مردی که به عنوان عالی‌ترین مقام اطلاعاتی رییس جمهور کرزی شش سال خدمت کرد، اینک مبارزه‌ای را به راه انداخته است تا به افغان‌ها هشدار بدهد که رهبر آن‌ها جنگ علیه طالبان را باخته و غیرمسوولانه در جستجوی معامله سیاسی با شورشیان است.
امرالله صالح طی ماه گذشته در سخنرانی‌هایش خطاب به گروه‌های کوچک در کابل و سراسر شمال افغانستان، باورش را تکرار کرده که تلاش کرزی در جهت گفتگو با شورشیان، یک اشتباه مرگبار و گامی به سوی جنگ داخلی است. او می‌گوید که این سیاست کرزی پیشرفت‌های اندکی را که در نه سال گذشته در زمینه‌های دموکراسی و حقوق زنان به دست آمده است را به مخاطره می‌اندازد.
آقای امرالله به یک اجتماع دانشجویان در کابل گفت: «اگر من صدایم را بلند نکنم، آن وقت ما به سوی یک بحران روان هستیم.»
این دیدگاه شماری رو به رشد از رهبران غیر پشتون است که زمانی به طور کامل در حکومت کرزی شریک بودند اما حالا احساس می‌کنند که با آن بیگانه شده‌اند. رهبران تاجک، هزاره و ازبک ابراز نگرانی کرده‌اند که آن‌ها توسط کرزی و تلاش‌های او برای انجام معامله صلح با برادران پشتون‌اش در جبهه شورشیان، به حاشیه رانده شده‌اند.
هشدارهای صالح در زمانی صورت می‌گیرد که ایالات متحده تلاش دارد موضع خود در مورد آشتی با طالبان را مشخص کند. در حالی که مقامات امریکایی از تیوری گفتگوها به رهبری دولت افغانستان حمایت کرده‌اند، تلاش‌های صلح حامد کرزی را که ظاهرا بدون مشارکت غربی‌ها صورت می‌گیرد، با نگرانی زیر نظر دارند.
مارک سدویل، نماینده ملکی ناتو در افغانستان اخیرا هشدار داد «هر فرایند آشتی سیاسی باید واقعا ملی و جامع باشد. در غیر آن صورت ما به سادگی اساس مشکلات بعدی را می‌گذاریم که پدیدار خواهند شد. در این کشور زمانی که مشکلات بروز کند، منجر به خشونت می‌شود.»
با این حال، با افزایش هزینه‌های جنگ و تلفات، سیاست‌گذاران ایالات متحده به طور فزاینده‌ای دنبال راه‌های برون‌رفت می‌گردند و معامله تقسیم قدرت میان کرزی و طالبان ممکن است بهترین گزینه‌ای باشد که می‌توان به آن امید بست. یک مقام ارشد ناتو در کابل، صالح را یک فرد «عالی» توصیف کرد. اما این مقام گفت موضع تند صالح بر ضد مذاکرات، هیچ راهی را برای پایان دادن به جنگ طولانی مدت امریکا ارایه نمی‌دهد.
صالح، ۳۸ ساله و تاجک، حرفه اطلاعاتی خود را در این دره خوش‌منظر در شمال کابل – پنجشیر- با کار برای چریک افسانه‌ای، فرمانده احمد شاه مسعود شروع کرد. او گفت که رقابت‌های قومی با پشتون‌ها، یا تمایل به تضعیف کرزی که از نظر او مردی شایسته و وطن‌پرست می‌باشد، باعث نشده است تا به مخالفت با این روند بپردازد.
در عوض، صالح گفت که او می‌خواهد به شیوه صلح‌آمیز، گروه‌های مردمی را سازماندهی کند تا دولت را برای اتخاذ موضع سخت‌تر علیه طالبان تحت فشار بگذارند و نشان دهند افغان‌های مخالف بازگشت به دوره طالبان، یک نیروی قوی هستند. صالح ماه گذشته از ریاست اداره امنیت ملی افغانستان پس از آن استعفا داد که به گفته‌ی خودش متوجه شد حامد کرزی دیگر به مشوره‌های او ارزش قایل نیست.
