دوشنبه شب تلویزیون طلوع در برنامه ی پرس و پال خود گفتگوی ویژه یی را با داکتر عبدالله عبدالله؛ کاندید مورد حمایت جبهه ملی افغانستان ترتیب داده بود که به دلیل اهمیت سخنان مطرح شده در این گفتگو، متن کامل آن بیرون نویس شده و تقدیم می شود:
– خیلی خوش آمدید.
در برنامه کنونی از آقای داکتر عبدالله عبدالله یکی از نامزدان ریاست جمهوری دعوت به عمل آوردیم تا در برنامه ی ما اشتراک نمایند. آقای عبدالله تشکر از این که دعوت ما را پذیرفتید. به برنامه خوش آمدید.
داکتر عبدالله: تشکر از شما
– شما یکی از نامزادان ریاست جمهوری افغانستان هستید. علل و عواملی که باعث شد خود را کاندید بکنید چه است؟
مساله، سرنوشت افغانستان و احساس مسوولیت در برابر مردم و کشور است و اگر خدا بخواهد با استفاده از حق دموکراتیک خود، از حق اشتراک در انتخابات و بالاخره شامل شدن به حیث کاندید به خاطر یک تغییر مثبت در وضعیت استفاده بکنیم.
– تا چه اندازه فکر می کنید که شما در این انتخابات برنده شوید؟
داکتر عبدالله: هدف من از شامل شدن در انتخابات و در پروسه انتخابات و بالاخره به حیث کاندید این بوده، که در وضعیت موجود که همه چیز رو به ویرانی و نابودی می رود، از اداره تا امنیت تا سیاست افغانستان، و باعث ناامیدی مردم شده، امیدی را برای تغییر، ایجاد کنم و بالاخره به نیاز مردم افغانستان که ایجاد یک تغییر مثبت است و نجات افغانستان است از این وضع، جواب گو باشیم. امیدواری من به خداوند بزرگ است، این راهی را که انتخاب کردیم. این راه را به نفع مردم مسلمان افغانستان می دانم. در عین زمان اعتماد دارم و اعتقاد دارم به این که مردم افغانستان این تغییر را می خواهند، می خواهند که وضعیت بهبود پیدا کند؛ می خواهند، قبل از این که مایوسیت مردم افغانستان و جامعه ی بین المللی به آن حدی برسد که دوباره قابل جبران نباشد و همه مایوس شوند به صورت کامل، در افغانستان یک روزنه ی امید پیدا شود. و مردم به کسانی رای خواهند داد، که این امیدها را ایجاد کرده و این تغییر را وارد ساخته بتوانند.
– شما در مقابل خود رقیب بالقوه کی را می بینید؟
داکتر عبدالله: رقیب عمده آقای کرزی هستند که فعلاً رییس جمهور افغانستان اند و دلیلی هم که من رقیب عمده و چلنج عمده آقای کرزی را می دانم، این نیست، که پشتیبانی وسیع مردم را داشته باشد، من در این هیچ شکی ندارم و اگر پشتیبانی ی وسیع مردم از نظام فعلی وجود می داشت، همین وضعیت فعلی هم به میان نمی آمد. دلیل عمده اش این است که کرزی دستگاه حکومت و منابع فراوان در اختیار خود دارد و می تواند که از آن ها استفاده کند و تا به حال به طرق و وسایل مختلف استفاده هم کرده است. از این لحاظ عمده ترین رقیب من، آقای کرزی است، اما یقیین دارم که وقتی خواست و نظر مردم مطرح باشد و ما بتوانیم تا حد امکان انشاالله از تقلب جلوگیری بکنیم، انتخابات به نفع ما خواهد بود.
– اگر دقیقاً بگویید، آقای کرزی در مسیر پروسه ی انتخابات از کدام امکانات بیشتر استفاده کرده و استفاده بیشتر خواهد کرد؟
داکتر عبدالله: از امکانات مالی که در اختیار حکومت و به خاطر پیش برد کارهای حکومت است، امروز در عرصه ی کمپاین کار گرفته می شود تا مسایلی نظیر تشویق مردم از طریق مقرری ها و مقرری هایی که فقط هدفش بهبود کار نخواهد بود و کمک به کمپاین انتخاباتی است تا استفاده از مطبوعات و همین طور که برویم لیست ادامه پیدا می کند. و از این که متاسفانه پایبندی به اصل دموکراسی و اصولی که مشارکت آزاد مردم را باید تأمین بکند در نظام موجود افغانستان وجود ندارد این مساله یی است که همه مردم از آن آگاه اند و از آن تشویش دارند. اما با همه ی این ها، من یقین دارم که انشاالله خواست مردم در نتایج انتخابات پیش رو انعکاس خواهد یافت.
