ادارۀ ویژۀ بازرس ایالات متحدۀ امریکا در امور بازسازی افغانستان یا سیگار در تازه‌ترین گزارشِ خود به کانگرس این کشور، یک بار دیگر بر فساد موجود در افغانستان انگشت گذاشته و گفته است که کمک‌های امریکا به این کشور باید مشروط ساخته شود. در این گزارشِ جان ساپکو آمده است که امریکا باید از پرداختِ پول به کشورهایی مثلِ افغانستان به‌صورتِ مستقیم خودداری ورزد؛ زیرا بیشتر پول‌های کمک‌شده به چنین کشورهایی حیف‌ومیل می‌شود.
شاید از زمانی که پای جامعۀ جهانی به افغانستان باز شده، به اندازه‌یی که بحث فساد در کشور برای آن‌ها دغدغه ایجاد کرده و در مورد آن هشدار صادر کرده‌اند، هیچ بحثِ دیگری از چنین اهمیتی برخوردار نبوده است. بر اساس گزارش‌های رسمی، تنها امریکا از زمانِ ورود خود به افغانستان تا به حال حدود ۱۳۲ میلیارد دالر کمک مالی کرده است. کشورهای دیگرِ غربی و آسیایی نیز کمک‌هایی به افغانستان برای بازسازی آن داشته‌اند که با وجود چشم‌گیر بودن، به اندازۀ کمک‌های مالی امریکا نبوده است.
پس از سقوط رژیم طالبان کشورهای غربی که زیر نام مبارزه با تروریسم وارد افغانستان شده بودند، تلاش کردند با ارایۀ کمک‌های مالی و انسانی به افغانستان، این کشور جنگ‌زده و زیرخط فقر را از وضعیتِ بحرانی بیرون کنند. بدون تردید کمک‌های جامعۀ جهانی برای بازسازی افغانستان مفید و موثر بوده، اما با توجه به میزان هنگفتِ کمک‌های انجام‌شده، آنچه که صورت گرفته، رضایت‌بخش به نظر نمی‌رسد. پس از جنگ جهانی دوم، آلمان که به ویرانه مبدل شده بود، با کمکِ چند میلیون دالری کشورهای ثروتمند به کشوری با بنیادهای قوی اقتصادی و سیاسی مبدل شد که حالا یکی از هشت کشور صنعتی جهان به شمار می‌رود؛ اما افغانستان با کمک‌های میلیارد دالری همچنان کشوری فقرزده، درگیر جنگ و نابسامانی‌های سیاسی است. به گفتۀ بازرس ویژۀ امریکا در امور بازسازی افغانستان، ۵۵ درصد مردم با درآمد کمتر از یک دالر زنده‌گی می‌کنند. مشکل جنگ و ناامنی در بزرگترین شهرهای افغانستان بیداد می‌کند، پس از چهار ماه که از انتخابات ریاست‌جمهوری ششم میزان می‌گذرد، هنوز نتیجۀ آن معلوم نیست. حکومت‌داری عملاً به یک فاجعه تبدیل شده است. آن‌قدر اداره‌های موازی و تشکیل‌های بیرون از عرفِ حکومت‌داری در ارگ ساخته شده که وزیران یکی از پی دیگر از کار کناره‌گیری می‌کنند بدون آن‌که هیچ تغییری در وضعیت رونما شود.
آقای غنی که خود را سیاست‌مدار و مدیری موفق در امور کشورداری می‌داند، این‌همه بدبختی را یا نمی‌بیند و یا می‌بیند ولی دم نمی‌زند. در کابل در روزِ روشن عابران را غارت می‌کنند اما هیچ اداره‌یی نیست که مسوولیت تأمین جان و مالِ مردم را به عهده بگیرد. آیا کسـی از خود پرسیده که این‌همه دزدی و غارت‌گری از کجا و از چه ناشی می‌شود. بدون تردید بخشِ قابل توجهی از این دزدان به دلیل فقر و بی‌کاری دست به چنین اعمالی می‌زنند. اگر طی سال‌های گذشته همان‌گونه که آقای غنی در انتخابات قبلی وعده کرده بود، می‌توانست بخشی از معضل بی‌کاری را حل کند، حالا لازم نبود که مردم نگرانِ موبایل و بکس جیبی‌شان باشند. وقتی دزدی در چنین سطح نازلی قرار می‌گیرد، مشخص است که عامل آن ثروت‌اندوزی و صاحب مکنت و جلال شدن نیست، بل عده‌یی در اعتراض به وضعیتِ موجود این راه را برای ارتزاقِ خود و خانواده‌های‌شان برگزیده‌اند.
مسلماً افغانستان دزدهایِ کلان هم دارد؛ آنانی که طی هجده سالِ گذشته کمک‌های جامعۀ جهانی را حیف‌ومیل کرده‌اند. به چنین افرادی در فرهنگ سیاسی و حکومت‌داری افغانستان «دزد» گفته نمی‌شود و هیچ قانونی هم در پی دستگیری و مجازات‌شان نیست. این افراد که در موقعیت‌های کلیـدی کشور کار می‌کنند، به‌ساده‌گی مشغول چور و چپاولِ دارایی‌های عامه و کمک‌های جهانی به مردم افغانستان اند. در واقع دزدهای اصلی، این افراد اند که با چور و چپاول خود، فضای فعلی را رقم زده‌اند. فردی که موبایل می‌دزدد، در واقع قربانی بی‌عدالتیِ چنین افرادی شده است که نگذاشتند او صاحب کار و کسبِ آبرومند شود. حالا آیا امکانِ آن است که با شرط و شروط گذاشتن، جلو چنین دزدهای بزرگی گرفته شود؟!
در هجده سال گذشته، جامعۀ جهانی همواره از کمک‌های مشروط به افغانستان سخن گفت؛ حتا یک بار برای این‌که کمک‌ها مورد سوءاستفاده واقع نشود، کمیته‌یی ساخته شد که از مصرفِ کمک‌ها نظارت کند. اما بازهم جلو فساد و غارتِ پول‌ها گرفته نشد. چرا؟ چون در افغانستان حکومتی ساخته نشد که پاسخ‌گو و مسوول باشد. حکومت‌هایی که در هجده سال گذشته ایجاد شدند، حکومت‌های دزد و غیرمسوول بودند که در محور چپاول کمک‌های جهانی شکل گرفتند. امروز هم اگر در افغانستان حکومت مسوول و پاسخ‌گو به میان نیاید، کمک‌های فعلی نیز به سرنوشتِ کمک‌های قبلی دچار خواهد شد.
آقای ساپکو قبل از همه چیز باید به کانگرس امریکا از وضعیتِ حکومت‌داری افغانستان که اتفاقاً به کمک آن کشور به وجود آمده، گزارش دهد. جامعۀ جهانی نخست باید حکومت‌هایی را که در افغانستان ایجاد و حمایت کرده‌اند، مورد بازنگری قرار دهند و بعد در مورد کمک‌های مالی‌شان نگران باشند. این حکومت‌ها تا زمانی که بر سرِ قدرت اند، راه دزدی از دارایی‌هایِ عامه را با تمامِ شرط و شروطی که وضع شود، پیـدا می‌کنند.
ماندگار