«طالبان به دروازه‌های کابل رسیده‌اند.» صالح گفت: «ما این حرکت را حتا اگر به بهای خون ما تمام شود، متوقف نخواهیم کرد.»
اقدام با دقت وحید عمر، سخنگوی ریاست جمهوری، از اظهار نظر درباره تحلیل صالح خودداری کرد. حکومت کرزی مصالحه را بالاترین اولویت خود قرار داده است و مقامات می‌گویند آنان با دقت عمل می‌کنند. کرزی رهبران طالبان را به گفتگو دعوت کرده اما گفته است که شورشیان باید قانون اساسی افغانستان را بپذیرند، دست از خشونت بردارند و ارتباط‌شان را با تروریست‌های خارجی پیش از پیوستن به جامعه، قطع کنند.
این شرایط، رهبران اقوام دیگر را قانع نمی‌سازد و شماری از آن‌ها که در گذشته از کرزی حمایت کرده اینک از رییس جمهور افغان بریده‌اند. برخی نگران آن هستند که معامله بین کرزی و طالبان ممکن است منجر به نوعی جنگ داخلی شود که پیش از تهاجم به رهبری امریکا به افغانستان در اواخر ۲۰۰۱، جریان داشت.
محمد محقق از رهبران هزاره و متحد پشین کرزی: «مسیر جدید سیاسی که کرزی انتخاب کرده نه تنها خود او را نابود می‌سازد، بلکه این کشور را نیز نابود خواهد ساخت.»
با کناره‌گیری صالح و انتقال بسم‌الله خان، یک تاجک دیگر، از فرماندهی‌اش به عنوان رییس ستاد کل ارتش به حیث وزیر داخله، منتقدین کرزی ناظر اوج‌گیری دیدگاه قوی ضدطالبان در درون دولت‌اند. بسیاری‌ها بر این عقیده‌اند که حضور بسم‌الله خان در موقعیت نظامی‌اش برای جنگ، به مراتب مهم‌تر از وزیر داخله بودنش است که ناظر پولیس می‌باشد.
«حالا تاجک‌ها، هزاره‌ها و ازبک‌ها شرکای حکومت کرزی نیستند، آن‌ها صرفا کارمند هستند.» صالح محمد ریگستانی، عضو تاجک پارلمان افغانستان از دره پنجشیر گفت: «کرزی می‌خواهد از آن‌ها به عنوان سمبول استفاده کند.»
صالح برای رساندن پیام خود، جوانان، دانشجویان تحصیل‌کرده و فارغ‌التحصیلان دانشگاه‌ها را برگزیده است. او در نظر دارد از طریق آن‌ها گروه‌هایی را در سراسر کشور تشکیل دهد تا فشار سیاسی گروه‌های عامه را – علیه تلاش مصالحه کرزی با طالبان – سامان بدهد.
او می‌گوید اهدافش عاری از خشونت است و در نظر ندارد شکاف‌های قومی را عمیق‌تر سازد، اما می‌گوید آن‌ها باید برای شرایط بدتر آماده باشند. صالح در سال ۲۰۰۴ به ریاست امنیت ملی افغانستان برگزیده شد و در بین مقامات امریکایی به عنوان موثرترین و صادق‌ترین عضو کابینه افغانستان شهرت یافت.
از دیدگاه صالح، رویکرد کرزی از جنگ به سازش با طالبان، از ماه آگوست گذشته شروع شد.
صالح می‌گوید، پیامدهای انتخابات ریاست جمهوری که در آن کرزی پیروز شد اما به صورت گسترده متهم به تقلب انتخاباتی شد، یک توهین شخصی تلقی گردید.
