شش سال پیش مقالھ ای نوشتھ بودم زیر عنوان «افغانستان: کشوری کھ حتی روز استقلال آن ھم جعلی است»! در جریان این مدت و ھمیشھ در ٢٨ ماه اسد کھ بنام «روز استقلال» کشور تجلیل می شود، گفتگو ھای زیادی پیرامون جعلی بودن این روز بھ میان می آید. ولی متاسفانھ تا کنون سند قابل پذیرشی در اختیار مردم وجود نداشت کھ واقعا خود امان الله کدام روز را بھ حیث «روز استقلال» افغانستان تجلیل می کرد؛ در ضمن، اسناد و شواھدی ارایھ می شد کھ در زمان خود او نیز «جشن استقلال» در ٢٨ اسد تجلیل گردیده است.
اما برای من ٢٨ اسد ١٢٩٨ بھ حیث روز استقلال قابل پذیرش نبود، زیرا در این روز طوریکھ کرونولوژی حوادث (بھ استناد غبار و فرھنگ) نشان میدھد، ھیچ حادثھ ای صورت نگرفتھ است (١):
* ۲۴ فبروری ۱۹۱۹ – نطق در میدان مرادخانی و اعلان استقلال
* ۲۸ فبروری ۱۹۱۹ – اعلامیھ چاپی خطاب بھ مردم و اعلان استقلال
* ۳ مارچ ۱۹۱۹ – نامھ بھ نایب السلطنھ انگلیسی ھند و خواھان تجدید نظر در معاھدۀ ۱۹۰۵
* ۲۷ مارچ ۱۹۱۹ – شناخت استقلال افغانستان توسط شوروی
* ۱۳ اپریل ۱۹۱۹ – نطق در محضر دپلومات ھای خارجی (انگلیسی) واعلان استقلال
* ۸ اگست ۱۹۱۹ – معاھدۀ صلح در راولپندی
* ۲۲ نومبر ۱۹۲۱ – معاھدۀ شناخت استقلال افغانستان توسط انگلیس در کابل
در این اواخر بھ یکتعداد اسناد و شواھدی دست یافتم کھ ماھیت قضیھ را کاملا عریان می سازد. طوریکھ در زمان امان الله ٩ حوت ١٢٩٧ شمسی (مطابق ٢٨ فبروری ١٩١٩ (بھ حیث «روز استقلال» در سطح دولت تجلیل گردیده و بھ علت مناسب نبودن ھوای پغمان/کابل در ماه حوت، یک ھفتھ بنام «جشن استقلال» بھ خاطر سرور و شادی مردم در اواخر ماه اسد یا اوایل ماه سنبلھ تجلیل شده است! نمونھ یکتعداد آنھا قرار زیر است:
نطق ھای اعلیحضرت امان الله خان (٢ و ٣ ) بھ مناسبت «جشن استقلال» (خط سیاه) و «استرداد استقلال» (خط آبی) بصورت واضح این موضوع را نشان میدھد:
* «شماره ٢٠ سال دوم امان افغان، ٣٠ عقرب ١٣٠٠ مطابق ١٩٢١
نطق سیزدھم در مراسم جشن سال سوم استقلال افغانستان … اگر چھ برای ترتیب این جشن بسیار چیزھای لازمھ سابقا در پغمان بموعد دو ماه تھیھ شده بود لاکن بواسطھ مرض و سبب سردی ھوا در پغمان اجرا نشد و بھ آنطریق درینجا ھم بباعث سردی ھوا اجرا نمی شد لھذا آن جشن را بھ یکمقدار قلیلی نسبت بھ پغمان در کابل اجرا کردیم… ساعت تیری کنید و وقت خود را خوش بگذرانید.
