﺘﺼﻮﻓﻴﻦ ادﻋﺎﯼ ﺁﻧﺮا دارﻧﺪ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺑﺮﮔﺴﻮن ادﻋﺎﯼ ﺁﻧﺮا ﻣﻴﮑﻨﺪ وﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ادﻋﺎ ﻣﻴﮑﻨﺪ هﺮﮐﻪ اﻳﻦ ﻧﻈﺮ را در ﺑﺎرﻩ اﻣﻮر ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ ﻣﻌﺼﻮم از ﺧﻄﺎ اﺳﺖ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﮔﻤﺎن ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ .ﻣﺜﺎﻟﯽ ﻣﯽ ﺁورﻳﻢ ﮐﻪ ﺑﺮﮔﺴﻮن ﺧﻮد ﺑﺮاﯼ روﻳﺘﯽ ﮐﻪ ﺧﻄﺎ ﺁن ﻣﺴﺘﺤﻴﻞ اﺳﺖ و اﻳﻦ ﻣﺜﺎل اﻧﺴﺎن ﮐﻪ ذات ﺧﻮد را از داﺧﻞ اﺳﺘﺒﻄﺎن ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﭘﺲ ﺁﻧﺮا ﺑﺮوﻳﺖ ﻳﻘﻴﻨﯽ ﻣﯽ ﺑﻴﻨﺪ ﭘﺲ ﺁﻳﺎ ﺣﻖ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻧﺴﺎن در اﺳﺘﺒﻄﺎن ﺧﻮد ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻧﻔﺲ ﺧﻮد را ﻃﻮرﯼ ﺑﺸﻨﺎﺳﺪ ﮐﻪ ﺑﺤﺪ ﻳﻘﻴﻦ ﺑﺮﺳﺪ .ﺁﻳﺎ در ﺁن هنگام ﺑﺮاو ﺁﺳﺎن اﺳﺖ ﺑﺒﻴﻨﺪ ﺗﻤﺎﻣﯽ ﺁﻧﭽﻪ از ﮐﻴﻨﻪ وﺣﺴﺪ وﺧﺴﺖ و ﻏﺮور در ﺁن هست . راﺳﻞ در ﻓﺼﻞ اﻟﻤﻨﻄﻖ و اﻟﺘﺼﻮف ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ در ﺳﻴﺎق ﺣﺪﻳﺚ ﺧﻮد در ﺑﺎرﻩ روﻳﺖ ﺣﺪﺳﯽ ﮐﻪ ﺑﺪان ﺑﺮﮔﺴﻮن ﺗﺸﺒﺚ دارد وﻣﺘﺼﻮﻓﻪ ﺑﺪان ﺗﺸﺒﺚ دارﻧﺪ و راﯼ ﻋﺎم ﺣﺎﮐﻢ در ﭘﻴﺮاﻣﻮن ﻣﺎ ﺁﻧﺮا ﺗﺎﺋﻴﺪ ﻣﻴﮑﻨﺪ .ﺁرﯼ ادراﮎ ﺣﺪﺳﯽ ﺧﻮد را ﻃﻮرﯼ ﺑﺮﺻﺎﺣﺐ ﺁن ﺗﺤﻤﻴﻞ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﺎﻧﻊ او ﻣﻴﺸﻮد ﮐﻪ ﻟﺤﻈﻪ اﯼ درﺻﻮاب ﺑﻮدن ﺷﮏ ﮐﻨﺪ و ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﺮاﯼ وﯼ ﻣﺠﻮز ﺷﮏ ﮐﻨﺪ در ﺁﻧﭽﻪ ﮐﻪ
اﻧﺮا در ﭘﻴﺸﺮوﯼ ﺧﻮد ﻣﺠﺴﻢ ﻣﯽ ﺑﻴﻨﺪ ؟ و اﻳﻦ ﺧﺎﺻﻴﺘﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮاﯼ ادراﮎ ﻋﻘﻠﯽ ﻣﻴﺴﺮ ﻧﻴﺴﺖ زﻳﺮا ادراﮎ ﻃﺮﻳﻖ ﺁن اﺳﺘﺪﻻل اﺳﺖ و اﺳﺘﺪﻻل ﻣﻌﺮوض ﺑﻪ ﺧﻄﺎ اﺳﺖ و ﻻﮐﻦ اﻳﻦ ﻳﻘﻴﻦ ﺟﺎزم ﮐﻪ ﺑﺎ ادراﮎ ﺻﻮﻓﯽ همراﻩ اﺳﺖ درﻧﺰد اﺻﺤﺎب ﺁن همین ﺧﻮد ﺁن اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ اﻳﻦ ادراﮎ ﺑﻪ ﮐﺎرﺛﻪ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﮐﻨﺪ اﮔﺮ ﺷﻨﺎﺧﺖ ﺁﺗﯽ از ﻃﺮﻳﻖ وﺟﺪان ﻣﻌﺼﻮم از ﺧﻄﺎ ﺑﺎﺷﺪ ﺣﺘﻤﺎ ﻳﻘﻴﻨﮑﻪ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺁن اﺣﺴﺎس ﻣﻴﮑﻨﻴﻢ ﺧﻴﺮ در ﺧﻴﺮ ﺧﻮاهد ﺑﻮد ﻟﻴﮑﻦ اﻳﻦ ﻣﻌﺮﻓﺖ ﻣﻌﺮوض ﺑﺨﻄﺎ اﺳﺖ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻋﻘﻞ ﻣﻌﺮوض ﺑﻪ ﺧﻄﺎ ﻣﯽ ﺷﻮد و واﻗﻊ ﻃﻮرﻳﮑﻪ ﮔﻤﺎن ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ ﻧﻴﺴﺖ .