صالح در مورد تغییر دیدگاه کرزی گفت: «این بسیار ناگهانی بود، این یک روند نبود، او فکر کرد که از دموکراسی و امریکایی‌ها صدمه دیده است. او احساس می‌کرد که باید با عزت پیروز شود.»
روابط متلاشی شده پس از انتخابات، زمانی که کرزی علیه مداخله غرب در امور حکومت‌اش تاخت و تهدید به پیوستن به طالبان کرد، روابط افغانستان با ایالات متحده مجدا سیر نزولی پیدا کرد. صالح می‌گوید کرزی معتقد است که ایالات متحده و ناتو نمی‌توانند در افغانستان پیروز شوند و به زودی این کشور را ترک خواهند کرد. به همین دلیل او در تلاش برای انجام معامله با طالبان، توجه خود را به پاکستان معطوف کرد که تصور می‌شود نفوذ قابل توجهی بالای عناصر شورشیان دارد.
صالح: «ما در حال حرکت به سوی سازش هستیم، دموکراسی در بستر مرگ است.» او به یاد می‌آورد سخنان کرزی را که گفته بود: «من به همه چانس شکست دادن طالبان را داده‌ام. نه سال گذشت. کجاست این پیروزی؟»
صالح در سخنرانی‌های خود، وحشی‌گری طالبان را بازشماری می‌کند: غارت بس‌های حامل مسافران کارگر و اعدام، تکه تکه شدن مردان جوان به دو نیم با تبر، کشته شدن زنان و کودکان در مقابل خانواده‌های‌شان. گفتمان او به شدت ناقد پاکستان است.
صالح می‌گوید: «اگر طالبان برگردند، تمامی اهدافی که شما دارید از بین خواهد رفت.» او در جمع دانشجویان در زیر چادر در خارج خانه‌اش در کابل گفت: «من نمی‌خواهم دانشگاه‌های ما صرفا به خاطر معامله سیاسی بسته شود. اگر ما صدای‌مان را بلند نکنیم، درب دانشگاه‌ها بسته خواهد شد.»
صالح معتقد است که طالبان نمی‌خواهند از طریق معامله صلح‌آمیز، قدرت را تقسیم کنند، آن‌ها می‌خواهند مجددا اقتدار کامل را به دست گیرند. با وجود افزایش در شمار نیروهای نظامی ایالات متحده و راه‌اندازی عملیات‌های بزرگ توسط ناتو، او تخمین می‌زند که شورشیان اکنون کنترول بیش از ۳۰ درصد افغانستان را در دست دارند. به گفته آقای صالح، رهبران طالبان – در حدود ۲۰۰ نفر که بسیاری از آن‌ها در شهر کراچی پاکستان حضور دارند – توسط سازمان اطلاعاتی پاکستان تمویل، تسلیح و حفاظت می‌شوند. صالح گفت: «دایره داخلی کاملا تحت کنترل آن‌هاست.» پاکستان از مدت‌ها منکر پشتیبانی از طالبان است.
صالح افزود: حلقه دوم رهبری طالبان – حدود ۱۷۰۰ فرمانده میدان جنگ – بر نیروی رزمی ۱۰،۰۰۰ تا ۳۰،۰۰۰ نفره نظارت دارند که این بسته به فصل است. او گفت تحت فرماندهی سابق ناتو، جنرال استنلی مک کریستال، ۷۰۰ نفر از این فرماندهان طالبان دستگیر و یا کشته شدند که باید توسط محصولات جدید جایگزین شوند.
صالح: «کارخانه تعطیل نیست، تولید جریان دارد.»
برگرداننده به فارسی: روزنامه ی هشت صبح
__
نوت: نگارنده واشنگتن پوست، مطلب بالا را تحت عنوان «رهبران اقلیت‌ها از کرزی فاصله می‌گیرند» به نشر رسانده است.