– قرار هست که مدت ریاست جمهوری آقای کرزی برای سه ماه دیگر هم تمدید شود که تمدید شد و قرار هست که در این سه ماه آقای کرزی زمام امور را به دست داشته باشد، در یک چنین جوی، آیا امکان دارد که انتخابات عادلانه صورت بگیرد؟
داکتر عبدالله: مساله ی اصلی این است که در قانون اساسی افغانستان طرز العملی پیش بینی نشده که در ماه های نزدیک به کمپاین یا دوران کمپاین، چطور محدودیت هایی در کارهای ریاست جمهوری ایجاد شود. این مساله یی است که ما با آن مواجهیم. در پهلوی آن نکته یی را که شما در این خصوص اشاره کردید مربوط دوره یی می شود که در تاریخ معین، انتخابات برگزار نشد، بنایاً یک مساله، مشروعیت آقای کرزی برای ادامه ی کارش به حیث رییس جمهور مطرح هست که تا به حال برای این مساله از لحاظ قانون اساسی افغانستان جوابی موجود نیست یعنی ادامه ی کار آقای کرزی بعد از تاریخ معین که در قانون اساسی پیش بینی شده، مشروع تلقی نمی شود.
– بنایا شما ادامه ی کار آقای کرزی را بعد از اول جوزا مشورع نمی دانید؟
داکتر عبدالله: هیچ جوابی از لحاظ قانون اساسی افغانستان برای این مساله وجود ندارد.
– تا چه اندازه فکر می کنید که کمسیون مستقل انتخابات، مستقلانه عمل خواهد کرد با توجه به این که گفته می شود رییس و دیگر اعضای آن از طرف شخص آقای کرزی انتخاب شده اند؟
داکتر عبدالله: در مورد کار کمسیون مستقل انتخابات دو مساله وجود دارد، یکی استقلالش که این مساله بسیار مهم است که در طول همین مدت زیر سوال بوده و مساله ی دیگر کفایت و توانایی کارشان است. شما می دانید که در پروسه ی ثبت نام رای دهنده ها، به اعتراف و اقرار خودشان، مشکلات بسیار زیادی وجود داشته است، شاید که چند میلیون نفر اضافه تر از ثبت نام صورت گرفته یعنی چند میلیون کارت اضافی، مردم دوباره و سه باره کارت گرفته اند و به این ترتیب رقم ثبت نام کننده ها بالا رفته.
این خودش عدم توانایی کاری را نشان می دهد، در یک شرایطی که فرصت هم بوده، کمسیون نتوانسته که این پروسه را با دقت انجام دهد و شفافیتش به صورت جدی مورد سوال قرار گرفته است. از یک طرف مساله ی استقلال کمسیون هست که نباید فقط از طرف رییس جمهور تعیینات صورت می گرفته و مساله ی دوهم هم مساله ی توانایی کارشان است، که هر دو سوال جدی است.
– شما احتمال تقلب را در انتخاب رد می کنید؟
داکتر عبدالله: من فکر می کنم که همه این کوشش را باید همه بکنیم، و این جا یک قسمت مسوولیت متوجه کاندیداها و مردم افغانستان و کسانی است که رای می دهند و یک قسمت از مسوولیت متوجه ی جامعه ی بین المللی است که باید آن نوع شرایطی را برای شفافیت انتخابات آماده بسازند؛ اما این که بگوییم که یک انتخابات بدون تقلب خواهیم داشت، این را من گفته نمی توانم.
