ماه رمضان ماه دعا و نیایش

اعتقاد ما مسلمین است که ماه رمضان ماه  رحمت و مغفرت است. ماه  توبه و استغفار است. ماه تزکیه نفس و دل است. ماه پاکی از گناهان است. ماه گشایش است. خداوند در قرآن مجید وعده کرده است که دعای بنده را می‌پذیرد و در سوره بقره آیه ۱۸۶ می گوید

وَإِذَا سَأَلَکَ عِبَادِى عَنِّى فَإِنِّى قَرِیبٌ‌ۖ أُجِیبُ دَعۡوَهَ ٱلدَّاعِ إِذَا دَعَانِ‌ۖ فَلۡیَسۡتَجِیبُواْ لِى وَلۡیُؤۡمِنُواْ بِى لَعَلَّهُمۡ یَرۡشُدُونَ

یعنی و چون بندگانم  در بارۀ من از تو پرسش کنند [بگو] من نزدیکم و دعای دعا کننده را وقتی که مرا بخواند اجابت می کنم، پس به فرمان من گردن نهند و به من ایمان آورند ، باشد که راه یابند.

این ماه است که قرآن نه تنها به مسلمین بلکه به جهانیان نازل شد و حق ازباطل تفکیک گردید.  روزه ماه صحتیابی است و  سید المرسلین (ص) می‌فرماید “ صُومُوا تَصِحُوا” یعنی روزه گیرید تا تندرست شوید.

پیامبر اکرم محمد مصطفی صلی الله علیه و آل وسلم فرموده است که « «الدُعا ، مُخ العِباده» یعنی دعا مغز عبادت است. باز می‌فرماید « اِغتَنِمُوا الدعا عِندَالرقه فانها رحمهُ»  یعنی بهنگام رقت دعا را غنیمت شمارید که رقت مایه رحمت است. در حدیث دیگر رسول اکرم (ص) میخوانیم که «افضل الدعاء دعاء المَر لنفسهِ» یعنی بهترین دعا ها دعایست که انسان برای خود می کند. باز  میخوانیم که فرموده است «الصایم ُ لا تُرَدُ دَعوتُۀُ» یعنی دعای روزه دار رد نمیشود. در متون دینی خود میخوانیم که دعا آداب دارد. اول: آن دعا باید با تضرع و زاری باشد.پیامبر (ص) فرموده است که ” از دل غافل هیچ دعا نشنوند.“ دوم: بهترین دعا در روز جمعه ، ماه رمضان ، سحرگاه و نصف شب است. سوم: در ماه رمضان در وقت آذان و اقامت. چهارم دستان به حضور خداوند (ج) بالا کند. رسول  خدا (ص) فرموده  است  :”هر که دعا کند ، از سه چیز خالی نماند: یا گناهانش بیامرزد ، یا در حال خیری به وی رساند ، یا در آینده خیریی به وی رسد.“  پنجم: بر دعای خود تردد نکند و باید یقین داشته باشد که قبول درگاه حق  قرار خواهد گرفت. رسول اکرم (ص) فرموده است : ” خداوند را بخوانید در حالی که باور دارید که پاسخ خواهد گفت. “  ششم : نگوید که  بارها دعا کردم و اجابت نشد زیرا خداوند خیر بنده را بهتر میداند. هفتم : قبل از دعا باید بگوید « سبحان ربی الاعلی الوهاب» یعنی پاکی و بی عیبی پروردگار برتر و فرا بخش مرا. هشتم: که نهایت مهم است باید از گناهان اول توبه کند. این را میدانیم که همه دعا و نیایش  خاص برای پرودگار عالمیان  حق تعالی است و اما مرجع تفاوت دارد

اول دعا های قرآنی است که از قرآن گرفته می‌شود و بزرگترین فضیلت را دارد و مسلمان باید از قرآن مجید بیاموزد. در قرآن مجید دعای مستقیم یا به « ربَنا» شروغ می‌شود و یا به «اللُهم»، طور مثال:

رَبَّنَا لَا تُزِغۡ قُلُوبَنَا بَعۡدَ إِذۡ هَدَیۡتَنَا وَهَبۡ لَنَا مِن لَّدُنکَ رَحۡمَهً‌ۚ إِنَّکَ أَنتَ  ٱلۡوَهَّابُ (سوره آل عمران ، آیه هشتم). و یا قَالَ عِیسَى ٱبۡنُ مَرۡیَمَ ٱللَّهُمَّ رَبَّنَآ أَنزِلۡ عَلَیۡنَا مَآٮِٕدَهً۬ مِّنَ ٱلسَّمَآءِ تَکُونُ لَنَا عِیدً۬ا لِّأَوَّلِنَا وَءَاخِرِنَا وَءَایَهً۬ مِّنکَ‌ۖ وَٱرۡزُقۡنَا وَأَنتَ خَیۡرُ ٱلرَّٲزِقِینَ (سوره مائده آیه ۱۱۴) یعنی عیسی بن مریم گفت بار پروردگارا برای ما مایده ای از آسمان نازل فرما که عیدی برای ما چه امروزیانمان و چه آیندگانمان و معجزه ای از تو باشد و به ما روزی ببخش که تو بهترین روزی دهندگانی.  

