مفهوم سلام
سلام کلمه‌ای است عربی که ریشه آن سلم است. این کلمه زمانی مورد استفاده قرار میګرد که انسانها به یک دیګر با هم میرسند وبخاطر احترام و آشنایی با یک دیګر به هم سلام می‌کنند. سلام کلمه دعایی است، وقتی کسی به دیگری سلام می‌کند در واقع برای او سلامتی آرزو می‌کند.
در دین مقدس اسلام به سلام کردن تاکیدی زیادی بعمل آمده است ، حتی در روایات اسلامی آمده‌است که پیامبر اسلام در سلام دادن نسبت به دیگران پیشی میکرد پیامبر اسلام ، سلام ر ا عامل افزایش دوستی و محبت دانسته به همین منظور سلام دادن به سلام را واجب دانسته است .
اعراب حتی در هنگام خداحافظی نیز با گفتن « سلامٌ علیکم » خداحافظی میګردند .
در قرآن عظیم الشان آمده است « یا ایها الذین آمنوا صلوا علیه وسلموا تسلیما » خداوند پاک خودش نیز بر پیامبر انش سلام فرستاده ومیفر ماید : « سلام علی المرسلین » ، « سلام علی نوح » ، « سلام علی ابراهیم » ، « سلام علی موسی وهارون »
سلام، اطمینان دادن به طرف مقابل است که هم سلامتی و تندرستی تو را خواستارم، هم از جانب من آسوده باش و مطمئن، که از جانب من ضرری بشما نخواهد رسید. من خیر خواه تو هستم، نه بد خواه و کینه ورز و دشمن.
سلام یکی از نام های خداوند است ، سلام تحیت اهل جنت است ، سلام تحیت فر شتګان به هنګام داخل شدن به جنت است ، سلام پیام پروردګار رحمان ورحیم است ، سلام اولین حق هر مسلمان بر مسلمان دیګر است ، سلام کلید شروع هر کلام ونوشته است ، سلام امان نامه از هر ګونه ترس وشری است ، سلام ساده ترین عمل نیک است ، سلام تواضو وفروتنی است ، سلام عامل محبت والفت است ، سلام اظهار صلح ومسالمت است ، سلام او لین تحفه وهدیه دو انسان است ، سلام دعوت به صلح جهانی است ، سلام بر طرف کننده دشمنی ها وکدورت های ګذشته است ، سلام اعلام حضور واجازه برای ورود است ، سلام بهترین کلام برای ورود وخروج است ، سلام کلامی است در زبان سبک ، اما در میزان سنګین ، سلام تنها کلامی است که مخاطب اش مر دګان وزندګان اند ، سلام عامل تعظیم وتکریم است سلام پیام آور انس ، محبت ودوستی است ، سلام عامل تکبر زدایی وخود خواهی است ، سلام کمالی است که ترک آن نشانه بخل وتکبر وانزوا وقهر وقطع رحم است .
سلام نوعی درود و تحیّت اسلامی است که دو مسلمان به هم می گویند. معنای شعار اسلامی سلام است. دست دادن و دست هم را صادقانه به گرمی فشردن، نشان دیگری از محبت و صمیمیت و خیر خواهی است. به اثر دست دادن وسلام ،دلها با هم نزدیک و محبتها بیشتر میګردد. تماس دو دست، قلبها را نیز به هم نزدیکتر می کند، اگر عمل دست دادن منافقانه ، فریب کارانه نباشد! دست در دست، چو پیوند دو قلب گرمتر می گردد، دل آزرده دوست، نرمتر می گردد.
دستور وهدایت پیامبر صلی الله علیه وسلم است .تا آنجا که فرمودند: اگر کسی پیش از سلام، شروع به سخن کرد، جواب ندهید (من بدء بالکلام قبل السلام فلا تجیبوه) .
اداب سلام
در حدیثی مبارک آمده است که :مردی به حضور مجلس پیامبر صلى الله علیه و سلم آمد و گفت:
« السلام علیکم » آن حضرت صلی الله علیه و سلم جواب سلام او را داد. سپس آن مرد نشست و پیامبر صلی الله علیه و سلم فرمود: (عشره) یعنی: «ده (نیکی)» آنگاه شخص دیگری وارد مجلس شد و گفت : « السلام علیکم و رحمه الله » پیامبر صلی الله علیه وسلم جواب سلام را داد وشخص در محفل نشست . آنگاه پیامبر صلی الله فرمود: (عشرون) یعنی: «بیست(نیکی)» در همین آثنا مردی دیګری وارد مجلس شد و گفت: « السلام علیکم و رحمه الله وبرکاته» پیامبر صلی الله علیه وسلم جواب سلام او را نیز داد و وقتی مرد نشست، پیامبر صلی الله علیه وسلم فرمود: (ثلاثون) یعنی: «سی (نیکی)». ( راوی حدیث : ابوداود و ترمذی)
سلام کردن با صدای بلند
« على المسلم أن یرفع صوته بالسلام، ویتلفظ بکلماته ویشیر بیده إن کان من یسلم علیه بعیدًا عنه، ولا یسمع صوته.»
