تلاش رییس جمهور حامد کرزی، جهت معامله با رهبران طالبان و حامیان پاکستانی آن ها، سبب ناراحتی عمیق در بین اقلیت های قومی افغانستان شده است. این اقلیت ها به مدت طولانی با طالبان جنگیده اند و در دوران حاکمیت این گروه به شدت رنج دیده اند.
رهبران جوامع تاجک، هزاره و ازبک که نزدیک به نصف جمعیت افغانستان را تشکیل می دهند، می گویند آنان در برابر هر معامله ای که به سهیم شدن اعضای شورشیان طالبان در دولت بیانجامد، مقاومت خواهند کرد و حتا در صورت لزوم خواهند جنگید.
رهبران این اقلیت ها که از جریان گفتگوها میان رییس جمهور حامد کرزی و مقامات ارتش و استخبارات پاکستان بیگانه می باشند، اولین گام شان را در سازمان دهی علیه آن چه که آن ها ترس از آرزوی دیرینه آقای کرزی برای احیای سلطه قوم پشتون می خوانند، آغاز کرده اند. پشتون ها نسل ها در این کشور حکومت کرده اند.
این مناقشه جبهاتی را ایجاد می کند که تقریبا به گروه های که در سال های پایانی جنگ داخلی افغانستان شکل گرفته بودند، نزدیک است. این گروه بندی ها با آغاز خروج نیروهای ارتش شوروی در سال ۱۹۸۹، شروع شد و با تهاجم به رهبری ایالات متحده در سپتامبر ۲۰۰۱ پایان یافت. بیش از صد هزار افغان، عمدتا غیر نظامیان کشته شدند. طالبان در طول حکومت پنج ساله ای شان در کابل، پایتخت، بارها در مقیاس وسیع دست به کشتار جمعی غیرنظامیان هزاره زدند.
«کرزی افغانستان را به دوران طالبان بر می گرداند و او راه را به سوی اختلافات گذشته باز می کند.» رحمن اوغلی عضو ازبک پارلمان افغانستان که زمانی عضو ملیشه های ضد طالبان بود می گوید: «اگر او بخواهد که طالبان را برگرداند و آن ها شروع به استفاده از زور بکنند، آن وقت ما به دوران جنگ داخلی برخواهیم گشت و افغانستان از هم خواهد پاشید.»
عمیق شدن بیگانگی جوامع غیر پشتون افغانستان، ارایه دهنده یک تناقض برای شرکای امریکایی و ناتوی آن ها می باشد. فرماندهان امریکایی نتیجه گرفته اند که تنها راه حل سیاسی می تواند به این جنگ پایان دهد. اما آن ها با کمک کردن به آقای کرزی برای انجام معامله، خطر دامن زدن به منازعات قومی در افغانستان را می خرند.
گفتگوها میان آقای کرزی و رهبران اسلام آباد در این جا و در اسلام آباد، برای چندین هفته جریان داشته که برخی از این گفتگوها حاوی مشروعیت برای شورشیان طالبان بوده است.
رهبران این اقوام غیر پشتون می گویند که آقای کرزی مصمم است تا به رهبران طالبان سهمی از قدرت بدهد – و به پاکستان نیز نفوذ قابل ملاحظه ای در داخل این کشور داده شود. آن ها می گویند امریکایی ها که از پایان دادن به مداخلات شان در این جا نا امید شده اند ضمن کمک به آقای کرزی از برانگیختن مخالفت افغان ها پرهیز می کنند.
آقای اوغلو می گوید که نسبت به امریکایی ها و متحدین ناتوی شان گیچ شده که به گفته او، ظاهرا از کرزی می خواهند راهش را – در جهت گفتگو – ادامه دهد. او می گوید: «ما ایمان مان را به دوستان خارجی مان از دست داده ایم.»
دریا سالار مایک مولن، رییس ستاد مشترک ارتش امریکا گفت او درباره «شکاف بین تاجک ها و پشتون ها که خیلی قوی است» نگران می باشد. رهبران امریکایی و ناتو می گویند آن ها تلاش می کنند از بازگشت به هر نوع خشونت قومی جلوگیری کنند.
آقای مولن در مصاحبه ای گفته است: «این – اختلافات – استعداد این را دارد که این کشور را از هم متلاشی سازد. این چیزی است که ما نمی خواهیم به آن اجازه دهیم.»
اقلیت های افغانستان، – مخصوصا قوم تاجک – همیشه قابل اعتبار ترین متحدین امریکا بوده و بخش عمدهارتش ضد طالبان را تشکیل داده اند که امریکایی ها بعد از حملات یازده سپتامبر ۲۰۰۱ به آن کمک کرده است.
وضعیت توسط سیاست های ارتش افغانستان که در محور تلاش های به رهبری ایالات متحده در افغانستان قرار دارد تا یک روز کنترول اوضاع را در این کشور به دست گیرد، پیچیده شده است. ترکیب قومی ارتش افغانستان تقریبا متناسب با جمعیت این کشور است و واحدها در میدان جنگ نیز مختلط هستند. اما غیر پشتون ها به طور گسترده ای معتقدند نقش برجسته ای در این جنگ داشته باشند.
