چرا امریکا بالای پاکستان فشار نمی آورد؟

گزارش مکتب اقتصادی و سیاسی لندن در مورد حمایت دستگاه استخبارات پاکستان از طالبان، اگر چه از اهمیت زیادی برای شناخت میکانیزم کمک های پاکستان به طالبان برخوردار است، ولی، برای دولت ایالات متحده چیزی تازه ای در بر ندارد. تصور ما در افغانستان این است که نشر این گونه گزارش ها به فشار غرب بالای پاکستان به منظور ختم حمایتش از گروه های تروریستی – که جان سربازان امریکایی و اروپایی را در افغانستان می گیرد – کمک می کند. اما، برخلاف تصور ما، حکومت های غربی با حمایت پاکستان از طالبان آشنا بوده و در انفجار سفارت هند در کابل، دستگاه استخبارات ایالات متحده از رابطه تعدادی از افسران آی اس آی و حمله کنندگان پرده برداشت. حتا چند مقام بلندپایه اردوی امریکا با همین اسناد به اسلام آباد رفتند. ولی در کلیت، امریکایی ها حاضر نیستند که دولت پاکستان را به حمایت از تروریسم، رسما، متهم کنند، و بیش از این فشارهای خود را افزایش بدهند.

نکته جالب این است که بیش از این، پاکستان نیز حمایت های خود را از گروه طالبان در افغانستان پنهان نمی کند. کسانی که در جریان آخرین جلسات گفتگوهای استراتژیک پاکستان و امریکا در واشنگتن که به سرپرستی وزرای خارجه و مقامات ارشد نظامی دو کشور دایر شده بود، هستند، می دانند که پاکستان روابط نزدیک خود با طالبان را به نفع ختم جنگ در افغانستان عنوان کرده اند. پاکستانی ها در شرایطی این موضوع را مطرح می کنند که ایالات متحده و حکومت افغانستان در اصول، مذاکرات صلح با طالبان را پذیرفته اند و چنین پذیرشی، به اسلام آباد نقش حیاتی می دهد.

تصور خیالی در مورد دیپلوماسی امریکا و پاکستان

تصور عام در افغانستان این است که امریکا با وجود کسب از رابطه پاکستان و طالبان افغانی، بالای این کشور فشار مضاعفی بیاورد. گاهی تقاضای آنها این است که امریکا به صورت هشدارآمیز با اسلام آباد برخورد کند تا این کشور دست از حمایت طالبان کشد. حکومت افغانستان بارها گفته است که مبارزه حقیقی با تروریسم باید در درون خاک پاکستان صورت بگیرد. زیرا پناهگاه های امن تروریستان در پاکستان، منشا تروریسم در افغانستان می باشد. 
این پیشنهاد حکومت افغانستان عملا به لحاظ دیپلوماتیک، ایالات متحده و پاکستان را در برابر یکدیگر قرار داده که هیچ مقام ارشدی در حکومت امریکا اعتنایی به این نوع سیاست مبارزه با تروریسم نمی کند. حکومت افغانستان هرگز از این ترغیب ها  چیزی حاصلش نشده است.

سوال این است که چرا ایالات متحده نمی خواهد یک دیپلوماسی سختگیرانه در قبال پاکستان اتخاذ کند؟ در این شکی نیست که خاک امن پاکستان برای شبکه های افراطی و تروریستی، جنگ را در افغانستان تشدید می کند، ولی، امریکایی ها هرگز طرفدار دیپلوماسی سختگیرانه نبوده اند. دلایل آن می تواند به شرح زیر باشد:

۱. منطق روابط امریکا و پاکستان پس از ۱۱ سپتامبر بر اساس همکاری استراتژیک استوار است. اگر از یکسو این رابطه، مبارزه با تروریسم در افغانستان را احتوا می کند، ولی از سوی دیگر، ایجاد ثبات و از بین رفتن گروه های تروریستی و افراطی در پاکستان را که در جریان جنگ سرد به وجود آمدند، مدنظر دارد. امریکایی ها با کمکی بیش از یک میلیارد دالر در سال به پاکستان، به اهمیت و اعتبار این کشور افزوده اند. بدون شک در این چارچوب، دیپلوماسی سختگیرانه و مقابله جویانه قابل تصور نیست. امریکایی ها این نکته را درک می کنند که دولت پاکستان قادر نشده است که به رابطه های خود با گروه های افراطی پایان بخشد، ولی، این موضوع را دلیلی بر فشارهای شدید و دیپلوماسی سختگیرانه با این کشور نمی دانند. احتمالا، تشدید فشارها روابط دو کشور را سرد ساخته و میزان همکاری های پاکستان با امریکا در منطقه را کاهش می دهد و گرایش های اسلام آباد به سوی قدرت های منطقه ای چون چین و روسیه و ایران و کشور های عربی را افزایش می دهد. از آنجایی که برای امریکا روابط نزدیک با کشورهای منطقه چون پاکستان مهم است، پس سیاست تقابل با پاکستان منطقی در سیاست خارجی و منطقه ای ایالات متحده یافته نمی تواند.