* شماره ۴۵ – ۴۶ سال دوم، امان افغان، ٣٠ سنبلھ ١٣٠١ مطابق ٢١ سپتمبر ١٩٢٢
نطق پانزدھم اعلیحضرت امان الله بھ مناسبت چھارمین جشن استقلال … امروز یک روز بسیار نیک و یک روز بسیار مقدس است برای ملت افغان کھ از این ھفتھ تا ھفتھ دیگر یعنی از جمعھ تا جمعھ آینده تامین جشن استقلال افغانستان می شود…
* شماره ١٩ سال سوم، ٢٢ حوت ١٣٠١ مطابق ١٣ مارچ ١٩٢٣
بیانیھ بیستم اعلیحضرت امان الله بھ جواب سفرا دول عالی بھ مناسبت پنجمین سال استرداد استقلال در جلال آباد از آنچھ جناب شما نسبت بھ من از محبت و داد خود و ھم قطاران محترم خویش اظھار فرمودید کمال امتنان داشتھ خیلی مشعوفم کھ بھ واسطھ شما و ھم قطاران شما آن دوست ھای معظمھ را کھ شما نمایندگی می فرمایید شریک این جشن فیروزی افغانستان می بینم..
* شماره دوم روزنامھ جشن یوم شنبھ ١٢ اسد ١٣٠١
نطق بیست و دوم اعلیحضرت غازی امان الله بروز جمعھ ١١ اسد در باغ عمومی پغمان بھ تقریب افتتاح مراسم سرور جشن سال پنجم استقلال …اولا بھ شما تبریک سال پنجم جشن استقلال تانرا می گویم از خالق بی نیاز خود آرزو دارم کھ شب و روز شما در کمال یک جھتی با یک سرور و خوشی با یک فتح و ظفر بگذرد…
* شماره ١٨ – ٢٠ سال چھارم اول میزان ١٣٠٢
نطق ٢٣ اعلیحضرت بجواب عریضھ ملت در حین اختتام جشن استقلال …بسیار خوش شدم کھ این جشن شما با عافیت و مسرت گذشت…
* شماره ١۵ – ١۶ سال پنجم امان افغان ١۶ عقرب ١٣٠٣
نطق سی و دوم اعلیحضرت بھ تقریب ششمین سال استقلال افغانستان …اگر برای بعضی نفری بھ واسطھ خنک تکلیف عاید شود از او شان معافی می خواھم زیرا بھ ھمھ شما معلوم است کھ موعد انعقاد جشن ھمھ سالھ در بھترین موسم ھای کابل و پغمان معین و مقرر بود فقط امسال بنا بر یک واقعھ از موقع خویش افتاده درین وقت انعقاد یافت…
* شماره ۴۵ سال پنجم امان افغان ١۶ حوت ١٣٠٣
نطق اعلیحضرت بھ سبب جشن در سلام خانھ نطق شاھانھ بھ زبان ترکی بجواب فخری پاشا سفیر ترکیھ… حضرت سفیر من خود را خیلی بختیار می بینم زیرا ذات عالی شما و ھمقطاران محترم تان در افغانستان حضور دارید و دوره سال ھفتم استقلال ما را بخودم و ملتم تبریک می نمایید تشکر می کنم…
نطق اعلیحضرت بجواب تبریکیھ ملت …
باز الحمد ë کھ ما مستقل ھستیم و این دوره شش سالھ خود را بھ استقلال و حیات شرف گذرانیدیم…
تبریکی کھ شما و وکلای شورا بھ این خادم ملت فرمودید از آن تشکر می کنم…
* شماره دوم امان افغان، سال ھفتم، شنبھ ٢٣ اسد ١٣٠۴
نطق اعلیحضرت غازی امان الله در افتتاح عید استقلال …اکنون افتتاح این عید مبارک استقلال را بھ این نطق خود نموده بھ میلھ و خوشی آغاز می کنم. توصیھ اخر من بھ شما اینستکھ درین عید استقلال شادان و خندان بوده با ھمھ رفقای خویش خوشی و گرمجوشی کنید و آزاد باشید…»
نشریھ معرف معارف در یکم عقرب ١٢٩٨ نشان میدھد کھ جشن استقلال در ٢٨ اسد تجلیل شده است:
در حالیکھ نشریھ امان افغان روز نھم حوت را روز استقلال افغانستان نامیده است:
سند محکم دیگری کھ نشانگر تجلیل ٩ حوت بھ حیث «روز استقلال» در زمان امان الله است، جریده حقیقت کابل است. چنانچھ در شماره ٨٨ دوشنبھ ١٩ حوت ١٣٠٣ کھ کاملا بھ این موضوع اختصاص داده شده می خوانیم:
روزیکھ ما را بیک عزم آھنین مقتدر و بقیامیکھ خونین بود دعوت داده – ما را از گرداب غم و اندوه بساحل فوز و نجات رسانیده ھمین روز مزبور بود. بلی آنروز پر یمن و برکتی کھ آفتاب استقلال افغان و حریت افغانستان بجھان و جھانیان شروع بھ شعشھ پاشی نموده است ھمین روز مسرت اندوز نھم حوت سنھ ١٢٩٧ بوده ھست کھ تمام افغانیان بیادگار آن روز مقدس تاریخی جشن ھای مسرت را در سرتاسر افغانستان تشکیل میدھند و خاصتا درین مرکز ممالک افاغنھ بصورت ھل من تزید برپا میشود.
