با قاتلان مردم می‌شود مصالحه کرد؟

نمایندگی سازمان ملل در افغانستان و کمیسیون مستقل حقوق بشر افغانستان روز چهارشنبه با انتشار گزارشی، سال ۲۰۱۰  را مرگبارترین سال برای غیرنظامیان در طول دوران ۹  ساله‌ی جنگ بین طالبان و نیروهای بین‌المللی و دولتی در افغانستان دانست. براساس این گزارش که به‌صورت مشترک از سوی سازمان ملل و کمیسیون مستقل حقوق بشر تهیه شده، در سال ۲۰۱۰  نزدیک به ۲۸۰۰  تن کشته شده‌اند.

در این گزارش آمده است که ۷۵ درصد از کشته‌شدگان توسط شورشیان به قتل رسیده‌اند. نسبت داده شدن ۷۵ درصد از مسولیت کشتار غیرنظامیان به طالبان و شورشیان مخالف دولت، بیانگر این واقعیت است که در کشتار غیرنظامیان که یکی از چالش‌های جدی در جامعه محسوب می‌شود، طالبان نقش بسیار زیادی دارند و متاسفانه این نقش عمده و وسیع طالبان در تحلیل‌ها و ارزیابی‌های ارایه‌شده از سوی دولت منعکس نمی‌گردد.

انکار و نادیده‌انگاری مسوولیت طالبان در قتل غیرنظامیان یک سوال بی‌جواب محسوب می‌شود. با وصفی این‌که نهادهای معتبر تحقیقی و بین‌المللی همواره در گزارش‌های‌شان، مسوولیت بیشترین بخش از کشتار غیرنظامیان را به گروه‌های مسلح مخالف دولت نسبت می‌دهند، اما از جانب مقامات دولتی و تحلیلگران متمایل به دولت، این موضوع نادیده گرفته می‌شود.

برخی از کارشناسان به این نظراند که یکی از عمده دلایلی که دولت با چشم‌پوشی در برابر نسبت‌دهی قتل بیشتر از هفتاد درصد مردم به طالبان عمل می‌کند این است که در درون دولت نیز کسانی هستند که در جریان جنگ‌های افغانستان، دستان خویش را به خون مردم آلوده کرده و زندگی خویش را از این درک رنگ کرده اند. حال نیز اگر تقبیح کشتار غیرنظامیان توسط طالبان از زبان این افراد صورت گیرد، نوک تیز انتقادات در زمینه کشتار غیرنظامیان متوجه آنان نیز خواهد گردید.

در جریان جنگ‌های سی‌ساله در افغانستان ده‌ها هزار غیر نظامی کشته شده‌اند. این موضوع باعث گردیده است تا یک نوع احساس مصوونیت و یا عدم مسوولیت در برابر کشتار غیر نظامیان در جامعه پیدا شود. ازین‌رو دیده می‌شود که طالبان نیز با استفاده از همین وضعیت، به بسیار سادگی دست به طراحی و اجرای انفجارها و انتحارهایی می‌زنند که بیشترین تاوان آن بر غیر نظامیان تحمیل می‌گردد.

در گزارش مشترکی که از سوی دفتر نمایندگی سازمان ملل در افغانستان و کمیسیون مستقل حقوق بشر افغانستان برای سال ۲۰۱۰ تهیه شده، آمده است که با توجه به رقم دقیق ۲۷۷۷  غیرنظامی که در سال ۲۰۱۰  در افغانستان کشته شده‌اند، شمار غیرنظامیان کشته‌شده در این کشور نسبت به سال ۲۰۰۹  پانزده درصد افزایش یافته است.

از سوی دیگر بر اساس این گزارش، مخالفان مسلح دولت اعم از طالبان و سایر گروه‌های تندرو، مسوول مستقیم کشته‌شدن ۷۵  درصد غیرنظامیان هستند، در حالی‌که رقم غیرنظامیانی که به دست نیروهای بین‌المللی و افغان کشته شده‌اند ۱۶ درصد اعلام شده است. محققان سازمان ملل و کمیسیون مستقل حقوق بشر در این گزارش مسوول یا مسوولین ۹ درصد از کشتار غیر نظامیان را معرفی نتوانسته‌اند.

نسبت داده شدن ۷۵ درصد از مسوولیت کشتار غیر نظامیان به طالبان نشان می‌دهد که در مفکوره سیاسی طالبان از نظر مسوولیت‌پذیری در برابر مردم تغییری به میان نیامده است. همان‌گونه که گروه طالبان در دوره حاکمیت خویش، نقش حاکمان غیرمسوول را در برابر مردم بازی می‌کردند، اکنون نیز نقش یک تشکیلات غیرمسوول در برابر مردم را بازی می‌کنند. طالبان در دوران حاکمیت خویش، تنها به فکر حکم‌رانی بر مردم بودند و در برابر این‌که مردم از ناحیه حکم‌رانی آنان متضرر می‌گردند، یا سود می‌برند، اعتنایی نداشتند. امروزه نیز همان رویه از سوی طالبان به اجرا گذاشته می‌شود. طالبان بدون اینکه به تضرر یا منفعت مردم توجهی داشته باشند، دست به انجام عملیات می‌زنند و همین بی‌اعتنایی به تاثیرپذیری مردم باعث گردیده است تا بیشترین سهم در قتل غیر نظامیان به این گروه نسبت داده شود.

نکته‌ی قابل ملاحظه‌ای که در این خصوص قابل ذکر است این می‌باشد که استیفن دیمیستورا نماینده خاص سازمان ملل در افغانستان به طالبان گفته است که اگر آنان می‌توانند این گزارش را رد کنند، می‌توانند در این زمینه تحقیقی را ارایه دهند. این درخواست از سوی سازمان ملل یک نوع به چالش کشیدن رهبری طالبان در عرصه عدم مسوولیت این گروه در قبال سرنوشت مردم می‌باشد. به نظر می‌رسد نماینده خاص سازمان ملل از این‌نظر بر پاسخ‌گویی طالبان تاکید کرده است که گروه طالبان در گذشته یک‌بار گزارش‌های منتشره در خصوص مسوولیت این گروه در کشتار غیرنظامیان را رد  کرده و گفته بود که باید در این زمینه یک هیات بی‌طرف تحقیق کند. اما اینک و برای این‌که طالبان نتوانند مسوولیت خویش را انکار کنند، نماینده سازمان ملل با درخواست مشارکت در تحقیق در این خصوص، طالبان را به چالش کشیده است.

این گزارش در حالی منتشر می‌شود که حکومت افغانستان در تلاش است تا با گروه طالبان از هر راه ممکن مصالحه صورت گیرد، اکنون سوال این است که آیا با قاتلان مردم می شود مصالحه کرد؟ آیا حکومت حق آن را دارد که به نیابت از مردم قاتلان مردم را بخشیده و عرصه را برای بازگشت آنان فراهم نماید؟

__

برگرفته از هشت صبح