در حدیث شریفی آمده است : که پیامبر صلى الله علیه و سلم برای دیدار وملاقات سعد بن عباده -رضی الله عنه- به خانه تشریف برد ودر نزدیک در خانه او ایستاد و ګفت : (السلام علیکم ورحمه الله) سعد داخل منزل بود و با صدای آهسته ای جواب سلام آن حضرت صلی الله علیه و سلم را داد.
پیامبر صلى الله علیه و سلم صدای او را نشنید و بار دیگر سلامش را تکرار فرمود. دوباره سعد با صدای آهسته جواب سلام ایشان را داد. برای بار سوم آن حضرت صلی الله علیه و سلم سلام خویش را تکرار فرمود و باز سعد با صدای آهسته جواب سلام آنحضرت را داد و رسول خدا صلى الله علیه و سلم برگشت تا برود ولی سعد بدنبالش شتافت و گفت: من صدای شما را می شنیدم و با صدای آهسته پاسخ تان را می دادم تا بیشتر بر ما سلام و درود بفرستید. ( راوی حدیث احمد)
از فحوای حدیث متبرکه این مفهوم بدست می که انسان باید مطابق به حکم قرآن عظیم الشان با صدای بلند به جانب مقابل سلام نماییم، طوریکه پروردګار با عظمت می فرماید: « یا أیها الذین آمنوا لا تدخلوا بیوتًا غیر بیوتکم حتى تستأنسوا وتسلموا على أهلها» (نور: ۲۷) یعنی: « اى کسانى که ایمان آوردهاید به خانههایى که خانههاى شما نیست داخل مشوید تا اجازه بگیرید و بر اهل آن سلام گویید.» و می فرماید:
« فإذا دخلتم بیوتًا فسلموا على أنفسکم تحیه من عند الله مبارکه طیبه » ( نور: ۶۱) یعنی: « … پس چون به خانههایى (که گفته شد) درآمدید به یکدیگر سلام کنید ، سلام که نزد پروردګار ما مبارک و خوش است.» همچنین در قرآن کریم آمده است:
« وإذا حییتم بتحیه فحیوا بأحسن منها أو ردوها» ( نساء: ۸۶) یعنی: « و چون به شما سلام گفته شد شما به( صورتى) بهتر از آن سلام گویید یا همان را( در جوابشان ) برگردانید.»
اول سلام با کلام
فرد مسلمان قبل از سخن گفتن واغاز کلام به دوستان خود باید اول سلام کند وبعدآ به کلام آغاز فرماید .و کسی که اول سلام می کند نزد خداوند بهتر است.
پیامبر خدا صلى الله علیه و سلم می فرماید « …. وخیرهما الذی یبدأ بالسلام » ( مسلم ) یعنی: « و بهتر شان کسی است که به سلام آغاز می کند.» و پیامبر صلى الله علیه و سلم فرموده است: « یسلم الصغیر على الکبیر، والمار على القاعد، والقلیل على الکثیر» ( بخاری ) یعنی: «کوچک تر بر بزرگتر، رهگذر بر نشسته و تعداد کم تر بر عده ای بیشتر سلام می نمایند».
جواب سلام
سلام کردن سنت مؤکده، ولی جواب آن واجب است و دادن جواب سلام هرزمان که به فرد برسد، چه بصورت کتبی و چه بصورت شفاهی و چه آن شخص را ببینیم یا نبینیم، در همان زمان بر او واجب می شود. از حضرت بی بی عایشه -رضی الله عنها ، روایت است که فرمود: یک روز رسول خدا صلى الله علیه و سلم فرمود: (یا عائشُه، هذا جبریل یقرئُک السلام) یعنی: «ای عایشه! جبرئیل بر تو سلام می کند.» حضرت عایشه در حالی که او را نمی دید گفت: « و علیه السلام و رحمه الله و برکاته. » ( متفق علیه)
تکرار نمودن سلام
رسول خدا صلى الله علیه و سلم می فرماید: « إذا لقى أحدکم أخاه فلیسلم علیه فإن حالت بینهما شجره أو حائط أو حجر ثم لقیه، فلْیُسلم علیه » ( ابوداود ) یعنی: «هرگاه یکی از شما برادرش را ملاقات کند، باید بر وی سلام نماید و هرگاه میان شان درختی یا دیواری یا سنگی حائل شد، و باز او را دید، باید بر وی سلام دهد.»