در حالیکھ در شماره ٣٢ دوشنبھ ۴ عقرب ١٣٠٣ این نشریھ، «جشن استقلال» برای مدت یک ھفتھ از یکم عقرب تا ھفتم عقرب تجلیل شده کھ با نوشتھ شماره ١۵ – ١۶ سال پنجم امان افغان ١۶ عقرب ١٣٠٣ مطابقت دارد. در نطق اعلیحضرت معظم غازی امیر امان الله خان می خوانیم: «… امروز بھمھ شما ملت این جشن سال ششم استقلال افغانستان را تبریک میگویم… اگر برای بعضی نفری بواسطھ خنک تکلیفی عاید شود ازوشان معافی می خواھم. زیرا بھ ھمھ شما معلوم است کھ موعد انعقاد جشن ھمھ سالھ در بھترین موسم ھای کابل و پغمان معین و مقرر بود فقط در این سال بنا بر یک واقعھ از موقع خود پس افتاده دراین وقت انعقاد یافت… تصور نکنید کھ این جشن مسرت استقلال در موسم خزان است زیرا باین جشن ملت خزان ھم بھار است – بلی برای ما ھر وقتیکھ مسرت و خوشی بدست آید و بر عزم و مقصد خود کامیاب و قایم شویم بھار است…
در دوره امیر حبیب الله کلکانی نیز جشن استقلال از روز دوشنبھ ٢٧ اسد بنام دوره سال یازدھم استقلال برای مدت پنج روز تجلیل گردیده است. در صفحھ ٣٣۵ جریده حبیب الاسلام می خوانیم: نطق جوابیه حضور در افتتاح جشن استقلل برادران مسلمان و رعایات صداقت پندار افغانستان اول بهمه شما این جشن دوره یازدهم استقلل تان را مبارک باد میگویم. ثانیا بشما میدانانم که من از پادشاهی افغانستان بجز از خدمت دین و آرامی مسلمین دیگر هیچیک طمع و توقع ندارم… استقلل افغانستان تعلق بشخص امان ال و حبیب ال ندارد بلکه استقلل مال تمام افراد ملت یعنی حق شما رعایای وطن و دین هست. چون مسئله ازین قرار است هر فرد ملت باید استقلل خود را بجان و مال خریداری کرده در نگهداشت آن هیچ سستی و بی خبری نکند.
در دوره نادر شاه مطابق فرمان او کھ در جریده انیس بھ نشر رسیده، جشن استقلال از ٢٢ اسد تا ٢٩ اسد تجلیل گردیده است: بعموم ھموطنان عزیز اعلان میشود، درین سال فرخنده فال، سیزدھمین جشن استقلال افغانستان بتاریخ ٢٢ برج اسد ١٣١٠ بنطق اعلیحضرت معظم غازی و ناجی استقلال بخش وطن افتتاح و ھشت شبانھ روز تزئینات عالی الغال و نمایشات دلچسب یک تزک و احتشام فوق العاده دوام کرده بھ ٢٩ اسد اختتام می پذیرد. محل انعقاد این جشن بزرگ ملی کھ بالنسبھ سالھای ماضی ترتیبات آن بدرجھ ھای بلند و عالی گرفتھ شده چمن حضوری کابل است.
