درحالیکه قراراست تا چند روز دیگر جرگه منطقه ای صلح در کابل، پایتخت افغانستان، برگزارشود، شهر بیورویک هلند، اخیراً میزبان “کنفرانس بین المللی صلح افغانستان” بود که به مدت یک روز و با حضور نزدیک به سیصد تن از افغان های مقیم اروپا برگزارشد.
هئیت بیست نفره ای متشکل از شماری ازسیاستمداران، پژوهشگران و خبرنگاران از کابل برای شرکت در این کنفرانس آمده بودند که رهنورد زریاب، نویسنده، اشراق حسینی پژوهشگر و مدیرمسئول فصلنامه نبراس و احمد بهزاد عضو مجلس نمایندگان افغانستان از جمله آنها بودند. لطیف پدرام رئیس حزب کنگره ملی افغانستان هم از پاریس در این کنفرانس شرکت کرده بود.
نماینده ای از وزارت دفاع سوئد نیز در این نشست حضور داشت.
صلح نیازمند “مهندسی هوشمندانه”
با وجود دیدگاه های متفاوتی که در این نشست مطرح شد، مهم ترین پیام این همایش را شاید بتوان اینگونه خلاصه کرد که پیش از ارائه هر نوع طرح صلح با مخالفان مسلح افغانستان، ابتدا باید وضعیت پیچیده این کشور مورد آسیب شناسی و بررسی کارشناسانه علمی قرار گیرد و در سایه همین آسیب شناسی، راه های دستیابی به صلح جستجو شود. هرطرح صلحی که شامل آوردن تغییرات جدی در بسترهای سیاسی و اجتماعی افغانستان نباشد، امکان تحقق آن بعید به نظرمی رسد.
این پیام را بیش از هر سخنران دیگر، اشراق حسینی در سخنان خود مورد تاکید قرار داد. او دستیابی به صلح در افغانستان را نیازمند یک “مهندسی هوشمندانه” خواند و بر این نکته تأکید کرد که شیوه های “تخیلی و تاریخ گرایی” نمی تواند کارسازواقع شود.
مدیر مسئول فصلنامه نبراس، ضمن برشمردن عوامل کمک کننده به استقرار صلح، از جمله جدی گرفتن مشروعیت نظام، اولویت بخشیدن به روند همبستگی با مشارکت واقعی سیاسی و اجتماعی و بهبود وضعیت رهبری، گفت: “صلح را نمی توان از راه موعظه و توصیه های اخلاقی، شعارهای گنگ و مبهم و دادن “رشوه های سیاسی” پیاده کرد. به عقیده او، گفتمان صلح در افغانستان باید تعریف شده و دارای جایگاه حقوقی باشد.
اسدالله الکوزی، از سازمان دهندگان این همایش هم، در سخنان خود این نکته را برجسته کرد که دستیابی به صلح در افغانستان مستلزم آن است که افغانها یکدیگررا بشناسند و به عنوان شهروند به حقوق یکدیگر اعتراف کنند و اصل احترام متقابل در میان مردمان اقوام مختلف افغانستان نهادینه شود.
به باور آقای الکوزی، این می تواند در ایجاد اعتماد در میان افغانها و دستیابی به صلح کمک کند، چرا که به گفته او، همین حس بی اعتمادی و عدم درک یکدیگراست که اختلاف و کشمکش می زاید.
غیرمتمرکز ساختن قدرت
لطیف پدرام رئیس حزب کنگره ملی افغانستان، ضمن تأیید سخنان اشراق حسینی درمورد اهمیت آسیب شناسی وضعیت موجود درافغانستان، بر اهمیت توسعه سیاسی و دست یافتن به توافق سیاسی در میان مردم افغانستان تأکید کرد.
باور آقای پدرام بر این است که اگرتوسعه اقتصادی توأم با توسعه سیاسی نباشد، شاید نتواند راهگشای مشکل افغانستان شود. آقای پدرام برخلاف بسیاری از سیاستمداران افغان، ریشه های کشمکش موجود در این کشور را داخلی خواند، چرا که به گفته او “اگر زمینه های بحران در افغانستان وجود نداشته باشد، خارجی ها نمی توانند مداخله کنند” و در این راستا وی قابلیت های رشد طالبان در داخل افغانستان، از جمله انگیزه های دینی و ایدئولژیک را از عوامل حضور طالبان در این کشور دانست.
آقای پدرام برای بیرون رفت از وضعیت فعلی، طرح قبلی خود یعنی غیرمتمرکز ساختن قدرت را مطرح کرد. با این حال او نگفت که چگونه می توان طالبان را که در گذشته بارها دعوت های مکرر دولت افغانستان برای گفتگو را رد کرده اند، متقاعد کرد تا طرح غیرمتمرکز ساختن قدرت را بپذیرند.
اما احمد سعیدی، نویسنده و تحلیلگر مسائل سیاسی، همنوا با جریان اندیشگی حاکم بر تحلیل سیاسی اوضاع افغانستان، مشکل این کشور را نه داخلی، بلکه منطقه ای و جهانی خواند. زیرا به باور او، افغانستان جایی است که کشورهای قدرتمند منطقه، به ویژه پاکستان و قدرتهای بزرگ جهان منافع خود را در آن دنبال می کنند، بنابرین راه حل آن در گرو توافق همین قدرتها است.
نگاه منفی
شمار دیگری از سخنرانان در کنار اشاره به راهها و موانع دستیابی به صلح در افغانستان، بیشتر نظام حاکم را آماج انتقادهای خود قراردادند. در این میان آنچه که جالب توجه بود رویکرد تقریبا مشابه و بدبینانه و حتی منفی گرایانه این دسته از سخنرانان درنقد وضعیت کنونی افغانستان بود.
درحالیکه دولت افغانستان و وضعیت موجود از جوانب مختلف به شدت مورد انتقاد قرار گرفتند، هیچ اشاره ای به دستاوردهای تحقق یافته در نزدیک به نه سال گذشته در صحبت های آنها قابل ملاحظه نبود.
انتظار می رفت که این کنفرانس اوایل ماه جاری در سوئد و با شرکت نمایندگانی از این کشور و شمار بیشتر شخصیت های افغانی برگزار شود. اما به گفته سازمان دهندگان، بروز یک سلسله مشکلات فنی باعث شد تا با نزدیک به ده روز تأخیر، هلند میزبان آن شود. با این حال، این مشکلات فنی حتی در زمان برگزاری این نشست، بخصوص در نحوه گردانندگی آن، همچنان به شدت احساس می شد.
کنفرانس به همت “کانون بین المللی برون مرزی زنان افغانستان” که مقر آن در سوئد است، و بنیاد تازه تأسیس “کانون بین المللی صلح افغانستان” در هلند و شماری از افغان های مقیم این کشور برگزار شده بود.
___
تصویر ویدیویی کنفرانس صلح هالند