– در صورتی که در انتخابات تقلب صورت بگیرد، قسمی که در انتخابات گذشته یی که داشتیم، آقای یونس قانونی از جمله کاندیداهای بالقوه ای بودند که در انتخابات حضور داشتند، بعداً ایشان ادعا کردند که در انتخابات تقلب صورت گرفته و گفتند که آن ها این زهر را می نوشند، اگر یک همچو تقلبی در انتخابات صورت بگیرد، شما چی خواهید کرد؟
داکتر عبدالله: اگر از ابتدا خود را آماده ی نوشیدن زهر بسازیم، فکر می کنم یک استراتیژی مناسب نخواهد بود، اما تمام کوشش خود را برای جلوگیری از تقلب خواهیم کرد ، می دانم در فضای موجود افغانستان این کار آسان هم نیست، اگر نظام افغانستان، اگر اداره ی موجود افغانستان کمترین توجه یی را به خاطر سرنوشت آینده ی مملکت و کشور و مردم می داشت در آن صورت باید این را درک کنند که فقط نظامی یا رهبری در افغانستان می تواند که جواب گوی نیازهای مردم باشد که مشروعیت خود را از رأی مردم گرفته باشد. امروز به حد کافی بین مردم و حکومت فاصله وجود دارد و اگر نتایج یک انتخابات غیر عادلانه و غیر شفاف منجر به انتخاب دوباره ی کسی شود که امروز هم حمایه ی مردمی را ندارد، این خودش عواقب بسیار ناگواری بر افغانستان خواهد داشت. من فکر می کنم که اگر با احساس مسوولیت نسبت به افغانستان و سرنوشت افغانستان فکر شود باید همه برای جلوگیری از تقلب کوشش بکنند. اما در مورد کار حکومت من قطعاً امیداوار نیستم.
– آقای عبدالله، شما کارکردهای حکومت آقای کرزی را در هفت سال گذشته چطور ارزیابی می کنید؟
داکتر عبدالله: من قبل از این که اشاره به کارکردهای حکومت بکنم، باید بگویم که برای افغانستان بعد از کنفرانس بن یک فرصت طلایی میسر شد. فرصتی که مردم افغانستان هم برای ساختن یک افغانستان آرام که همه در پهلوی هم در صلح زندگی کنند و مصروف آبادانی کشور شان شوند امیدوار شدند و هم چنان جامعه ی بین المللی امیدوار شدند که با کمک به افغانستان می توانند یک فضای بهتری را در یک افغانستان با ثبات داشته باشند. هر دو امیدواری و هر دو فرصت، بیشترین زمینه را برای اساس گذاشتن یک افغانستان آرام، افغانستانی با یک نظام معتدل اسلامی، افغانستانی که در آن مردم در برابر قانون، حق و مسوولیت مساوی داشته باشند و افغانستانی که ویرانی های چندین سال گذشته ی جنگ ها را بتوانند جبران کنند و برای مردم یک آینده ی روشن را در قبال داشته باشد. این امیدواری پیدا شد اما به صورت کل می بینیم که بعد از دو سه سالی که اوضاع رو به بهبود می رفت متأسفانه شرایط در افغانستان تغییر کرد و همه امیدواری ها تقریباً به یأس تبدیل شد. اگر در مساله اداره بوده یا در مساله ی تطبیق قانون یا سیاست در افغانستان یا همه عرصه های زندگی، از این لحاظ به صورت کل همین که از یک فرصت طلایی، استفاده ی خوب صورت نگرفته و امروز همه در تشویش از آینده به سر می بریم، همه این ها ناکامی نظام را نشان می دهند.
البته این حرف ها به این معنا نیست که هیچ کاری در افغانستان صورت نگرفته، مساله ی مهم این است که هر دستاوردی که صورت گرفته و هرچه واقع شده امروز به خطر مواجه است. اگر صحبت از میلیون ها نفر متعلم و مکتب رفتن شان می کنیم، امروز می بینیم که بیش از ۵۰۰ مکتب سوزانده شده. اگر از مساله ی اداره و نظام صحبت می کنیم، امروز می بینیم که فساد اداری در مملکت قانون شده، اگر بحث امینت صحبت می کنیم، امروز در پایتخت هم افراد خود را مصوون و در امن احساس نمی کنند. همه ی عرصه هایی که در آن ها پیشرفت هایی صورت گرفته بود، امروز با خطر بزرگ از بین رفتن آن دست آوردها مواجه هستیم، همین مساله ی عمده است.