همچنان پیامبربزرګوار ما بدینگونه به سلام کردن تاکید فرموده است:
« أیها الناس، أفشوا السلام، وأطعموا الطعام، وصِلُوا الأرحام، وصَلُّوا باللیل والناس نیام، تدخلوا الجنه بسلام» (ابن ماجه) یعنی: « ای مردم، سلام را آشکار کنید و طعام دهید و روابط خویشاوندی را بر قرار دارید و نماز بخوانید، در حالیکه مردم خواب هستند تا به سلامتی به بهشت داخل شوید،»
سلام نمودن جامعه را از محبت و سازش لبریز می نماید، چنانچه رسول خدا صلى الله علیه و سلم می فرماید: « لا تدخلون الجنه حتى تؤمنوا، ولا تؤمنوا حتى تحابُّوا، أو لا أدلکم على شیء إذا فعلتموه تحاببتم؟ أفشوا السلام بینکم » ( مسلم ) یعنی: «به بهشت وارد نمی شوید تا مؤمن شوید و مؤمن شمرده نمی شوید، تا با همدیگر دوستی کنید. آیا راهنمائی نکنم شما را به آنچه که هرگاه آن را بجای آورید با هم دوستی می کنید؟ سلام را در میان خویش آشکار کنید.»
دست دادن مصافحه
« مصافحه» ودست دادن هم، «دوستی آور»، «کدورت زدا» و «محبت آفرین» است. انسانها با دست دادن علاقه و صمیمیت خویش را با جانب مقابل ابراز میدارد . بر عکس، اگر انسان با کسی دشمنی وکدورت داشته باشد با ان کسی دست نمیدهد.و از دست دادن با او پرهیز می کند .
شیوه دست دادن ومصافحه
مصافحه ودست دادن نیز،مانند سلام، در دین مقدس اسلام وسنت پیامبر بزرګوار اسلام برای خود طریقه و آدابی خاصی دارد. یکی از آنها پیوستگی و تکرار آن است. مصافحه،وفشردن دست، از روی محبّت و علاقه قلبی باید صورت ګیرد.
در حدیثی آمده است که پیامبر صلی الله علیه وسلم فرموده است : « دست فشردن، همچون بوسیدن برادر دینی است. »
در اداب اسلامی آمده است که دست دادن ومصافحه سلام را کامل می نماید. رسول خدا صلى الله علیه و سلم فرمودند:
« ما من مسلمَیْن یلتقیان فیتصافحان إلا غفر لهما قبل أن یفترقا » ( روای حدیث ابوداود) یعنی: «دو مسلمان با هم روبرو نمی شوند که مصافحه نمایند، مگر قبل از اینکه از هم جدا شوند، گناه شان آمرزیده می شود.»
درصورت امکان باید بر او لبخند بزند. پیامبر صلى الله علیه و سلم می فرماید: « تبسمک فی وجه أخیک لک صدقه»( ترمذی) یعنی: «لبخند تو بر برادرت صدقه است.»
هم چنین هنگام دست دادن ومصافحه، طول دادن و دست را زود عقب نکشیدن از آداب دیگر این سنّت اسلامی است. در مصافحه، ثواب وپاداش کسی بیشتر است که دستش را بیشتر نگه دارد.
پیامبر اسلام صلی الله علیه و اله نیز این سنّت نیکو را داشت که چون با کسی دست می داد، آن قدر دستِ خود را نگه می داشت، تا طرف مقابل دست خود را پس کند و عقب بکشد .
در دساتیر اسلامی بر مؤ من هدایت داده شده است که ، هرگاه مؤمنی را ملاقات می کنید، مصافحه کنید، خوشرویی و چهره گشاده و بشّاش و خندان به هم نشان دهید.
پیامبر خدا صلی الله علیه و اله فرمود: «:تصافحوا، فان التصافح یذهب السخیمه» و «تصافحوا فانه یذهب بالغل»؛ مصافحه کنید و دست دهید، چرا که آن، کینه و کدورت را می زداید.
