به سلسله سوال هفته كه هفته وار از طريق وتزآپ جواب مي گويم و در صفحات مجازي پخش مي كنم ، تبصره و سوال جالب مطرح شد .
جناب امين آريا كه در گروپ جمعه مبارك با من اســت اين سوال را مطرح كرده اســت :
“به فرموده داکتر صاحب یونس این ها [امريكايبي ها] که با استفاده از قدرت خویش یک گروهی [طالبان ] را با یک حمله تار و مار و یا از صحنه قدرت دور کردند و با یک معامله دوباره همان گروه را با ایدئولوژی مشخص به صحنه قدرت آوردند پس چرا این گروه را به هموطنان شریف قوم پشتون ما نسبت داده می شود [؟]”
جواب : در صفحه جمعه مبارك كوتاه جواب نوشتم و اما حالا مفصل تر مي نويسم
سلام و عرض ادب ،
قرآن مي گويد كه حق را بگوييد و از باطل جلوگيري كنيد . حالا ،
به پشتون نسبت داده نمي شود به پشتونيست ها و قوم گرايان پشتون نسبت داده مي شود .
از نگاه انتروپولوژي فرهنگي افغانستان ، در قرن بيستم ايديولوژي پشتنونيزم در كنار ديگر ” ايزم ” هاي جهاني عرض اندام كرد و باعث بدبختي كشور گرديد. اما يك تفاوت عمده اســت بين پشتون ، پشتونيست و قوم گرايان پشتون .
پشتون يك قوم اســت مانند ٢٢ قوم ديگر و هيچ برتري ندارد و در اكثريت هم نيستند. اينها مردم مومن هستند صلح ميخواهند و آرزو دارند كه صلح باشد و خود را بلند تر تصور نمي كنند . پشتون واقعي نه قوم پرست است و نه پشتونيست.
پشتونيست آن عده پشتون هاي اســت كه در افغانستان تسلط قومي را مي خواهند و ديگر اقوام را برابر به خود نمي دانند و اينها يك عده تحصيل يافته هم هستند اما قوم پرست و نا بخرد. يك عده زياد شان به پشتو هم حرف زده نمي تواند زيرا در كابل تولد شده اند و اما وقتي مسايل سياسي مطرح مي شود ، تسلط قومي پشتون را ترجيح ميدهند. اينها مشهور هستند به نام پشتون هاي “كابليزه.” ، واژه فرانسوي اســت و براي پشتون هاي گفته مي شود كه اصلا كابلي نيستند و اما كابلي شده اند . اينها قرآن را در قسمت كه همه اقوام به تقوي شناخته مي شوند و هر كه با تقوي تر اســت به خداوند نزديك تر است ، نه قوميت ، قبول ندارند.
قوم گرا آن عده انسان هاي اســت كه پشتون باشد و يا غير پشتون كه ضد مدنيت عمل مي كنند. و هيچ كار شان به معيار حقوق بشر اسلامي در يك كشور اسلامي و حقوق بشر بين المللي و مدني نيست .
دليل كه طالبان به قوم شريف پشتون نسبت داده مي شود براي اين اســت كه طالبان اكثرا از قوم گرايان پشتون هستند و از مدنيت بويي نبرده اند و جالب اســت كه اشخاص قوم پرست و پشتونيست در تلويزبون ظاهر مي شود و از طالب متحجر دفاع مي كند .كساني كه ازين گروه دفاع مي كند پشتون واقعي و مومن نيست ، پشتونيست و قوم گرا است ، و هواخواهان طالبان يعني پشتون هاي كه با ايديولوژي پشتونيزم كه در غرب زندگي مي كنند و خانواده هاي شان مطلق زندگي غربي دارند و دختران شان دانشگاه مي روند و همسران شان كار مي كنند ، از طالب دفاع ميكنند ! چرا ؟ براي تسلط قومي در كشور كه اعتقاد دارند كه از زمان احمدشاه ابدالي ، افغانستان از پشتون ها بوده و اين كشور ، كشور پشتون هاست نه ديگر اقوام . مثلا اشخاص مانند قيوم كوچي ، عموي اشرف غني مي نويسد كه افغانستان به يك محمد گل مومند نياز دارد ! يعني كه مطلق كشور پشتونيزه شود . پشتونيست ها و قوم گرايان پشتون از همديگر دفاع مي كنند و قطعا اعتقاد ندارند كه افغانستان كشور همه اقوام اســت . هرگز يك تاجيك ، اوزبيك و يا هزاره نگفته است كه افغانستان تنها از آن هاست و اما پشتونيست و قوم گراي پشتون مي گويد . اين را هرگز فكر نمي كنند كه حالا جهان ، جهان حقوق مساوي اســت ، زن و مرد از نگاه مدني مساوي هستند . پشتونيست و قوم گراي پشتون اين اعتقادات را ندارند مخصوصا كه غرب زمين و اسلام هر دو به زنان حقوق مدني مساوي با مردان مي دهد و اما پشتونيست ، پشتون كابليزه كه بلبل واري فارسي مي گويد و قوم گرا به اين باور هاي امروزي نيستند و يك دليل عمده اي كه افغانستان به مقايسه ايران ، پاكستان و كشور هاي همجوار عقب مانده اســت همين تفكر قومي و قبائلي و غير مدني قوم گرايان پشتون و يا پشتونيست هاست . اما پشتون هاي مومن و خدا پرست كه من شخصا با ايشان معرفت داشتم و هميشه مورد مهرباني شان قرار گرفته ام مانند مرحوم صباح الدين كشككي ، مرحوم سيد بهاءالدين مجروح ، مرحوم پروفيسور سيد مير حسين شاه ، مرحوم جنرال اسماعيل ، مرحوم سيد تاج الدين خان و ديگران نه پشتونيست بودند و نه قوم گرا و من افتخار شناسايي شانرا از نزديك داشتم و ايشان را شخصا مي شناختم . قوم گرايان پشتون كه قوم خود را بلند تر از ديگران مي دانند و پشتونيست ها بايد بدانند كه حالا كه اگر افغانستان تجزيه مي شود ، و افواهات اســت كه پاكستان در نظر دارد تا واخان را تصرف كند همين ها و طالبان باعث فروپاشي افغانستان خواهند شد ، نه ديگر اقوام كشور .
دکتر فرید یونس
استاد بازنشسته اي بشر شناسي فرهنگي خاور ميانه و فلسفه اسلامي
٣ جنوري ٢٠٢٥
شهر فينكس ، ايالت اريزونا
نوت : واژه ها با [ ] را من در متن براي واضح ساختن موضوع اضافه كرده ام كه يك اصول بين المللي اســت.