درهمین ﺟﺎ ﻓﺮق ﺑﺰرﮔﯽ ﮐﻪ درﺑﻴﻦ ﮐﺴﻴﮑﻪ ﺑﺮﻋﻘﻞ ﺧﻮد اﻋﺘﻤﺎد وﮐﺴﻴﮑﻪ ﺑﺮوﺟﺪان ﻣﻴﮑﻨﺪ ﻧﻬﻔﺘﻪ اﺳﺖ اول اﻳﻦ دو ،ﻣﻴﺪاﻧﺪ ﮐﻪ اﺣﮑﺎم او ﻣﻌﺮوض ﺑﺨﻄﺎﺳﺖ ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ او را ﻣﯽ ﺑﻴﻨﻴﺪ ﮐﻪ ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﺁﻧﻬﺎ دﺳﺖ ﻧﻤﯽ ﺑﺮدارد .ﺑﻌﺪ از ان او ﺑﻪ ﺧﺸﻢ ﻧﻤﯽ ﺁﻳﺪ ﮐﻪ در ﺑﻴﻦ ﻣﺮدم ﮐﺴﯽ ﭘﻴﺪا ﺷﻮد ﮐﻪ او را ﺑﺮ ﻣﻮاﺿﻊ ﺧﻄﺎﯼ وﯼ در ﺁن اﺣﮑﺎم او را ﺁﮔﺎﻩ ﺳﺎزد اﻣﺎ دوم ﺁﻧﺪو ﭼﻮن در ﮔﻤﺎن ﺧﻮد ﺑﺎﻳﻦ ﮐﻪ ادراﮎ وﺟﺪاﻧﯽ وﯼ ﻣﻨﺰﻩ از ﺧﻄﺎ اﺳﺖ او را ﻣﯽ ﺑﻴﻨﻴﺪ ﮐﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻳﮑﻨﻔﺮ واﺛﻖ اﻗﺪام ﻣﻴﮑﻨﺪ و ﮔﻮش ﺧﻮد را درﺑﺮاﺑﺮ ﻧﻘﺪ ﻣﻨﺘﻘﺪان ﮐﺮ ﻣﯽاﻧﺪازد و در ﺁن وﻗﺖ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺼﻴﺒﺖ از ﺟﺎﻳﻴﮑﻪ درﮔﻤﺎﻧﺶ ﻧﻤﯽﮔﺬرد ﺑﺎو اﺻﺎﺑﺖ هم ﮐﻨﺪ.
ﻣﺎ در ﻗﻀﺎوﺗﻬﺎ و ﺳﻠﻮﮎ ﺧﻮد ﺣﻖ ﺗﻘﺪم را ﺑﻪ ﻋﻮاﻃﻒ ﺧﻮد ﻣﯽ دهیم و ﺑﺎﻳﻦ ﻣﺒﺎهات ﻧﻴﺰ ﻣﻴﮑﻨﻴﻢ اﻳﻦ ﻋﻮاﻃﻒ ﻣﺎ ﺣﺘﻤﺎ ﺧﻄﺎ ﻣﻴﮑﻨﺪ و ﭼﻘﺪر ﻣﺎ را از راﻩ راﺳﺖ ﺑﻪ ﺑﻴﺮاهه ﮐﺸﺎﻧﺪﻩ اﺳﺖ و اﮔﺮ ﻣﺎ از ﻏﻠﻄﯽ هاﯼ ﺧﻮد ﻣﯽﺁﻣﻮﺧﺘﻴﻢ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﻮﺷﻬﺎ ﺗﺠﺎرب ﻋﻤﻠﯽ از اﺧﻄﺎﯼ ﺧﻮد ﻣﯽ ﺁﻣﻮزﻧﺪ اﻣﺮوز ﻣﺎ ﻣﻮﻗﻒ دﻳﮕﺮﯼ ﻣﯽ داﺷﺘﻴﻢ وﻟﻴﮑﻦ ﻣﺎ ﺑﺮرﮐﻮن ﻋﺎﻃﻔﻪ ﺁﻧﮕﻮﻧﻪ اﺻﺮار دارﻳﻢ ﮐﻪ ﭘﺮواﻧﻪ ﺑﺎﻧﺪاﺧﺘﻦ ﺧﻮد در اﺗﺶ ﺳﻮزان اﺻﺮار ﻣﯽ ورزد و ﻋﻘﻮل را در ﺑﺤﺮان ﺁﻧﻬﺎ ﻣﯽ ﮔﺬارﻳﻢ ﻗﻴﺎم ﺟﺪﻳﺪ ﻣﺎ را اﻧﺘﻈﺎر ﻣﯽ ﮐﺸﺪ .