قراین رو به رشد از شکاف های قومی در درون اردو وجود دارد. رییس جمهور کرزی اخیرا تصمیم گرفت که بسم الله خان، رییس ستاد مشترک ارتش افغانستان را برطرف کند و او را وزیر داخله معرفی کرد. آقای بسم الله خان یک تاجک است و از رهبران ارشد سابق اتحاد شمال است پیش از حادثه یازدهم سپتامبر سال ها با طالبان جنگیده است. کسی را که آقای کرزی می خواهد به جای بسم الله خان بنشاند از نزدیک زیر نظر خواهد بود.
یکی از منابع اخیر تنش، استعفای امرالله صالح، رییس امنیت ملی افغانستان بود. امرالله صالح یک تاجک است. آقای صالح که یکی از دستیاران بسیار لایق نگرسته می شد، پس از آن که آقای کرزی ایمان خود را به او در انجام ماموریت ها از دست داد، استعفا کرد.
در کنار بسم الله خان، آقای صالح از دستیاران سابق احمد شاه مسعود، فرمانده افسانه ای بود که علیه اتحاد جماهیر شوروی و طالبان جنگید. آقای صلح از زمان ترک دولت، آغاز به کاری کرده است که ظاهرا یک مبارزه سیاسی می باشد.
رهبران مهم دیگر افغان شروع به سازمان دهی تشکلات تقریبا قومی کرده اند. عبدالله عبدالله، وزیر خارجه سابق افغانستان و نامزد انتخابات اخیر ریاست جمهوری، میزبان یک گردهم آیی در مزرعه اش در بیرون از کابل بود. او در یک مصاحبه گفت که خود را آماده تشکیل آن چه که یک حزب اوپوزیسیون است می کند. آقای عبدالله که خون تاجک و پشتون در رگ هایش جاری می باشد، گفته است که جبهه او افغان ها از تمامی طوایف را در بر خواهد گرفت. اما منبع قدرت او به صورت تاریخی قوم تاجک بوده است.
آقای عبدالله گفت او با سیاست آقای کرزی برای داخل شدن در مذاکره با طالبان و پاکستان مخالف است. او گفت، تقسیم قدرت با طالبان غیر ممکن است. به گفته آقای عبدالله، علت این مخالفت، حمایت طالبان از تروریزم و قرایت سخت و بی رحمانه آن ها از اسلامی است که می خواهند بر هر فردی تحمیل کنند.
آقای عبدلله گفت: «ما طالبان را وارد دولت می کنیم – ما به آن ها اداره یک یا دو ولایت را واگذار می کنیم. اگر این همان چیزی است که آن ها فکر می کنند، به همان صورت اتفاق نخواهد افتاد. هر کسی که این طور فکر کند، باخته است، به طور مطلق باخته است.»
آقای عبدالله گفت این همان طالبانی است که زمانی یک بخش قدرت به آن ها واگذار گردد، به آن راضی نخواهند شد. به گفته عبدالله: «آن ها از این – راه حل سیاسی ـ سود خواهند برد و سپس ادامه خواهند داد.»
مقام های امریکایی و افغان مکررا گفته اند که پیش شرط هر معامله ای با طالبان این است که شورشیان دست از حمایت تروریست ها ( به شمول القاعده) بردارند و قول دهند که از قانون اساسی افغانستان حمایت می کنند.
فراتر از این، هرچند مشکل است که اهداف کرزی را در ارتباط با طالبان تشخیص داد . اخیرا، او به مقام های ارشد افغان گفته است که او بیش از این باور ندارد که امریکایی ها و ناتو بتوانند در افغانستان پیروز شوند و آن ها احتمالا به زودی این کشور را ترک خواهند کرد. این حقیقت ممکن است که آقای کرزی را به انجام معامله هم با طالبان و هم پاکستان متمایل تر سازد.
تا آن جایی که به پاکستانی ها مربوط می شود، انگیزه های آن ها حتا بیشتر نامعلوم است. برای سال ها رهبران پاکستان حمایت از طالبان را انکار کرده اند، اما شواهد نشان می دهد که آن ها به حمایت شان ادامه داده اند. پاکستانی ها در گفتگوهای اخیر شان به آقای کرزی پیشنهاد نوعی روابط استراتژیک کرده اند و حتا یکی از – این پیشنهاد ها – شامل دادن مشروعیت به شبکه حقانی در افغانستان می باشد که یکی از خون ریزترین گروه های مخالف دولت افغانستان می باشد.
جنرال اشفاق پرویز کیانی، رییس ستاد مشترک ارتش و جنرال احمد شاه پاشاه، رییس استخبارات پاکستان یا «آی اس آی»، دو تن از قدرتمندترین مقام های پاکستانی، هفته گذشته با هدف گفتگو با آقای کرزی وارد کابل شدند.
رهبران غیر پشتون افغانستان با نگرانی رو به رشد به این مذاکرات می نگرند و تا حال آن ها چند گام مستحکم با هدف مقاومت در برابر آن برداشته اند.
اما هیچ کس شکی ندارد که هر یک از این گروه ها با تاریخ خونین مبارزات شان علیه طالبان، اگر بخواهند، می توانند فورا خود را مسلح کنند.
محمد محقق، از رهبران هزاره و متحد پشین رییس جمهور می گوید: «کرزی آغاز به جنگ قومی کرده است. آینده خیلی تاریک است.»
___
برای مطالعه اصلی مطلب به زبان انگلیسی به اینجا اشاره کنید.
برگردان به فارسی: ع. سینا (هشت صبح)