۲. درک این نکته مهم است که امریکا پاکستان را به عنوان یک کشور بی ثبات، خطرآفرین و دارای جنبش های قوی افراطی تلقی می کند. پس از آن که توطیه بمب گذاری فیصل شهزاد، امریکایی پاکستانی تبار، در میدان تایمز نیویارک در چندماه پیش ناکام ماند، وزیر امور خارجه ی امریکا گفت که احتمالا حملات بعدی به خاک امریکا از پاکستان صورت بگیرد. چه ایالات متحده و چه کشورهای اروپایی از این بابت نگران اند که اگر کشورهایی چون پاکستان و یمن و افغانستان نتوانند گروه های افراطی را در خاک شان تضعیف کنند، این گروه ها قادر به برنامه ریزی و اجرای عملیات تروریستی در غرب خواهند بود. 

۳. تهدیدات پاکستان تنها محدود به جنبش های افراطی نمی شود. این کشور با همسایه هسته ای خود، هند، در حال مخاصمه بی نهایت خطرناکی قرار دارد که اگر در مواقع بحرانی، از سوی کشورهای قدرتمندی چون ایالات متحده، کنترول نشود، چنانچه در حوادث تروریستی بمبیی شاهد بودیم، می تواند یک نبرد خونین و خطرناک منطقه ای را دامن بزند. ایالات متحده هر چند در موضوع هند و پاکستان دخالت فعالی ندارد، ولی باید برای ختم این منازعه فعالیت های دیپلوماتیک خود را جهت تقویت گفتگوهای دو جانبه میان دهلی جدید و اسلام آباد افزایش دهد. اگر ایالات متحده تا اکنون با قضیه هند و پاکستان منفعل برخورد می کند، احتمالا یکی از دلایل آن مصروفیت این کشور در عراق، افغانستان و دوسیه هسته ای ایران بوده که کشورهای عربی و اسراییل را در تیررس تهدید خویش قرار خواهد داد.

۴. به گفته بروس رایدل، از بنیاد تحقیقاتی مرکز سیاست خارجی ایالات متحده، وزارت دفاع امریکا نقش حساس پاکستان را در قسمت لوجستیک جنگ افغانستان درک می کند. در حال حاضر، سه چهارم نیازهای لوجستیکی این جنگ از بندر کراچی وارد افغانستان می شود. بدون شک همکاری پاکستان در مبارزه با شبکه القاعده بسیار مهم است و تا اکنون حملات هوایی امریکا تعدادی از رهبران بلندپایه این سازمان را در خاک پاکستان از بین برده است.

۵. با این که حکومت افغانستان از اعمال فشار بالای پاکستان صحبت می کند، کارشناسان ارشدی همچون بروس رایدل، باور دارند که گزینه های ایالات متحده در این ارتباط محدود است. به گفته آقای رایدل، امکانات این که امریکا اقدامات سخت گیرانه علیه پاکستان انجام دهد، به شدت محدود به نظر می آید. گزینه نظامی علیه کشوری که سلاح اتومی داشته و برای دفاع از خود مصمم است، یک انتخاب فوق العاده احمقانه می باشد. تحریم اقتصادی نیز غیرموثر است. ظاهرا پاکستان ارتباطات وسیع تجاری منطقه ای و بین المللی داشته و وضع تحریم ها چندان حمایت کشورهای مختلف را، چنان که در مورد ایران اتفاق افتاده است، علیه پاکستان جلب کرده نمی تواند.

با توجه به مسایل بالا، احتمالا نباید افغانستان تنها بیش از این روی استراتژی فشار بالای پاکستان از طریق غربه سرمایه گذاری کند. باید در کوتاه مدت از طریق استراتژی مصالحهه موضوعات جنگ با طالبان را حل کند، ولی در بلندمدت باید با تشکیل یک دولت مقتدر به تهدید و نفوذ نامشروع همسایگان خود پاسخ بدهد.

هشت صبح