– ضعف در کجاست، یعنی آقای کرزی نتوانست حکومت را اداره بکند و عدم توانایی در اداره داشت یا طالبان روز به روز قدرت گرفته اند؟
داکتر عبدالله: مشکل اصلی در افغانستان مشکل طالبان هم نیست اگرچه یک مشکل عمده هم است. اگر نظامی وجود می داشت که از حمایت مردم برخوردار می بود و از مردم دفاع می کرد و جواب گوی نیازهای مردم می بود، خود همین، زمینه را برای هر کسی که بخواهد با افغانستان دشمنی کند، تنگ می سازد. اگر یک نظام وجود داشته باشد که نهادهایش از جمله نهادهای امنیتی خود آن، عامل ناآرامی مردم باشند، در این صورت مردم چاره یی ندارند جز این که دست از حمایت نظام بردارند و این مربوط ضعف دستگاه می شود.
در مورد طالب ها و القاعده، طبعاً امروز هزارها نفری که به نام طالب از آن یاد می شود، شمار زیاد شان مردمانی هستند که بر اثر نارضایتی از وضع موجود و ناگواری هایی که در محل وجود دارد به صف عمومی طالب ها پیوسته اند. از طرف دیگر در بیرون از افغانستان هم زمینه برای رشد طالب ها مساعد ساخته می شود، این مساله ی است که بارها روی آن بحث صورت گرفته است. همین ده ها هزار نفری که به صف جنگ بر ضد دولت پیوسته اند همه ی این ها با اهداف کلی که دشمنان افغانستان می خواهند در افغانستان دنبال کنند، همسان و همگون نیستند.
– شما معاونان خود را که عبارت از آقای داکتر چراغ و آقای همایون شاه آصفی است، بر اساس شایسته سالاری انتخاب کردید یا بر اساس قوم سالاری؟
داکتر عبدالله: در اصل شایسته سالاری بوده و در این من شکی نداشتم و اما در عین زمان مردم افغانستان می خواهند چهره ی خود را در تیمی که معرفی می شود ببینند. ترکیب قومی هم در افغانستان یک واقعیت است، اما یک تیم تنها شامل سه نفر نخواهد بود.
انشاالله تیمی که برای آینده افغانستان معرفی خواهد شد تیمی خواهد بود که هر دو خواست اصلی مردم افغانستان یعنی سپردن کار به اهل کار و این که آن ها در آینه ی آن خود را ببینند ، هر دو مراعات خواهد شد و هدف، خدمت به مردم و جواب گفتن به نیاز های مردم خواهد بود.
– اخیراً آقای حاجی محمد محقق در یک سخنرانی که در جمعی از اعضای حزب وحدت اسلامی کردند، از عدم رشد متوازن شکایت کردند و هم چنان گفتند که هر شخصی که ۲۰ درصد در حکومت برای حزب وحدت یا بهتر بگوییم برای هزاره ها سهم بدهند، آن ها از آن شخص حمایت خواهند کرد و گفتند هر کسی که در پای این خواسته های ما امضاء کند، حمایت آن ها را خواهد داشت، آیا آقای محقق با یک هم چو درخواستی به شما مراجع کرده؟
داکتر عبدالله: مساله ی انکشاف متوازن، مساله یی بود که من بارها روی آن موقف گرفتم و عدم موجودیت یک هم چو برنامه در انکشاف متوازن را یکی از مشکلات می دانم. مساله دوم که روی آن ما تاکید داشتیم تعدیل نظام، تعدیل قانون اساسی و رفتن به یک نظام صدارتی، نظام پارلمانی و بالاخره غیر متمرکز ساختن نظام و انتخابی شدن والی ها و حکام و شهردارها و همه این ها جزو مسایل و اهداف کلی بوده که ما روی این ها تاکید داشته و با استاد محقق هم صحبت داشتیم. من فکر می کنم که توافق نظر و تفاهم در همین حد وجود داشت، البته مساله ی مشارکت ملی و یا اشتراک همه ی مردم و این که همه ی مردم احساس بکنند که به صورت عادلانه مشارکت دارند، در این هم من شک ندارم. این که تعبیر شخصیت ها از این مشارکت ملی چی است و یا چی نیست، مسأله ی جداگانه است، اما در مشارکت عادلانه ی همه ی مردم افغانستان در نظام جای سوالی وجود ندارد.