بعد از دعای قرآنی دعا های نبوی است که حضرت رسول اکرم (ص) فرموده است. طور مثال وقتی مؤمن داخل مسجد می‌شود این دعا را میخواند  « اللُهم  صل علی محمدٍ و علی آل محمدٍ و سلم ، اللُهم اغفِرلی ذُنُوبی و افتح لی ابواب رحمتِک»  یعنی خدایا درود و سلام فرست بر محمد و خاندان محمد خدایا گناهان مرا بیامرز و در های بخشایش خود را به روی من بگشا (کیمیای سعادت جلد اول صفحه ۲۶۳ اثر بی‌نظیر امام محمد غزالی طوسی متوفی ۵۰۵ هجری قمری ) . در بعضی جا ها دیده می‌شود که درود به پیامبر را حذف کرده‌اند که عمل درست نیست. سوم دعا های  عالمی است. این دعا های است که دانشمندان اسلامی ترتیب و تنظیم کرده اند.  بهترین مثال آن دعای ختم قرآن کریم است که در اخیر تفسیر کابلی دیده میشود.

چهارم دعا های تصوفی و عرفانی است.  این دعا ها در کنار عظمت دعا برای پروردگار عالمیان ، عظمت زبان فارسی را هم بیان میکند. زیبا ترین این دعا را از پیر طریقت خواجه عبدالله انصاری هروی میخوانیم که زیاد تر به نام مناجات مشهور است. طور مثال:

الهی از پیش خطر و از پس راهم نیست

دستم گیر که جز تو پناهم نیست

الهی دستم گیر که دست آویز ندارم

و عذرم بپذیر که پای گریز ندارم

پنجم دعا های اُمی است. این دعا های است که شخص برای خود و خانواده و دوستان خود میکند. طور مثال خداوندا پدر و مادرم را بیامرز.

این‌جانب در شماره هشتاد و پنجم ماهنامه فقه (اکتوبر ۲۰۰۴) دعای بعد از نماز را که بعد از هر نماز در ماه رمضان المبارک ده بار خوانده شود ، به نشر رسانده بودم. در دوشنبه گذشته ، سوم ماه رمضان (۲۹ می سال جاری) در برنامه «داکتر یونس شو» دعای بعد از نماز را با عزیزان شریک شدم. بعد از برنامه دوستداران برنامه از اروپا وامریکا خواهش کردند که چون نتوانستند دعا را از طریق تلویزیون بنویسند ، اگر امکان باشد این دعا قلمی نشر شود. این خواهش عزیزان گرامی را خواستم طی یک مقاله کوتاه برآورده سازم و چون ماه رمضان ماه دعا و نیایش و طلب مغفرت است خواستم هرچه زود تر این دعا را خدمت اهل ایمان تقدیم کنم:

یا واسع المَغَفِرهَ

ای آنکه بخشایش تو بس پهناور است

یا واسعُ الفضل اغفِرلی

ای آنکه فضل تو بس پهناور است ، من را ببخشای

اللهُم ارحَمنِی یا ارَحَم الراحمین

خداوندا رحم کن بر من ای آنکه مهربان مهربانان یی

اللهُم اغفِرلِی ذنُوبی یا رب العلمین

خداوندا ببخشای گناهان من را ای پروردگار علمیان

اللهُم اتقِنِی مِن النار و اَدخِلنِی فی الجَنه یا رب العلمین

خداوندا نگهه دار مرا از آتش و من را داخل جنت کن ای پروردگار عالمیان

اللهُم اِنَکَ عفوُ تُحِبُ العَفوُ فَاعفُ عَنِی یا غفور یا غفور یا غفور

خداوندا آمرزنده یی و آمرزش را دوست داری پس بیامرز مرا، ای بخشاینده، ای بخشاینده ، ای بخشاینده

لا اِلهَ اِلا اللهُ نَستغفِرُ الله نسالُک الجَنهَ و نعوُذبِک من النار

نیست معبودی جز از الله ، از تو بهشت را آرزو می‌کنم و از آتش به تو پناه می‌برم

از عایشه صدیقه (رض) روایت است که از رسول اکرم (ص) سؤال کرده بود که اگر لیلهالقدر را بیبیند چه کند؟ رسول خدا (ص) جواب داده است که این دعا را بخوان:

اللهُم اِنَکَ عفوُ تُحِبُ العَفوُ فَاعفُ عَنِی

ماه  فضیلت و فیض و برکت مبارک.  و طاعات و عبادات قبول.