پایبندی به سلام و الفاظ اسلامی
سلام و تحیات یکی از شعاری با عظمت مسلمانان است ، برای یک مسلمان نمی زیبد که بجای آن از الفاظ وکلماتی دیګری استفاده بعمل ارد ، مانند: سلام های مروج امروزه از قبیل (صبح بخیر) ، ( روز بخیر ) ، ( درود با شما ) ، ( خسته نباشید ) یا (روزشما خوش) وغیره ….
حضرت محمد صلی الله علیه وسلم می فرماید: « خلق الله آدم على صورته، طوله ستون ذراعًا، فلما خلقه قال: اذهب فسلم على أولئک -نفر من الملائکه جلوس- فاستمع ما یحَیونک، فإنها تحیتک وتحیه ذریتک فقال: السلام علیکم. فقالوا: السلام علیکم ورحمه الله»
یعنی: «خداوند آدم –علیه السلام- را بر صورتش بیافرید. بلندی او شصت گز بود. وقتی وی را بیافرید، گفت: السلام علیکم. به او گفتند: السلام علیکم ورحمه الله.» ( متفق علیه )
سلام بر همه ی مسلمانان
سلام حق هر مسلمانی بر مسلمانی دیگری است. سلام کردن سنت است و جواب دادن به سلام فرض می باشد.
پیامبر صلى الله علیه و سلم فرموده است: « حق المسلم على المسلم خمس: رد السلام، وعیاده المریض، واتباع الجنائز، وإجابه الدعوه، وتشمیت العاطس» (متفق علیه)یعنی: « حق مسلمان بر مسلمان پنج چیز است: جواب سلام، عیادت مریض، رفتن بدنبال جنازه، قبول کردن دعوت، دعا برای عطسه زننده.»
از رسول الله صلی الله علیه و سلم پرسیدند که کدام اسلام بهتر است؟ فرمود: « تطعم الطعام وتقرأ السلام على من عرفت ومن لم تعرف » ( متفق علیه ) یعنی: « که طعام بدهی و بر هر کس خواه او را بشناسی و یا نشناسی سلام کنی.»
سلام کردن به زنان
بر مرد مسلمان است که باید بر زنان سلام نماید، و اگر زنی تنها بود و او خود را از فتنه در امان ببیند می تواند بر او سلام نماید، البته بدون دست دادن، و در غیر اینصورت بهتر است از آن صرف نظر نماید. برای زنان نیز به همین صورت می باشد.
از اسماء دختر یزید -رضی الله عنها- نقل است که پیامبر صلى الله علیه و سلم از کنار ما زنان گذر نمود و بر ما سلام نکرد. ( روای حدیث : ابوداود)
سلام کردن بر کودکان
شخص مسن تر باید بر کودکان سلام کند تا آنان دوستی و محبت را احساس کنند. از حضرت انس -رضی الله عنه- روایت است که:« همانا پیامبر صلى الله علیه و سلم بر عده ای پسرکان می گذشت و بر آنان سلام می فرمودند.» (مسلم )
در حالتی که نباید سلام کرد
چنانچه فرد در دستشویی باشد سلام نمی نماید. همچنین در هنگام اذان و اقامه و نماز و در حین خطبه ی جمعه و موقع غرق دعا و نیایش بودن و زمان گفتن لبیک و تلبیه در حج یا عمره.
سلام نمودن بر یک گروه و جماعت
فرد مسلم بر یک عده که یکجا می باشند سلام نموده و با یک نفر تنها سلام و احوالپرسی نمی کند بلکه باید که بر همگی سلام کرده و در این بین می تواند با کسی به طور جداگانه نیز سلام و احوالپرسی کند.
سلام کردن در خانه ی خالی
وقتی مسلمان وارد خانه ی خالی می شود و کسی در آن جا نیست، باز هم سلام کرده و می گوید: « السلام علینا و على عباد الله الصالحین» .
سلام هنگام ترک کردن مکانی و برگشتن
پیامبر صلى الله علیه و سلم می فرماید: « إذا انتهى أحدکم إلى مجلس فلیسلم؛ فإن بدا له أن یجلس فلیجلس، ثم إذا قام فلْیسلم؛ فلیست الأولى أحق من الآخره» ( احمد و ترمذی و ابو داود ) یعنی: « هرگاه یکی از شما به مجلسی برسد، باید سلام کند و هرگاه قصد کند که برخیزد، باید سلام کند، زیرا سلام اولی از دومی سزاوارتر نیست.»