– بنایا شما در انتخابات حمایت آقای محقق را دارید؟
داکتر عبدالله: در مساله ی انتخابات قسمی که پیشتر به شما عرض کردم روی این مسایل کلی که موقف اصلی ما بوده اختلاف نظر وجود نداشته؛ تعدیل قانون اساسی و رفتن به نظام صدارتی، غیر متمرکز ساختن نظام و والی های انتخابی، ولسوال ها و شهردارهای انتخابی، انکشاف متوازن و تأمین حقوق همه مردم در مشارکت در نظام، روی این اصول مخالفتی نداشتیم و تفاهم کلی وجود داشت. این که خواسته های هر حزب برای شرکت یا برای حمایت از یک کاندید چی است، آن مساله جدا است. ما با همه ی شخصیت هایی که در قضیه ی افغانستان دخیل هستند در تفاهمیم و مذاکره با همه ادامه دارد.
– آقای مارشال فهیم و شما زمانی هم رزم بودید، هم در جهاد و هم در دوران مقاومت، چطور شد که آقای مارشال فهیم امروز در پهلوی آقای کرزی ایستاده است، به خصوص زمانی هم وی شکایت کرده و گفته بود که دیگر آقای کرزی حمایت مجاهدین را نخواهد داشت، به خصوص زمانی که آقای کرزی، مارشال فهیم را از معاونیت خود کنار زد؟
داکتر عبدالله: قسمتی از جواب سوال شما را باید مارشال صاحب خودش ارایه کند، اما این قدر برای شما گفته می توانم که حداقل از سه سال گذشته آقای مارشال فهیم اصرار داشتند که این بار باید یک کاندید مستقل در برابر آقای کرزی ارایه شود و رقابت بکند و این نظرشان بود تا دو سه ماه قبل. مسایلی در این مدت واقع شده که ایشان تصمیم گرفتند از آقای کرزی حمایت کنند. من به تصمیم شان احترام دارم؛ اما در عین زمان در چهار ماه قبل هم آقای مارشال فهیم اصرار شان بر این بود که حتماً باید در برابر آقای کرزی، کاندیدی باشد و در این زمینه فعالیت هایی در داخل و بیرون از جبهه داشتند و سفرهایی هم در اطراف افغانستان نموده و مردم را به حمایت از یک کاندید دیگر تشویق می کردند. در آن وقت اسم کاندید مطرح نبود. آقای کرزی هم باید بگوییم که در هفت سال گذشته همه ی اتهامات را به مارشال صاحب فهیم خان بسته بود و چیزهایی که شما امروز انعکاس آن را در مطبوعات می بینید از زبان خود آقای کرزی و تیم اطرافش گفته شده، در هر دو محل چی واقع شده، هر دو طرف باید جواب گو باشند.
– در صورتی که شما در انتخابات ریاست جمهوری به پیروزی برسید آیا در حکومت شما جایی برای آقای مارشال فهیم خواهد بود؟
داکتر عبدالله: من فکر می کنم تا جایی که به نظر مارشال صاحب من آشنا بودم ایشان پایین تر از پست معاونیت خواستار نبودند از این لحاظ وقتی که پست معاونیت از طرف آقای کرزی ارایه شد این شاید یکی از دلایلی اصلی برای رفتن به طرف آقای کرزی بوده، من در این باره نمی خواهم پیش بینی کنم، اما همین قدر که تا به حال گفته می توانستم خدمتان گفتم.
– آقای عبدالله، احتمال این وجود دارد که کاندیداهای دیگر در مسیر مبارزات انتخاباتی با شما ایتلاف کنند؟
داکتر عبدالله: همین امروز هم که صحبت می کنیم، تعدادی از کاندیداهای محترم، تماس گرفته بودند و می خواستند روی پیوستن آن ها با ما در مبارزات انتخاباتی بحث شود. با تعدادی از کاندیداها در تماس هستیم و برای پشتیبانی از ما در انتخاباتی که در پیش رو است علاقمندی زیاد دارند.
– شما خود را بیشتر یک نامزد مستقل می دانید یا نامزدی که از طرف جبهه ملی معرفی شده؟
من برای انتخابات ریاست جمهوری یک نامزد مستقل هستم و جبهه ملی و بخش عمده ی جبهه ملی از کاندیداتوری من یا از نامزدی من برای انتخابات پشتیبانی کردند.
– مصارف انتخابات شما را کی تمویل می کند؟
داکتر عبدالله: در مصارف انتخابات، بیشتر امید و توقع من به کمک و سهم گیری مردم افغانستان و حمایه ی مردم از این پروسه است.
– به صورت یک شهروند اگر قرار باشد که شما رأی بدهید به کی رأی می دهید؟
داکتر عبدالله: چون مساله ی رأی، سری و آزاد است و همین طور سری می گزاریم.