مجلھ کابل نیز این موضوع را تایید می کند:
مجلھ کابل در سال ١٣١١ دوره نادری، اول سنبلھ را «جشن سال چھاردھم استقلال» وطن نامیده است:
مجلھ مصور ماھوار کابل در دوره ظاھر شاه نیز اول سنبلھ ١٣١۵ را «جشن ھجدھمین سال استقلال» وطن نامیده است:
نتیجھ گیری:
طوریکھ اسناد و شواھد فوق نشان می دھد در زمان امان الله روز نھم حوت ١٢٩٧ شمسی مطابق ٢٨ فبروری ١٩١٩ میلادی بنام «روز استقلال» در سطح دولت (و پذیرش سفرای خارجی) و یک ھفتھ بنام «جشن استقلال» در جامعھ برای خوشی و سرور مردم در اواخر ماه اسد یا اوایل سنبلھ، با درنظرداشت وضع ھوای پغمان/کابل، وجود داشتھ و تجلیل میشده است.
در زمان امیر حبیب الله کلکانی کھ ماه حوت مصادف بھ آغاز سلطنت او می باشد، سندی از تجلیل «روز استقلال» در اختیار من قرار ندارد. اما مطابق حبیب الاسلام، «جشن استقلال» را بھ خاطر خوشی و سرور مردم در ٢٧ اسد ١٣٠٨ برای پنج روز فرمان داده و تجلیل نموده است.
در زمان نادرشاه/ظاھرشاه کھ عقده بزرگی بر ضد امان الله داشتند، ھیچگونھ ذکری از حصول استقلال توسط امان الله و «روز استقلال» بعمل نیامده و نادر شاه را محصل استقلال نامیده اند. لذا نھم حوت کاملا به فراموشی سپرده شده و «جشن استقلال» در سال ١٣١٠ را طی فرمانی از ٢٢ الی ٢٩ اسد اعلان و تجلیل نموده اند. در سالھای بعدی این جشن را از اول سنبله تا ھفت سنبله تجلیل می کردند.
قابل ذکر است کھ در آن وقت ھا فقط نھم حوت بنام «سالگرد» تجلیل شده (چنانچھ در مورد حوت ١٣٠٣ قسما صراحت دارد)، اما در مورد تجلیل جشن استقلال در ھمھ جا بنام جشن سال چندم خوانده شده است (بگونۀ مثال عقرب ١٣٠٠ را بنام سال سوم یا اسد ١٣٠٨ را بنام سال یازدھم تجلیل کرده اند)! اینکھ روز ٢٨ اسد چه وقت و چگونه بنام «روز استقلال» یا «سالگرد» استقلال تبدیل شده، تا پرده سیاھی بر روز نھم حوت و نام امان الله اندازند، قابل پژوھش ھای بیشتر است.
سرچشمھ ھا:
١ .لعل زاد. افغانستان: کشوری کھ حتی روز استقلال آن ھم جعلی است. ٢٠١٠
http://www.khorasanzameen.net/php/read.php?id=361
٢ .نصرالله سوبمن و فرھاد ظریفی. نطق ھای اعلیحضرت امان الله غازی. قسمت اول، اکادمی علوم. ١٣۶٨
http://afghandata.org:8080/xmlui/handle/azu/14274?show=full
٣ .نصرالله سوبمن و فرھاد ظریفی. نطق ھای اعلیحضرت امان الله غازی. قسمت دوم، اکادمی علوم. ١٣٧٠
http://afghandata.org:8080/xmlui/handle/azu/385
۴.حبیب الاسلام
http://afghanistandl.nyu.edu/pdf/adl0955_download.pdf .
۵.انیس
http://afghanistandl.nyu.edu/pdf/adl0789_download.p
