توجه جدی بر چگونگی شکل گیری تحولات سیاسی در افغانستان و تلاش بر حفظ حضور پرقدرت سیاسی غرب بخصوص امریکا به عنوان مرکز دایره بازیها در کشور، همانقدر با اهمیت و حیاتی است که تلاشهای نظامی- امنیتی مطرح میباشد.
سفر غیر منتظره و اعلام ناشده یی باراک اوباما رئیس جمهوری امریکا به روز یکشنبه به افغانستان بیانگر عمق نگرانی واشنگتن از تحولات سیاسی در سطح منطقه و افغانستان میباشد. هرچند سخنگوی رئیس جمهور کرزی سفر بدون اطلاع قبلی اوباما به مقامات حکومت کابل را رد کرد؛ اما شواهد میرساند که این سفر از قبل اعلام نشده بود و کابل در جریان این سفر قرار نداشت.
این سفر در حالی به این عجله صورت گرفت که هر دو رئیس جمهور (کرزی و اوباما) بر اساس بیانیه قبلی ریاست جمهوری افغاستان بار اخیر بتاریخ شانزدهم ماه مارچ – ۲۵ حوت ۱۳۸۸- یعنی حدود دو هفته قبل بیش از یک ساعت از طریق تلفون روی موضوعات مختلف مذاکره کرده بودند.
اما در جریان این دو هفته سه رویداد مهم در سطح سیاسی در ارتباط به افغانستان روی داد.
١. سفر رئیس جمهوری ایران به کابل
٢. سفر کرزی به چین
٣. سفر کرزی به ایران
هیچ تردیدی نیست که واشنگتن مراقب همه این تحولات بوده و نسبت به آنچه در جریان سفرهای کرزی به دو کشور چین و ایران به عنوان محورهای ضد امریکایی اتفاق افتاد؛ نگران نباشد. هر چند جزئیات سفر کرزی به چین و ایران و مذاکراتی که صورت گرفته افشا نشده ولی امریکائیان بدون تردید از طریق منابع مختلف به اطلاعات لازم دسترسی پیدا میکنند.
امریکا هرگز انتظار ندارد در کنار چالشهای جدی نظامی – امنیتی در افغانستان مشکلات سیاسی در سر راهش سر بلند کنند و کابل بدون هماهنگی و همسویی واشنگتن دست دوستی دیگران بخصوص رقبای کاخ سفید را بفشارد. هیچ تردیدی نیست که اوباما در دیدارش با کرزی این موضوع را سریعاً به وی انتقال داده و نسبت به بی توجه یی به آن هشدار داده است.
در همین حال سفر اوباما به کابل این پیام را به بازیگران منطقوی مانند چین، روسیه و ایران نیز رسانده که امریکا اجازه نخواهد داد که از سرمایه گذاریهای انسانی و مالی این کشور در افغانستان دیگران سود ببرند و واشنگتن هر زمانی که لازم باشد و یا چالشی در برابر استراتژی آسیایی خود ببیند؛ مستقیماً وارد میدان میگردد.
همچنان؛ اوباما با بیان اینکه عساکر بیشتری به افغانستان اعزام خواهد کرد به رقبای خود نشان داد که امریکا نه تنها مصمم به بیرون رفتن از افغانستان نیست بلکه بر تقویت حضور دراز مدت خود تاکید نیز میکند. داشتن روابط با همسایگان، بر قراری تماسهای دوامدار با کشور های قدرتمند منطقه و ارتقای همکاری های منطقوی بدون تردید سیاست معقول میباشد؛ اما از دید واشنگتن؛ این سیاستها نباید باعث ایجاد حساسیت و رویاروی با منافع امریکا گردد.
متاسفانه سیاست خارجی افغانستان در سالهای اخیر شاهد یک حرکت معقول و استوار بر منافع مشترک با دیگر کشور ها نبوده است؛ زیرا سیاست خارجی کابل بطور متدوام براساس ضروریات مقطعی و واکنش بر فشار های غرب مهندسی گردیده است.
تا زمان پایان دوره ریاست جمهوری بوش، کابل روابط بسیار سرد با روسیه داشت، اما با آغاز انتقادات اوباما از کابل، رئیس جمهور کرزی در واکنش به این انتقادات تلاش کرد با روسیه نزدیک شود؛ تا جائیکه هشدار داد اگر امریکا برای افغانستان کمکهای لازم نظامی نکند؛ او از جای دیگر- که بیشتر منظور روسیه بود ؛ و برای تجهیز قوای هوایی کشور اعلام آماده گی کرده بود- این نیازمندی را رفع خواهد کرد.
در حالیکه افغانستان نه نتها میتوانست از حضور کشورهای رقیب در بازسازی کشور سود ببرد بلکه به عنوان پل میتوانست نقش بهتری را در روابط ایران – امریکا و پاکستان – هند و… بازی کند؛ اما مدیران سیاست خارجی رئیس جمهور کرزی فاقد این توانمندی ها و پالسی های خارجی افغانستان نیز فاقد این ظرفیتها و اهداف بوده است.
افغانستان میتوانست بجای تقاطع منافع کشورهای رقیب نطقه وصل منافع مشترک همه گردد. واقعیت اینست که بحران آفرینی در روابط افغانستان با غرب و شرق به نفع منافع کشور نیست و کابل باید از سیاستهای حساسیت برانگیز و تحریک کننده و ماجراجویانه جداً خودداری کند. دولتمردان به هیچ وجهه نباید منافع کشور را فدای احساسات و خواهشات مقطی خود و گروهی خود کنند.
سیاست خارجی افغانستان باید برحسب منافع همه استوار و مدیران کم دانش این عرصه تلاش کنند منافع کشور را با منافع بزرگ دیگران طوری گره بزنند که با ایجاد شک و بدبینی در روابط نگردد. برای امریکا این دشوار است تا افغانستان را با عنوان نقشه وحشت که هم در ساحه نظامی و هم سیاسی به مقابله بپردازد، بعد از حضور نه ساله قبول کند. در عین حال افغانستان نیز، نه از نظر زمانی و از نظر مکانی گنجایش ماجراجوی های سیاستمداران خام اندیش خود را دارد.
